PSYCHOLOGIE
1. GESCHIEDENIS EN ONDERZOEKSMETHODEN VAN DE PSYCHOLOGIE
Psychologie houdt zich bezig met de gedachten, emoties en gedrag van mensen.
Psychologische kennis is van groot belang voor hulpverleners
1. Je kan de situatie v/d cliënt verklaren a.d.h.v gedachten, emoties en gedrag.
2. Helpt om een beeld te vormen van iemand maar ook om inzicht te krijgen in je eigen
gedachten, emoties en gedrag.
Zelfkennis = belangrijk voor hulpverleners → je bent je eigen instrument.
Kennis van vooroordelen en automatische denkprocessen zorgt ervoor dat je je cliënt ziet
zoals hij/zij werkelijk is zonder het beeld automatisch te kleuren.
1.1 DE STUDIE PSYCHOLOGIE
Als hulpverlener ga je op zoek naar antwoorden + probeer je je in de cliënt te verplaatsen →
helpt om gedrag te begrijpen.
Start psychologie: 1879 → wetenschappers begonnen psychologische experimenten uit te
voeren.
O.b.v verklaring ontwikkelden we interventies.
Onderzoek met CV’s met ‘witte en zwarte’ namen → meer mensen met een witte naam
uitgenodigd MAAR geen verschil in sexe gevonden.
1.1.1 Het belang van interpretatie
Experiment: de ene aap krijgt een stukje komkommer na een trucje, de andere krijgt een
druif na hetzelfde trucje. De aap die komkommer krijgt wordt boos door een oneerlijke
behandeling.
De objectieve werkelijkheid bepaalt niet steeds wat we doen → onze interpretatie van een
situatie speelt ook een rol.
Subjectiviteit + interpretatie spelen een rol binnen het sociaal werk.
1.1.2 De drie thema’s van de psychologie
Wisselwerking tussen emoties, gedachten en gedrag → gedachten bepalen voor een deel
onze emoties, maar een sombere emotie kan ook tot negatieve gedachten leiden.
Psychologie: de wetenschap die zich richt op het beschrijven, verklaren en voorspellen van
het gedrag, de gedachten en de emoties van mensen.
Klinische psychologie: focust op stoornissen en bestudeert hoe gedrag, gedachten en
emoties afwijken van wat gemiddeld is.
Hulpverleners komen vaak met klinische psychologie in aanraking.
1
,Wundt en James: grondleggers want zij onderwierpen de 3 psychologische thema’s als
eerste aan wetenschappelijk onderzoek.
Verschil tussen wetenschappelijke kennis en kennis die we in het dagelijks leven opdoen
- Veronderstellingen kunnen makkelijker getoetst worden voordat ze tot een oordeel
komen.
- Wetenschappelijke kennis gaat verder dan kennis uit het dagelijkse leven.
- Wetenschappelijke kennis gebruikt grondigere methoden om te antwoorden op de
vragen die we stellen.
Vroegere thema’s zijn nog steeds actueel → vragen die filosofen zich vroeger stelden spelen
nog steeds een rol in psychologisch onderzoek.
1.2 HET BEGIN MET FILOSOFIE
Begin psychologie voor het onderzoek is toe te schrijven aan Descartes.
Wat is waarheid? → 1 van de grondvragen v/d filosofie.
Descartes: je moet aan alles altijd twijfelen ⇒ systematische twijfel.
Vooroordelen zouden in stand blijven zonder systematische twijfel.
1.2.1 Niet alles is vrije wil: aangeboren eigenschappen en reflexen
Hij dacht na over de aard v/d waarheid maar ook over de aard v/d mens.
Hij kwam tot de conclusie dat hij nadacht (wat zich in de geest afspeelt) en dat hij van vlees
en bloed was → kwam tot de conclusie dat de mens een combinatie van lichaam en geest
is.
Cogito ergo sum: ik denk dus ik ben.
Vroeger: iedereen had een goddelijke ziel volgens de katholieke geest, niet in
wetmatigheden te vangen.
Ziel bepaalde ons gedrag en die was goddelijk.
Gevolg: verklaringen voor menselijk gedrag vielen buiten het bereik v/d wetenschap.
