Samenvatting

Samenvatting ouderenpsychologie

5 keer verkocht

Vak
Ouderenpsychologie (PB2102)

Instelling
Open Universiteit (OU)

Boek
Handboek ouderenpsychologie

Dit is een samenvatting waarin alle leerdoelen voor het tentamen van ouderenpsychologie zijn uitgewerkt. Alle leerdoelen zijn zo volledig mogelijk omschreven, maar wel zo compact mogelijk zodat de samenvatting prettig is om door te lezen ter voorbereiding op het tentamen.

[Meer zien]

Voorbeeld 4 van de 53 pagina's

Bekijk voorbeeld

Heel boek samengevat? Nee
Wat is er van het boek samengevat? Hoofdstuk 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 19, 20, 23, 25, 30
Geupload op 15 april 2025
Aantal pagina's 53
Geschreven in 2024/2025
Type Samenvatting

ouderenpsychologie
caltap
sest
soc model
sociaal netwerk
konvooimodel
sociale relaties
eenzaamheid
biologische veroudering
aandoeningen
gezonde veroudering
psych
socio emotionele selectiviteitstheorie

Titel boek:Handboek ouderenpsychologie

Auteur(s):Onbekend

Uitgave:Onbekend
ISBN:9789058983121
Druk:2

Samenvatting
Ouderenpsychologie in 1 Oogopslag – Complete Mindmapbundel
Samenvatting
Complete samenvatting voor het tentamen Ouderenpsychologie (2024/2025)
Samenvatting
Volledige Samenvatting Ouderenpsychologie

Instelling
Open Universiteit (OU)
Studie
Psychologie
Vak
Ouderenpsychologie (PB2102)

Volgen

roosheeringa34

Lid sinds 1 jaar 171 documenten verkocht

€5,06

In winkelwagen

Opslaan

100% tevredenheidsgarantie
Direct beschikbaar na je betaling
Lees online óf als PDF
Geen vaste maandelijkse kosten

Samenvatting ouderenpsychologie

Hoofstuk 1 & 2 – ouder worden en ouderenpsychologie & levensloop theorieën
De algemene maatschappelijke beeldvorming zien we terug in verschillende
levensdomeinen. Op het gebied van werk is loopbaanmanagement erop gericht om mensen
langer en naar tevredenheid te laten doorwerken. Echter richten werkgevers zich niet op
werkzaamheid bevorderende maatregelen voor oudere werknemers, maar juist op
ontziemaatregelen.
In de zorg zien we dat beeldvorming over ouder worden een belangrijke rol speelt. Waar in
de jaren 60 bejaardenhuizen gebouwd werden en gewild waren om ouderen te
ondersteunen in hun zelfstandigheid. Heeft het begrip zelfstandigheid tegenwoordig een
andere invulling gekregen, namelijk zolang mogelijk thuis blijven wonen. Daardoor bestaat
de groep ouderen die tegenwoordig in zorginstellingen verblijven alleen nog uit de aller
kwetsbaarste ouderen.
Beelden en verwachtingen spelen ook een rol in andere aspecten van zorg. In gesprekken
tussen artsen en oudere patiënten blijkt dat er vaker sprake is van misinterpretatie van
symptomen, van minder open en aandachtige communicatie, en van slechtere
overeenstemming tussen wat besproken is.
In de geestelijke gezondheidszorg is lange tijd gedacht dat het weinig zin heeft om ouderen
te behandelen, maar hier is gaandeweg een duidelijke kentering opgetreden.

Het CALTAP-model helpt om benodigde aanpassingen te bepalen vanuit
de verschillende relevante perspectieven. Dit model kan ook helderheid
geven over de vraag: ‘Wat heeft leeftijd met het probleem van doen?’
Het CALTAP-model stimuleert om zowel aan de positieve als de negatieve
biopsychosociale aspecten van het ouder worden aandacht te besteden.
Daarnaast is het van belang om bedacht te zijn op meer ingrijpende
veranderingen of specifieke aandoeningen die zich relatief vaak
voordoen bij ouderen, maar die niet een natuurlijk onderdeel van het
ouder worden betreffen (specifieke omstandigheden).
Verder legt het model veel nadruk op de sociale context van ouderen en op hun bredere
sociaalhistorische context als behorend tot een specifieke cultuur of subcultuur, en tot een
specifiek cohort. In het CAKTAP-model worden bij de contextuele factoren nadrukkelijk ook
de cognities en attitude van de hulpverlener meegenomen. Het model benoemt ook het feit
dat de cultuur en het cohort waarvan iemand deel uitmaakt, invloed hebben op de wijze
waarop iemand over problemen denkt en praat. Dit geldt zowel voor
de client als voor de therapeut.

