, 1. Inleiding
Professionals hebben tijdens hun werk altijd met mensen te maken. Deze menselijke betrekkingen en
het gedrag dat daaruit voortvloeit, is het onderwerp van de sociologie. Sociologie probeert antwoord
te geven op de vraag: hoe slagen mensen erin samen te leven?
In de sociologie slaat ‘sociaal’ op de menselijke betrekkingen, en omdat mensen ten alle tijden deel
uitmaken van een samenleving, kunnen zij in een sociologische context als het ware niet niet-sociaal
zijn.
Sociologie onderzoek naar het gedrag van individuen en groepen vanuit het maatschappelijke
gezichtspunt.
Een van de grondleggers van de westerse sociologie is de Franse filosoof Auguste Comté. Hij
benadrukte dat het de belangrijkste taak van de sociologie was om ongefundeerde ‘geloven’ over de
werking van de samenleving door te prikken en te vervangen door wetenschappelijke inzichten. In de
19e eeuw was dit een lastige opmerking om te maken aangezien de sociologie laat zien dat de
samenleving niet door de natuur of god is opgelegd, maar het resultaat is van het menselijke
handelen.
Een belangrijk onderdeel van de sociologie is het blootleggen van bestaande (machts)verhoudingen.
Deze functie van ideologiekritiek maakt de sociologie niet populair.
Sociologie als wetenschap geeft inzicht in menselijk gedrag en is daarmee ook goed bruikbaar om de
samenleving te besturen. Dit noemen we de beheersfunctie van de sociologie. De sociologie heeft
ook een ordenende functie. Dat wil zeggen dat sociologen mede tot taak hebben om in een min of
meer onoverzichtelijke werkelijkheid een zodanige samenhang aan te brengen dat situaties
overzichtelijker en begrijpelijker worden.
In zekere zin is iedereen een beetje socioloog, het is de wetenschap die formuleert wat iedereen al
weet, op zodanige wijze dat niemand het meer begrijpt.
Individuen hebben vaak het idee dat de beslissingen die zij nemen uniek zijn. In de persoonlijke
belevingswereld is dit juist, maar vanuit maatschappelijk perspectief zit er achter individuele
ontwikkelingen een maatschappelijke ‘logica’. Sociologische verbeeldingskracht.
De socioloog Kees Schuyt geeft zes criteria om een probleem als sociologisch relevant de
identificeren:
- Er moet sprake zijn van een aanzienlijk aantal getroffenen.
- Het moet gaan om persoonlijk letsel van die getroffenen.
- Het moet samenhangen met andere problemen.
- Het probleem is niet van tijdelijke aard.
- Het moet bovenpersoonlijke oorzaken hebben.
- Het moet tegen serieuze waarden ingaan.
Wanneer het gaat over macht, gaat het over de volgende drie doelstellingen:
- Het vermogen om doelstellingen in de toekomst te formuleren
- Het vermogen om daarvoor middelen aan te wenden
- Het vermogen om via die middelen invloed uit te oefenen
2
, 2. Socialisatie
Kinderen worden “tabula Rasa” geboren. Dit idee wordt de laatste jaren weinig meer aangehangen.
Kinderen blijken ook hun eigen persoonlijkheid te bezitten. Dat neemt niet weg dat de invloed van de
omgeving van het kind erg groot is. Om het gedrag van mensen te kunnen verklaren, wordt er
daarom gekeken naar wat ze aangeleerd wordt; tegelijkertijd is er ook aangeboren gedrag. Dit
noemen we het nature-nurture debat.
In snel tempo leren kinderen hoe het leven in elkaar zit: hoe en wanneer er gegeten, geslapen
enzovoort wordt. Op dezelfde wijze wordt geleerd hoe en welke van onze behoeften bevredigd
kunnen worden en hoe we met elkaar om horen te gaan.
Het proces waarbij mensen leren zich sociaal te gedragen in de voor hen relevante groepen wordt
socialisatie genoemd. Deze socialisatie begint al bij de geboorte. Naarmate we ouder worden, krijgen
we met steeds meer socialisators en socialiserende instanties te maken. Het leren (socialiseren) is
iets vanzelfsprekends. Bij onze socialisatie leren we behalve feitelijke gegevens ook de opvattingen
over hoe iets hoort.
Onder waarden verstaan we de met anderen gedeelde voorstellingen over wat juist en goed is en
daardoor nastrevenswaardig. Per groepering bestaan er verschillen in opvatting over welke waarden
wel of niet gelden. Verschillende gerichtheden worden uitgedrukt met de termen wij-cultuur
(groepsgericht) en de ik-cultuur (persoonsgericht).
Wanneer waarden worden omgezet in een visie op de toekomst spreken we over doelen. Een doel is
een denkbeeldige toekomstige situatie die wij nastreven.
