1 Inleiding en Basishouding.....................................................................5
1.1 Doel en Structuur van de Cursus.................................................5
1.2 Algemene Competenties.............................................................6
1.2.1 Theoretische Interpretatiekaders.......................................................................6
1.2.2 Praktische Toepassing........................................................................................ 6
1.2.3 Persoonlijke Reflectie......................................................................................... 6
1.3 Boodschap.................................................................................7
1.3.1 Vier elementen van een boodschap...................................................................7
1.3.2 Inhouds- en betrekkingsniveau..........................................................................7
1.3.3 Waarden en normen.......................................................................................... 7
1.4 Basishouding en Waarden..........................................................8
1.4.1 Gelijkwaardigheid en Betrouwbaarheid..............................................................8
1.4.2 Niet in Defensie Gaan........................................................................................8
1.4.3 Empowerment en Aansluiting............................................................................8
1.4.4 Grenzen Stellen................................................................................................. 9
1.5 Basishouding in Gespreksvoering...............................................9
1.5.1 Rogeriaanse Basisprincipes...............................................................................9
1.5.2 Expressievormen van empathie.......................................................................12
1.6 Hoekstenen.............................................................................13
1.6.1 Gelijkwaardigheid:...........................................................................................13
1.6.2 Betrouwbaarheid:............................................................................................ 13
1.6.3 Niet in defensie gaan:......................................................................................14
1.6.4 Empowerment:................................................................................................ 14
1.6.5 Aansluiting zoeken:.......................................................................................... 14
1.6.6 Grenzen stellen:...............................................................................................14
1.6.7 Nice to know, need to know:............................................................................14
1.7 Literatuur: Een therapeutische relatie: Gids voor gesprekstherapie
....................................................................................................15
1.7.1 Inleiding........................................................................................................... 15
1.7.2 Het Belang van de Therapeutische Relatie......................................................15
1.7.3 Empathie in de Therapie..................................................................................15
1.7.4 Authenticiteit van de Therapeut......................................................................15
1.7.5 Onvoorwaardelijke Positieve Waardering.........................................................16
1.7.6 Actief Luisteren................................................................................................ 16
1.7.7 Reflectieve Reacties.........................................................................................16
1.7.8 Humanistische Therapie..................................................................................17
1.7.9 Cliëntgerichte Therapie...................................................................................17
1.7.10 Theoretische Fundamenten...........................................................................18
1.7.11 Conclusie....................................................................................................... 18
2 Klinische Observatie en Taal in Therapie..............................................20
2.1 Effectiviteit en Resultaten van Psychotherapie..........................20
2.1.1 Effectiviteit van Psychotherapie.......................................................................20
2.1.2 Therapie Resultaat Factoren............................................................................21
2.2 Therapeutische Relatie en Vaardigheden...................................21
2.2.1 Therapeutische Relatie....................................................................................21
2.2.2 Empathie in Therapie.......................................................................................23
2.2.3 Reflectieve Praktijk..........................................................................................23
2.2.4 Therapeutische Vaardigheden.........................................................................23
1
, 2.3 Zelfreflectie en Verschillen in Effectiviteit.................................24
2.3.1 Zelfreflectie.................................................................................................... 24
2.3.2 Verschillen in Reflectie.....................................................................................24
2.3.3 Doelstelling...................................................................................................... 24
2.3.4 Kernpunten...................................................................................................... 24
2.3.5 Verschillen in Therapeutische Effectiviteit.......................................................25
2.4 Behandelmodellen en Onderzoek..............................................25
2.4.1 Behandelmodellen........................................................................................... 25
2.4.2 Empirisch Onderzoek.......................................................................................26
2.5 Gezinstherapie in praktijk (Rober 2012)....................................26
2.5.1 Kernpunten...................................................................................................... 27
2.5.2 Praktische Toepassing......................................................................................27
2.6 Innerlijke Dialoog.....................................................................27
2.6.1 Kernpunten van de Innerlijke Dialoog..............................................................28
2.6.2 Reflectie........................................................................................................... 28
2.6.3 Toepassing in de Praktijk..................................................................................29
2.7 De Persoon van de Hulpverlener...............................................29
2.7.1 Wat?................................................................................................................ 29
2.7.2 Omschrijvingen van Mastertherapeuten..........................................................29
2.7.3 Cognitive, Emotional and Relational Model (CER)............................................29
2.7.4 Volgorde van Belangrijkheid in CER Model.......................................................30
2.8 Literatuur: Het innerlijk gesprek van de therapeut.....................31
2.8.1 Inleiding........................................................................................................... 31
2.8.2 Interne Dialogen en Zelfbewustzijn..................................................................31
2.8.3 Empathie en Emotieregulatie..........................................................................31
2.8.4 Praktijkvoorbeelden en Reflectie......................................................................32
2.8.5 Complexiteit van Therapeutische Interacties...................................................32
2.8.6 Richtlijnen voor Therapeuten...........................................................................32
2.8.7 Conclusie......................................................................................................... 33
2.9 Literatuur: Jennings CER Model: Expertise in Counseling and