Binnen de levensloopbenadering worden factoren die het individuele
levenspad beïnvloeden ingedeeld in drie groepen:
- Normatieve leeftijdsgebonden invloeden zijn biologische en sociale
omgevingsinvloeden die ongeveer tegelijk voorkomen bij individuen in
eenzelfde leeftijdsgroep.
- Normatieve historische invloeden zijn biologische en sociale
omgevingsinvloeden die verbonden zijn aan de specifieke maatschappelijke situatie in de
historische tijd, passend bij een bepaalde generatie of een bepaald cohort.

1

,- Niet-normatieve invloeden zijn biologische en sociale omgevingsinvloeden die niet aan een
bepaalde leeftijd of historisch tijdvlak zijn te koppelen, maar sterk persoonsgebonden zijn.

In het soc-model worden verschillende vormen van ontwikkelingsregulatie beschreven. In dit
model worden selectie, optimalisatie en compensatie onderscheiden.
Selectie is een proces dat gedurende het gehele leven plaatsvindt. Op jongere leeftijd gaat he
vooral om keuzes maken. Op oudere leeftijd krijgt selectie een andere invulling, als mensen
selecteren wat de belangrijkste dingen in het leven zijn waaraan zij tijd en energie willen
blijven besteden.
Optimalisatie is gedrag met als doel om hogere niveaus van functioneren te bewerkstelligen.
Bijv. door vaardigheden te trainen of hulpbronnen juist in te zetten.
Compensatie is een proces waarbij mensen verlies of achteruitgang in een bepaald domein
opvangen om een bestaand niveau van functioneren zo veel mogelijk te handhaven.
Een juist en goed gebruik van deze verschillende vormen van ontwikkelingsregulatie is
volgens dit model een kenmerk van succesvol ouder worden.

De socio-emotionele-selectiviteitstheorie (SEST) gaat ervan uit dat levensloopontwikkeling
twee motieven kent. Het eerste is het motief om dingen te leren kennen, het tweede is het
motief om emoties te reguleren. Welk motief op de voorgrond staat, heeft veel te maken
met de hoeveelheid levenstijd die mensen voor zich zien. Wanneer deze beperkt is, richten
mensen zich meer op het tweede motief: de emotieregulatie.

Zowel emotioneel welbevinden, als sociaal welbevinden en psychologisch welbevinden zijn
belangrijk, juist omdat ze elkaar wederzijds aanvullen. Mensen die meer welbevinden
ervaren, hebben doorgaans minder psychische symptomen en ziekten en vice versa. Deze
relatie is echter niet perfect. De afwezigheid van psychische symptomen en stoornissen is
niet altijd hetzelfde als de aanwezigheid van welbevinden. Daarom is er sprake van een dual
continua-model.

De narratieve gerontologie bestudeert hoe ouder wordende mensen betekenis geven aan
hun eigen leven door er verhalen over te vertellen. Het levensverhaal wordt dan gezien als
een manier om betekenis te verlenen aan het ouder worden in het perspectief van de eigen
biografie. Juist door verleden, heden en toekomst te verbinden, brengen mensen betekenis,
richting en zin in hun leven aan. Omdat levensverhalen over de eigen persoon gaan maken
mensen in verhalen ook een beeld van wie ze zijn: een narratieve identiteit.
Het levensverhaal heeft op ouderen leeftijd een bijzondere betekenis. Vanuit de
levenslooppsychologie is het opmaken van de levensbalans de belangrijkste
ontwikkelingstaak in de laatste levensfase. Terugblikken op het eigen leven is minder aan
leeftijd gebonden dan vaak verondersteld wordt, maar heeft wel verschillende functies op
verschillende leeftijden. Op oudere leeftijd gebruikt men het terugblikken vooral om
ervaringen over te dragen om zich voor te bereiden op het levenseinde, terwijl jongeren
reminiscentie eerder gebruiken bij een identiteit vinden en problemen oplossen.
Soms kan het moeilijk zijn om het verhaal aan te passen. Mensen kunnen blijven steken in
het verhaal dat ze al hebben verteld. Ze zien dan weinig of geen mogelijkheden om een
nieuwe betekenis te geven aan gebeurtenissen. dit wordt aangeduid als narrative
foreclosure: het voortijdig afronden van het levensverhaal. De verhalen die mensen vertellen
worden dan vaak gedomineerd door één negatief thema, dat steeds maar terug blijft komen.

