Trends & tendensen in
opvoeden
Zita Basteleus
Zorg voor het jonge kind
1ste bachelor pedagogie van het jonge kind
2024
,Trends & tendensen in opvoeden
Inhoudsopgave
L1: PEDAGOGISCHE VISIE.................................................................................................... 5
Op zoek naar een pedagogische visie............................................................................................. 5
Het pedagogisch milieu - 3 opvoedingsmilieus ............................................................................... 5
Stelling...................................................................................................................................... 5
Meerdere opvoeders ................................................................................................................... 5
Afstemming ............................................................................................................................... 6
Verschillende vormen van afstemming ...................................................................................... 6
Doelen van afstemming ........................................................................................................... 6
Pedagogische verlegenheid........................................................................................................... 7
Pedagogisch klimaat..................................................................................................................... 7
Essentiële elementen ................................................................................................................. 7
Definitie .................................................................................................................................... 7
Persoonlijk perspectief ............................................................................................................... 7
Opvattingen en basishouding....................................................................................................... 8
Perspectieven ............................................................................................................................ 8
Ouders & professionals ............................................................................................................... 9
Heldere afstemming ................................................................................................................... 9
Beleving van het pedagogisch klimaat ........................................................................................... 9
Opvoedingsidealen in de praktijk................................................................................................... 9
Conceptueel model (Driestar)..................................................................................................... 10
3 Bronnen ............................................................................................................................. 10
Waarom? .............................................................................................................................. 11
Eigen visie op opvoeding ontwikkelen ........................................................................................... 11
Wat is een visie?........................................................................................................................ 11
Functie van een visie? ................................................................................................................ 11
Instrumenteel versus visie-geleid ................................................................................................ 11
Hoe visie-geleid handelen?......................................................................................................... 12
L2: ERVARINGSGERICHT WERKEN .................................................................................. 13
Ontstaan EGO ............................................................................................................................. 13
Van tempelschema naar…............................................................................................................ 13
Essentie van het EGO? ............................................................................................................... 13
Het APE-model ......................................................................................................................... 14
Welbevinden en betrokkenheid .................................................................................................... 14
Welbevinden............................................................................................................................. 14
Signalen van welbevinden....................................................................................................... 15
Waarom welbevinden? ........................................................................................................... 15
Niveaus van welbevinden ....................................................................................................... 15
1
,Trends & tendensen in opvoeden
Betrokkenheid .......................................................................................................................... 16
Signalen van betrokkenheid .................................................................................................... 16
Waarom betrokkenheid? ........................................................................................................ 16
Niveaus van betrokkenheid ..................................................................................................... 17
Observeren van welbevinden en betrokkenheid ............................................................................ 17
Beslissingsschema - betrokkenheid............................................................................................. 17
Kijken naar de kwaliteit van het proces ......................................................................................... 18
Het APE-schema: procesgericht kijken......................................................................................... 18
Het aanbod ........................................................................................................................... 18
Ruimte voor initiatief .............................................................................................................. 18
Open framework model (high scope)........................................................................................ 18
Organisatie ........................................................................................................................... 19
Begeleidersstijl...................................................................................................................... 19
Ervaringsgerichte basishouding ........................................................................................... 19
Empathie (Leuvense empathieschaal) .......................................................................................... 20
Tussenkomsten: de 3 dimensies ................................................................................................. 20
A: gevoeligheid voor beleving .................................................................................................. 20
B: stimulerend tussenkomen .................................................................................................. 20
C: autonomie verlenen ........................................................................................................... 20
Ervaringsgerichte basishouding ................................................................................................... 21
Begeleidersstijl ......................................................................................................................... 21
Sfeer & relatie ........................................................................................................................... 21
Tools ........................................................................................................................................... 21
ZiKo ......................................................................................................................................... 21
De bedoeling van ZiKo ............................................................................................................ 21
ZiKo in 3 fasen ....................................................................................................................... 21