Psychotherapy...............................................................................33
2.9.1 Inleiding.......................................................................................................... 33
2.9.2 Cognitieve vaardigheden.................................................................................33
2.9.3 Ervaringsgerichte vaardigheden......................................................................33
2.9.4 Relationele vaardigheden................................................................................33
2.9.5 Integratie van dimensies.................................................................................34
2.9.6 Continu leren................................................................................................... 34
2.9.7 Theoretische kennis......................................................................................... 34
2.9.8 Conclusie......................................................................................................... 35
3 Emoties hanteren in de gesprekskamer: Overdracht en Tegenoverdracht
............................................................................................................ 36
3.1 Doelen van de Therapie............................................................36
3.1.1 Veilige Ruimte Creëren....................................................................................36
3.1.2 Hanteren van Verleden en Heden....................................................................36
3.2 Rol van de Therapeut...............................................................36
3.3 Overdracht en Tegenoverdracht................................................37
3.3.1 Overdracht....................................................................................................... 37
3.3.2 Tegenoverdracht..............................................................................................37
3.4 Belangrijke Emotionele Thema's................................................37
3.4.1 Angst............................................................................................................... 37
3.4.2 Kwaadheid....................................................................................................... 38
3.4.3 Schuld en Schaamte........................................................................................38
2
, 3.4.4 Verdriet............................................................................................................ 39
3.4.5 Angst............................................................................................................... 39
3.4.6 Verlies en Rouw............................................................................................... 40
3.4.7 Afwezigheid van Emoties.................................................................................40
3.4.8 Crisis en Suïcidegedachten..............................................................................41
3.5 Therapeutische Benaderingen..................................................41
3.5.1 Focusing Therapy............................................................................................. 41
3.5.2 EFT (Emotionally Focused Therapy) for Couples..............................................41
3.6 Praktische Voorbeelden en Technieken......................................42
3.6.1 Lichaamstaal Lezen......................................................................................... 42
3.6.2 Gebruik van Metaforen....................................................................................42
3.6.3 Imaginaire Technieken.....................................................................................42
3.6.4 Emotionele Exposure.......................................................................................42
3.6.5 Schrijfopdrachten............................................................................................ 42
3.6.6 Empathische Reflecties....................................................................................43
3.6.7 Attunement...................................................................................................... 43
3.6.8 Omgaan met Ontevredenheid.........................................................................43
3.7 Literatuur: Psychosociale Gespreksvoering"..............................44
3.7.1 Inleiding........................................................................................................... 44
3.7.2 Doel van het boek............................................................................................ 44
3.7.3 Emotionele Intelligentie...................................................................................44
3.7.4 Empathie in Gesprekken.................................................................................45
3.7.5 Actief Luisteren................................................................................................ 45
3.7.6 Gestructureerde Aanpak..................................................................................46
3.7.7 Casestudy's en Voorbeelden............................................................................47
3.7.8 Reflectie en Feedback......................................................................................47
3.7.9 Praktische Tips en Strategieën.........................................................................48
3.7.10 Toepassingen in Verschillende Contexten......................................................49
3.7.11 Conclusie....................................................................................................... 50
3.8 Literatuur: Hoe negatieve gevoelens ten opzichte van de cliënt uit
te spreken?...................................................................................50
3.8.1 Inleiding:.......................................................................................................... 50
3.8.2 Inleiding en Probleemstelling...........................................................................50
3.8.3 Belang van Echtheid en Congruentie...............................................................50
3.8.4 Benaderingen..................................................................................................51
3.8.5 Strategieën voor Metacommunicatie...............................................................51
3.8.6 Zelfonthulling.................................................................................................. 52
3.8.7 Relationele hier-en-nu-beleving.......................................................................52
3.8.8 Zelfonthulling in de Praktijk.............................................................................52
3.8.9 Feedback en Confrontatie................................................................................52
3.8.10 Verantwoordelijkheid en Positieve Intentie....................................................52
3.8.11 Empathie voor de Cliënt................................................................................53
3.8.12 Interpersoonlijke Patronen Herkennen...........................................................53
3.8.13 Nieuw Gedrag Verkennen..............................................................................53
3.8.14 Cyclisch Proces van Metacommunicatie........................................................53
3.8.15 Conclusie....................................................................................................... 54
4 Therapiestromingen............................................................................54
4.1 Inleiding tot Therapie Stammen en Therapeutische Posities.......54
4.1.1 Therapie Stammen:.........................................................................................54
4.1.2 Rol van de Therapeut:......................................................................................54
4.1.3 Visie op de Therapeut:.....................................................................................54
4.1.4 Therapeutische Relatie:...................................................................................55
4.2 Cognitieve Gedragstherapie (CGT)............................................55
4.2.1 Fundamentele Componenten...........................................................................55
4.2.2 Aanvullende Componenten van CGT................................................................56
3