Vrije wil bepaalt volgens Descartes sommige handelingen.
Vrije wil ↔ reflex: automatische handeling die razendsnel plaatsvindt.
De dierlijke ziel bepaalt onze reflexen (niet de goddelijke), we hebben er niet altijd
bewuste controle over.
Reflexmatig gedrag kan plaatsvinden zonder de goddelijke ziel → conclusie: we
kunnen een deel v/h menselijke gedrag wetenschappelijk onderzoeken.
2
, 1.2.2 Een goddelijke ziel in een sterfelijk lichaam
Descartes heeft 2 thema’s in de psychologie aangebracht die nu ook nog relevant zijn
1. Dualisme
Iedere mens bestaat uit 2 delen die in contact staan met elkaar
- Onstoffelijke ziel
- Stoffelijk lichaam
De ziel kan het lichaam aansturen → idee van telekinese (voorwerpen met je
gedachten bewegen).
Je lichaam bestaat uit materie en deze kan je laten bewegen met je gedachten.
Hoe interacteren lichaam en geest met elkaar? → Vraag nog steeds relevant maar
nog onbeantwoord.
1.2.3 Aangeboren eigenschappen
2. Goddelijke ziel
Het verschil tussen mens en dier → alleen mensen hebben een goddelijke ziel.
Gevolg: mensen kunnen dingen die dieren niet kunnen → bv. logisch redeneren, vrije
wil,...
Deze kenmerken zijn dus aangeboren = nature.
Descartes keek bij het verklaren van gedrag vooral naar aangeboren kenmerken.
1.3 EEN ONBESCHREVEN BLAD
John Locke: alle kenmerken die mensen hebben komt door ervaring tot stand → iedere
mens wordt als een onbeschreven blad of tabula rasa geboren.
De eigenschappen van mensen worden ontwikkeld door interactie met de omgeving.
3 principes die we nu nog steeds onderzoeken
1. Leren door middel van associatie
2. Leren door middel van straffen en belonen
3. Leren door middel van imiteren
1.3.1 Leren door associatie
Leren door de associatie die je maakt tussen 2 zaken = klassieke conditionering.
Vaak te zien bij gewoontes
Roken tijdens het uitgaan → associatie tussen roken en uitgaan.
3
, 1.3.2 Leren door straffen en belonen
Mensen leren door het effect van hun gedrag = operante conditionering.
Veel studeren voor een examen en goede punten halen → volgende keer ook hard
studeren.
Principe van straffen en belonen → veelvuldig toegepast.
Het gaat om het effect/resultaat dat je gedrag heeft.
Gedrag proberen te vormen → bv. goed gedrag in de gevangenis belonen met privileges.
1.3.3 Leren door imiteren
Leren via imitatie, leren van een goed voorbeeld.
Sociaal leren/modeling: leren via het imiteren van een rolmodel → vooral in situaties waarbij
het onduidelijk is wat er verwacht wordt of wanneer er een autoriteit aanwezig is.
Sociaal leren komt voor bij groepstherapie → groepsleden delen ervaringen en leren van
elkaar, soms beter dan een leraar als rolmodel want minder ongelijke machtsverhouding.
1.3.4 De invloed van locke
Boodschap boek Locke: iedereen kan alles leren in een geschikte omgeving → nadruk op
de flexibiliteit en maakbaarheid v/d mens, niet op de aangeboren eigenschappen.
Nurture: aangeleerde eigenschappen, alle menselijke eigenschappen komen door
ervaringen tot stand.
Descartes: aangeboren verschillen ↔ Locke: aangeleerde verschillen.
1.4 WAAR KOMEN VERSCHILLEN TUSSEN MENSEN VANDAAN?
Is intelligentie aangeboren of aangeleerd?
Ouders en kinderen zijn +/- even intelligent → komt dit doordat ze dezelfde genen
hebben of doordat de kinderen door de ouders opgevoed zijn.
Nature-nurture-discussie: zijn de eigenschappen aangeboren of aangeleerd?
Hulpverleners: gaan vooral uit van het idee dat de mens maakbaar is (nurture) → invloed en
mogelijkheid tot verandering.
Ze kunnen geen invloed op de genen uitoefenen maar wel in het aan- en afleren van
bepaald gedrag.