Aan waarden zijn twee aspecten te onderscheiden: hoe erover gepraat wordt (zeg-gedrag) en wat er
gedaan wordt (doe-gedrag).
Waarden worden voor ‘dagelijks gebruik’ omgezet in normen. Normen zijn concrete gedragsregels
die aangeven wat verwacht wordt in een bepaalde situatie. Normen kunnen met de tijd mee
wijzigen.
Normen zijn te onderscheiden in;
- Morele normen over goed en kwaad
- Juridische normen over legaal of niet legaal
- Sociale normen over gepast en ongepast
We kunnen ons eigen gedrag vaak maar slecht begrijpen. Pas wanneer we in een omgeving komen
met andere mensen worden we ons bewust van onze eigen normen en waarden.
We maken van gedrag ons eigen. Dat proces waarin je je verwachte gedrag eigen maakt en denkt dat
het uit jezelf komt, zodat je het automatisch doet noemen we het proces van internalisering.
Vaak zijn we ons er zelf niet bewust van dat we ons allerlei gedragsregels hebben eigen gemaakt.
Geïnternaliseerd gedrag kan zo sterk zijn dat we ons erg vervelend voelen wanneer we ervan af
moeten wijken.
Een bijzondere manier van internalisering is hospitalisering. Mensen kunnen in een situatie
terechtkomen waarin hun gedrag zo door anderen bepaald en geregeld wordt, dat ze zelf nauwelijks
meer enig initiatief kunnen nemen.
3
, Wanneer we het hebben over een complex van normen en verwachtingen met betrekking tot het
gedrag en de positie van iemand anders, spreken we over een rol. Een rol op zich is iets
onpersoonlijks.
Over de eisen aan de roldrager verschillen de meningen nogal. We spreken dan van een
rollenconflict; er is onderscheid tussen een intern en extern conflict.
Bij een extern rollenconflict kan iemand als gevolg van de verschillende posities die hij tegelijkertijd
inneemt, de verschillende verwachtingen die aan hem gesteld worden moeilijk combineren.
Bij een intern rollenconflict gaat het om één sociale positie die moeilijk te combineren is met
verschillende verwachtingen die aan iemand gesteld worden.
Het gedrag van de roldrager bij een conflict;
- De druk (invloed) die anderen van verschillende kanten op hem uit kunnen oefenen
- De kracht van eigen verwachtingen versus wat er leef in de groep waar de roldrager deel van
uitmaakt.
Bij de druk van anderen kun je denken aan druk vanuit andere sociale posities.
Wanneer een lesgroep op school voor het eerst bij elkaar komt worden er ‘willekeurig’ plaatsen
ingenomen, na een paar keer worden dit ‘vaste’ plaatsen. Het verdelen van de plaatsen is dan
geïnstitutionaliseerd, het is een institutie geworden: een gestandaardiseerd patroon van denken en
doen in bepaalde situaties.
Voor het ‘dragen’ van instituties zijn er bepaalde organisaties: de instanties. Sommige instituties zijn
zelfs in de wet vastgelegd. Het proces waarbij nieuwe vormen instituties worden noemen we
institutionaliseren.
Instituties zijn onafhankelijk van individuele personen. Het verschijnsel dat sociologische begrippen
worden gezien als iets dat op zichzelf en los van mensen staat noemen we reïficatie. Er worden bij
reïficatie menselijke eigenschappen aan een theoretisch begrip toegedicht.
(De heer Bentz is de directeur van Melitta, de producent van koffiefilterzakjes. Hij zegt naar
aanleiding van het vijftigjarig bestaan: “de geschiedenis van de eerste vijftig jaar van onze fabriek
toont aan dat het niet geluk, toeval of trucs zijn waardoor een groot succes werd behaald).
Het gebruik van ‘fabriek’ is hier een voorbeeld van een reïficatie. Er zijn in de werkelijkheid geen
fabrieken die ideeën hebben. Alleen mensen hebben ideeën.
Sociale controle is misschien wel het belangrijkste sociologische begrip. Door sociale controle wordt
maatschappelijke samenhang geschapen en worden waarden en normen aan elkaar overgedragen.
Tegelijkertijd kan sociale controle ook ervaren worden als een rem op ontwikkeling.
Op gedrag komen reacties, die goed of afkeurend kunnen zijn. Het oordeel is afhankelijk van de mate
waarin we ons al dan niet aan de normen houden: of we tegen de waarden ingaan of deze
respecteren.
Sociale controle is het geheel van reacties om de waarden en normen te handhaven. In het geval dat
de reacties bestaan uit instemming spreken we van positieve sancties. Van negatieve sancties is
sprake wanneer de reacties bestaan uit straffen ter afkeuring.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper yvonnesmid2000. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