2

,De narratieve benadering heeft belangrijke implicaties voor de ouderenpsycholoog. Deze
benadering geeft houvast bij het serieus nemen van de visies van oudere mensen op hun
eigen persoon en leven. Het op een professionele wijze omgaan met het levensverhaal
wordt ook wel narratieve zorg genoemd. In narratieve zorg zijn ouderen de experts over hun
eigen leven.
De narratieve benadering kan worden geboden in verschillende interventies; reminiscentie
en life-review. Reminiscentie en life-review worden ingezet voor het ophalen en uitwisselen
van verhalen over vroeger, maar ook om vastgelopen verhalen te herstructureren. Ook in de
psychotherapie worden narratieve methoden gebruikt om de geestelijke gezondheid te
bevorderen.

Hoofdstuk 3 – sociaal netwerk en persoonlijke relaties
De mate waarin steun ontvangen en geven in balans zijn, noemen we reciprociteit. De
relaties van ouderen kenmerken zich in het algemeen door een redelijke balans in het
uitwisselen van emotionele steun, maar zijn wat betreft instrumentele steun meer uit balans.

Het netwerk op oudere leeftijd kan iet los gezien worden van het leven dat men daarvoor
heeft geleid. Het netwerk op oudere leeftijd is het resultaat van het levenslang verwerven,
ontwikkelen en verbreken van persoonlijke relaties. Op deze manier bezien vormt het
netwerk een ‘konvooi van relaties’ dat men altijd met zich meevoert, en dat voortdurend kan
wisselen in omvang, samenstelling en inhoud.
Er zijn verschillende verklaringen voor de veranderingen in de omvang, samenstelling en
inhoud van het netwerk. Vanuit het konvooimodel is de verklaring gelegen in de
mogelijkheden van personen om relaties aan te gaan en te behouden. Deze mogelijkheden
worden op hun beurt sterk bepaald door de rollen die men in het leven vervult. Wijzigingen
die zich tijdens de levensloop voordoen op de terreinen van arbeid, huwelijk en huisvesting,
hebben langdurige invloed op de ontwikkeling van het persoonlijke netwerk.

Een tweede verklaring van netwerkveranderingen biedt de socio-emotionele
selectiviteitstheorie (SEST). Het uitgangspunt van deze theorie is dat het onderhoud van
persoonlijke relaties twee doelen dient: instrumentele doelen en/of emotionele doelen.
Naarmate men ouder wordt, neemt het belang van emotionele doelen toe tot boven het
belang van instrumentele doelen, en kiest men ervoor die relaties te behouden waarbij het
verkrijgen van emotionele steun en geborgenheid centraal staan.

Gezondheid hangt op verschillende manieren samen met het netwerk. Ten eerste is een
goede gezondheid een vereiste om relaties met anderen te kunnen onderhouden. Uit
onderzoek blijkt dat hoe beter de eigen gezondheid is, des te groter het netwerk is en hoe
meer instrumentele steun wordt gegeven.
Ten tweede bevordert een goed netwerk de gezondheid. Netwerken vormen een buffer
tegen de negatieve gevolgen van ingrijpende gebeurtenissen en bevorderen op die wijze
fysieke en emotionele gezondheid.
Ten derde vergroot een slechte gezondheid de behoefte aan steun van anderen.