4
1. GESCHIEDENIS EN ONDERZOEKSMETHODEN VAN DE PSYCHOLOGIE
Psychologie houdt zich bezig met de gedachten, emoties en gedrag van mensen.
Psychologische kennis is van groot belang voor hulpverleners
1. Je kan de situatie v/d cliënt verklaren a.d.h.v gedachten, emoties en gedrag.
2. Helpt om een beeld te vormen van iemand maar ook om inzicht te krijgen in je eigen
gedachten, emoties en gedrag.
Zelfkennis = belangrijk voor hulpverleners → je bent je eigen instrument.
Kennis van vooroordelen en automatische denkprocessen zorgt ervoor dat je je cliënt ziet
zoals hij/zij werkelijk is zonder het beeld automatisch te kleuren.
1.1 DE STUDIE PSYCHOLOGIE
Als hulpverlener ga je op zoek naar antwoorden + probeer je je in de cliënt te verplaatsen →
helpt om gedrag te begrijpen.
Start psychologie: 1879 → wetenschappers begonnen psychologische experimenten uit te
voeren.
O.b.v verklaring ontwikkelden we interventies.
Onderzoek met CV’s met ‘witte en zwarte’ namen → meer mensen met een witte naam
uitgenodigd MAAR geen verschil in sexe gevonden.
1.1.1 Het belang van interpretatie
Experiment: de ene aap krijgt een stukje komkommer na een trucje, de andere krijgt een
druif na hetzelfde trucje. De aap die komkommer krijgt wordt boos door een oneerlijke
behandeling.
De objectieve werkelijkheid bepaalt niet steeds wat we doen → onze interpretatie van een
situatie speelt ook een rol.
Subjectiviteit + interpretatie spelen een rol binnen het sociaal werk.
1.1.2 De drie thema’s van de psychologie
Wisselwerking tussen emoties, gedachten en gedrag → gedachten bepalen voor een deel
onze emoties, maar een sombere emotie kan ook tot negatieve gedachten leiden.
Psychologie: de wetenschap die zich richt op het beschrijven, verklaren en voorspellen van
het gedrag, de gedachten en de emoties van mensen.
Klinische psychologie: focust op stoornissen en bestudeert hoe gedrag, gedachten en
emoties afwijken van wat gemiddeld is.
Hulpverleners komen vaak met klinische psychologie in aanraking.
1
,Wundt en James: grondleggers want zij onderwierpen de 3 psychologische thema’s als
eerste aan wetenschappelijk onderzoek.
Verschil tussen wetenschappelijke kennis en kennis die we in het dagelijks leven opdoen
- Veronderstellingen kunnen makkelijker getoetst worden voordat ze tot een oordeel
komen.
- Wetenschappelijke kennis gaat verder dan kennis uit het dagelijkse leven.
- Wetenschappelijke kennis gebruikt grondigere methoden om te antwoorden op de
vragen die we stellen.
Vroegere thema’s zijn nog steeds actueel → vragen die filosofen zich vroeger stelden spelen
nog steeds een rol in psychologisch onderzoek.
1.2 HET BEGIN MET FILOSOFIE
Begin psychologie voor het onderzoek is toe te schrijven aan Descartes.
Wat is waarheid? → 1 van de grondvragen v/d filosofie.
Descartes: je moet aan alles altijd twijfelen ⇒ systematische twijfel.
Vooroordelen zouden in stand blijven zonder systematische twijfel.
1.2.1 Niet alles is vrije wil: aangeboren eigenschappen en reflexen
Hij dacht na over de aard v/d waarheid maar ook over de aard v/d mens.
Hij kwam tot de conclusie dat hij nadacht (wat zich in de geest afspeelt) en dat hij van vlees
en bloed was → kwam tot de conclusie dat de mens een combinatie van lichaam en geest
is.
Cogito ergo sum: ik denk dus ik ben.
Vroeger: iedereen had een goddelijke ziel volgens de katholieke geest, niet in
wetmatigheden te vangen.
Ziel bepaalde ons gedrag en die was goddelijk.
Gevolg: verklaringen voor menselijk gedrag vielen buiten het bereik v/d wetenschap.
Vrije wil bepaalt volgens Descartes sommige handelingen.
