Leren In Maatschappelijk Betrokken Onderwijs - Samenvatting Hoofdstuk 11

Module 11: Communicatie in de onderwijspraktijk
1. Inleiding
In onderwijscontext: voortdurend communiceren (klas, oudercontact, vergaderingen, …)
Veelheid aan actoren communiceren met elkaar (leerkracht en leerling, leerkracht en ouders, …)

Ingeschreven in basiscompetentie van leerkrachten van secundair onderwijs:
- Communiceren met leerlingen: doelgericht gesprekken kan voeren, positieve interactie met
klasgroep, waarden ontwikkelen en bespreekbaar maken, communiceren met lerende met
verschillende taalachtergronden
- Communiceren met ouders: met ouders en verzorgers communiceren over kind, kan dialogeren
over opvoeding en onderwijs,…
- Overleggen met collega’s en andere teamleden binnen de school: in samenspraak met
schoolteam vernieuwende inzichten integreren, kan overleggen en samenwerken binnen
schoolteam, eigen pedagogische en didactische opdracht en aanpak in team bespreekbaar
maken, in overleg met collega’s contact leggen, communiceren en samenwerken met externe
instanties die onderwijs betrokken initiatieven aanbieden
 Dus ook communiceren met externe partners

Cruciaal element in succesvol onderwijsleerproces: verwacht kennis hebben over hoe communicatie
verloopt binnen onderwijspraktijk



2. Communicatie afgebakend binnen de klascontext
1. Naar een definitie van communicatie
Begrip communicatie heeft belangrijke voorwaarden:
- Mededeling of boodschap uitgestuurd door zender (verbaal & non-verbaal)
Kent geen eenduidige definitie
 Gevolg van permanente evolutie van manieren waarop en middelen waarmee we
communiceren
 Afhankelijk van een theoretische invalshoek
 Binnen communicatiewetenschappen zijn er 2 theoretische invalshoeken:
o Communicatie als activiteit of gedrag (= processchool)
o Communicatie als werking of sociaal-culturele overdracht (= semiotische school)
 Beide stellen communicatie voor als een proces  zie voorwaarde 2

- Communicatie is een proces
Communicatie: doorlopen van verschillende stappen. Een boodschap krijgt in bepaalde context
een betekenis
Communicatieproces in kaart brengen door communicatiemodellen:
 1940: transmissiemodellen volgens lineair eenrichtingsverkeer
Zender verstuurt een boodschap naar de ontvanger  Geslaagde communicatie als
ontvanger de boodschap begrijpt zoals de zender deze heeft bedoeld
 Gaat voorbij aan het feit dat de ontvanger ook een actieve deelnemer is
 1950: communicatie is een circulair tweerichtingsproces tussen zender en ontvanger 
zie voorwaarde 3
- Communicatie is een dynamisch gegeven

, Voortdurende wisselwerking over betekenisgeving van de boodschap

Communicatie is een systeem volgens de systeemtheorie. Er wordt uitgaan van een ontvangersgericht
communicatieproces: zender stemt boodschap af op ontvanger.
Doelgerichte of intentionele communicatie: communicatie waarbij het de bedoeling is dat ontvanger de
boodschap opmerkt. Het hoeft niet intentioneel te zijn en hoeft de ontvanger niet te bereiken  Dit is
wel een voorwaarde van een geslaagde communicatie
Geslaagde communicatie: boodschap bereikt de ontvanger, boodschap veroorzaakt het effect bij de
ontvanger zoals de zender het bedoeld heeft


2. Naar een definitie van klascommunicatie
Klascommunicatie: de uitwisseling van verbale en non-verbale boodschappen tussen leerkrachten en
leerlingen met het oog op het realiseren van een bepaald leerdoel binnen een leerproces waarbij een
positieve relatie tussen leerkracht en leerlingen een leeromgeving kan creëren die dit leerproces kan
bevorderen.
Bestaat uit een lerend en interpersoonlijk deelaspect.

Verwijst naar 2 algemene benaderingen:
- Retorische benadering: focust op het inhoudelijke aspect, = educatieve communicatie
- Relationele benadering: focust op de interpersoonlijke communicatie. Er ontstaat een relatie
tussen leerkracht en leerling, die wordt onderhouden door de manier van communiceren. Doel
van de relatie: leeromgeving creëren waarin leerlingen gemotiveerd zijn om bij te leren

Communicatie in de klas verloopt volgens een circulair tweerichtingsverkeer (directe wisselwerking
tussen leerkracht en leerlingen): noodzakelijk dat leerkracht & leerlingen willen deelnemen aan het
communicatieproces!
Leerkracht en leerlingen wisselen constant verbale en non-verbale boodschappen uit. Het proces start
vaak bij de leerkracht, die doelgericht en intentioneel een boodschap uitstuurt. Hij heeft de
hoofdverantwoordelijkheid om leerdoelen bij leerlingen te realiseren.
Binnen educatieve communicatie: leerkrachten stellen deze leerdoelen voorop bij voorbereiden van les,
om tijdens de les een direct invloed te hebben op het leerproces.
Opstellen van leerdoelen = pré-communicatievoorwaarde: het gebeurt voor de start van het
communicatiemoment

3 mogelijke leerdoelen:
- Cognitief: verwerven, begrijpen, synthetiseren, evalueren en toepassen van info
- Affectief: ontwikkeling van positieve attitudes, overtuigingen, en waarden gerelateerd aan
aangeleerd gedrag
- Psychomotorisch: stellen van bepaald fysiek gedrag als resultaat van het leerproces

Communicatieproces geslaagd: leerlingen hebben bijgeleerd op de manier zoals de leerkracht het
bedoelde, de leerinhoud is overgekomen en de leerlingen hebben het leerdoel behaald.
Ook naast de vooropgestelde doelen kan bijgeleerd worden.