Instrumentele steun wordt zorg als het gaat om hulp bij activiteiten in het dagelijks leven die
de oudere om gezondheidsredenen minder goed of niet meer kan uitvoeren. Informele zorg

3

, wordt gegeven door mantelzorgers: personen uit het netwerk die niet worden betaald voor
hun hulp.
Van de ouderen met gezondheidsproblemen ontvangt bijna de helft uitsluitend hulp uit
informele bronnen.

Eenzaamheid wordt gedefinieerd als het ervaren tekort aan een bepaalde kwantiteit en
kwaliteit van de persoonlijke relaties.
Emotionele eenzaamheid ontstaat bij een sterk gemis door de afwezigheid van een intieme
relatie. Gevoelens als leegte en verlatenheid staan centraal.
Sociale eenzaamheid komt voort uit een gebrek aan sociale inbedding en is gekoppeld aan
het gemis van betekenisvolle relaties met een bredere groep van mensen om je heen.

Er zijn drie oplossingsrichtingen voor eenzaamheid.
- iemand kan zijn of haar relatienetwerk verbeteren. Het aantal maar bovenal de kwaliteit
van de relaties wordt vergroot. Dit kan door nieuwe relaties aan te gaan, of door bestaande
relaties te intensiveren of te verbeteren. Deze netwerkontwikkeling vraagt actie: je moet iets
ondernemen om relaties te verbeteren of nieuwe relaties aan te gaan.
- iemand kan zijn wensen over en behoeften aan relaties veranderen. Onrealistische wensen
en te hoge verwachtingen van relaties worden dan bijgesteld.
Iemand kan een andere betekenis geven aan de situatie, zodat het gemis als minder erg
ervaren wordt. Men leert om te gaan met gevoelens van eenzaamheid, en ze minder
belangrijk te maken.
Voor de tweede en derde oplossingsrichting is verandering in het denken nodig. Soms wordt
gekozen voor één richting, maar er kan ook een combinatie toegepast worden.

Er zijn verschillende interventies die zich richten op eenzame mensen. Er worden er drie
toegelicht.
- sociaal-culturele activering. Bedoeld om de sociale omgeving van de eenzame persoon
‘contactrijker’ te maken. Zeer uiteenlopende activiteiten kunnen ingezet worden. Het accent
ligt meestal op de activiteit en de gezelligheid, waarmee randvoorwaarden worden
gecreëerd om contacten te leggen. Op een min of meer natuurlijke wijze wordt eenzaamheid
aangepakt. Wie zich echter op de achtergrond wil houden, kan dat.
- persoonlijke activering. Richt zich op de persoon zelf en maakt mensen bewust van hun
eenzaamheid bevorderende houding of gedrag. De begeleiding is bedoeld om de persoon in
kwestie de mogelijkheid te geven ‘van zich af te praten’, steun te bieden bij het vinden van
een nieuwe invulling van het dagelijks leven, een hulpvraag te signaleren, en mogelijkheden
bieden om in contact met anderen te komen.
- cursus, gespreksgroep of therapie. Dit soort interventies richt zich vooral op één bepaal
aspect van het functioneren van de individuele persoon. Het zijn meestal beroepskrachten
die deze interventies uitvoeren.

Ouderen van verschillende geboortecohorten hebben verschillende mogelijkheden gehad
om in hun leven een persoonlijk netwerk op te bouwen. Uit onderzoek blijkt dat er een
nieuwe generatie ouderen is, die hoger opgeleid is, langer doorwerkt, en later verweduwd
raakt dan de vorige generatie. Daarbij rapporteren ouderen vaker dan voorheen chronische
aandoeningen, maar met minder ingrijpende beperkingen voor het functioneren.

4

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Focus op de essentie

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.

Van wie koop ik deze samenvatting?

Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper roosheeringa34. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.

Zit ik meteen vast aan een abonnement?

Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,06. Je zit daarna nergens aan vast.

Is Stuvia te vertrouwen?

4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)

Afgelopen 30 dagen zijn er 77286 samenvattingen verkocht

Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen

Start met verkopen

Samenvatting

Samenvatting ouderenpsychologie

Document informatie

Onderwerpen

Gekoppeld boek

Meer samenvattingen voor studieboek

Geschreven voor

Verkoper

Ontvangen beoordelingen

Voorbeeld van de inhoud