Vrije wil ↔ reflex: automatische handeling die razendsnel plaatsvindt.
De dierlijke ziel bepaalt onze reflexen (niet de goddelijke), we hebben er niet altijd
bewuste controle over.
Reflexmatig gedrag kan plaatsvinden zonder de goddelijke ziel → conclusie: we
kunnen een deel v/h menselijke gedrag wetenschappelijk onderzoeken.
2
, 1.2.2 Een goddelijke ziel in een sterfelijk lichaam
Descartes heeft 2 thema’s in de psychologie aangebracht die nu ook nog relevant zijn
1. Dualisme
Iedere mens bestaat uit 2 delen die in contact staan met elkaar
- Onstoffelijke ziel
- Stoffelijk lichaam
De ziel kan het lichaam aansturen → idee van telekinese (voorwerpen met je
gedachten bewegen).
Je lichaam bestaat uit materie en deze kan je laten bewegen met je gedachten.
Hoe interacteren lichaam en geest met elkaar? → Vraag nog steeds relevant maar
nog onbeantwoord.
1.2.3 Aangeboren eigenschappen
2. Goddelijke ziel
Het verschil tussen mens en dier → alleen mensen hebben een goddelijke ziel.
Gevolg: mensen kunnen dingen die dieren niet kunnen → bv. logisch redeneren, vrije
wil,...
Deze kenmerken zijn dus aangeboren = nature.
Descartes keek bij het verklaren van gedrag vooral naar aangeboren kenmerken.
1.3 EEN ONBESCHREVEN BLAD
John Locke: alle kenmerken die mensen hebben komt door ervaring tot stand → iedere
mens wordt als een onbeschreven blad of tabula rasa geboren.
De eigenschappen van mensen worden ontwikkeld door interactie met de omgeving.
3 principes die we nu nog steeds onderzoeken
1. Leren door middel van associatie
2. Leren door middel van straffen en belonen
3. Leren door middel van imiteren
1.3.1 Leren door associatie
Leren door de associatie die je maakt tussen 2 zaken = klassieke conditionering.
Vaak te zien bij gewoontes
Roken tijdens het uitgaan → associatie tussen roken en uitgaan.
3
, 1.3.2 Leren door straffen en belonen
Mensen leren door het effect van hun gedrag = operante conditionering.
Veel studeren voor een examen en goede punten halen → volgende keer ook hard
studeren.
Principe van straffen en belonen → veelvuldig toegepast.
Het gaat om het effect/resultaat dat je gedrag heeft.
Gedrag proberen te vormen → bv. goed gedrag in de gevangenis belonen met privileges.
1.3.3 Leren door imiteren
Leren via imitatie, leren van een goed voorbeeld.
Sociaal leren/modeling: leren via het imiteren van een rolmodel → vooral in situaties waarbij
het onduidelijk is wat er verwacht wordt of wanneer er een autoriteit aanwezig is.
Sociaal leren komt voor bij groepstherapie → groepsleden delen ervaringen en leren van
elkaar, soms beter dan een leraar als rolmodel want minder ongelijke machtsverhouding.
1.3.4 De invloed van locke
Boodschap boek Locke: iedereen kan alles leren in een geschikte omgeving → nadruk op
de flexibiliteit en maakbaarheid v/d mens, niet op de aangeboren eigenschappen.
Nurture: aangeleerde eigenschappen, alle menselijke eigenschappen komen door
ervaringen tot stand.
Descartes: aangeboren verschillen ↔ Locke: aangeleerde verschillen.
1.4 WAAR KOMEN VERSCHILLEN TUSSEN MENSEN VANDAAN?
Is intelligentie aangeboren of aangeleerd?
Ouders en kinderen zijn +/- even intelligent → komt dit doordat ze dezelfde genen
hebben of doordat de kinderen door de ouders opgevoed zijn.
Nature-nurture-discussie: zijn de eigenschappen aangeboren of aangeleerd?
Hulpverleners: gaan vooral uit van het idee dat de mens maakbaar is (nurture) → invloed en
mogelijkheid tot verandering.
Ze kunnen geen invloed op de genen uitoefenen maar wel in het aan- en afleren van
bepaald gedrag.
4