Project MeMoQ ......................................................................................................................... 23
L3: KORCZAK & INCLUSIEVE KINDEROPVANG ........................................................... 24
Korczak ....................................................................................................................................... 24
Don Sierot ................................................................................................................................ 24
Don Sierot & WO II ................................................................................................................. 24
Visie van Korczak....................................................................................................................... 24
Pedagogie van het respect .......................................................................................................... 25
Recht van het kind op eigen dood ............................................................................................ 25
Recht van het kind op de dag van vandaag ................................................................................ 26
Recht van het kind zo te zijn, als het is ...................................................................................... 26
De cocon & de vlinder......................................................................................................... 26
Rechten in de praktijk ................................................................................................................ 27
Kind is koning? ...................................................................................................................... 27
De lerende opvoeder .............................................................................................................. 27
Korczak: 5 kernbegrippen ........................................................................................................... 27
Respect ................................................................................................................................ 27
Rechtvaardigheid................................................................................................................... 28
Participatie ........................................................................................................................... 28
2
, Trends & tendensen in opvoeden
Dialoog................................................................................................................................. 28
Zelfreflectie .......................................................................................................................... 29
Pedagogische coach.................................................................................................................. 29
Overzicht Korczak ........................................................................................................................ 30
Inclusieve kinderopvang .............................................................................................................. 31
Wat leren we van ouders over (inclusieve) kinderopvang? ............................................................... 32
Op dit moment (2022) ................................................................................................................ 32
L4: PIKLER & MONTESSORI ............................................................................................... 33
Emmi Pikler ................................................................................................................................. 33
Hoe tot pedagogiek komen? ....................................................................................................... 33
Kindertehuis Loczy Pikler manier ............................................................................................... 34
4 basisprincipes in de pedagogiek ............................................................................................... 34
Pedagogische visie .................................................................................................................... 34
Een vrije bewegingsontwikkeling .............................................................................................. 34
De ruimte .......................................................................................................................... 35
Ontwikkeling van de grove motoriek ..................................................................................... 35
Positiewisselingen en hun betekenis .................................................................................... 36
Ontwikkeling van de fijne motoriek ....................................................................................... 36
Spel ..................................................................................................................................... 37
Spelen met voorwerpen ...................................................................................................... 37
Verzamelen ....................................................................................................................... 37
Klimmen ........................................................................................................................... 37
Betrouwbare relatie met de volwassene ................................................................................... 38
Handen van de volwassene ................................................................................................. 38
Dialoog met het kind .......................................................................................................... 39
Pedagogische uitgangspunten samengevat .................................................................................. 39
Begeleiding van ouders .............................................................................................................. 40
4 basisprincipes vertaald ........................................................................................................... 40
Pedagogie thuis......................................................................................................................... 40
Elkaar leren kennen ............................................................................................................... 40
Relatie.................................................................................................................................. 40
Stem & gebaren ..................................................................................................................... 40
Eigen ritme ........................................................................................................................... 41
Leren te leren ........................................................................................................................ 41
Maria Montessori ......................................................................................................................... 41
Uitgangspunten......................................................................................................................... 41
Kindbeeld? ............................................................................................................................... 42
Kinderopvang met een Montessori-visie ....................................................................................... 42
Inzetten op............................................................................................................................ 43
Leidster als begeleidster......................................................................................................... 43
Kenmerken van de Montessori-visie............................................................................................. 43
'Help mij het zelf te doen' en zelfstandigheid ............................................................................. 43
Verschillen in leertempo en leeractiviteit .................................................................................. 44
De voorbereide omgeving ....................................................................................................... 44
Vrijheid in gebondenheid ........................................................................................................ 44
3
opvoeden
Zita Basteleus
Zorg voor het jonge kind
1ste bachelor pedagogie van het jonge kind
2024
,Trends & tendensen in opvoeden
Inhoudsopgave
L1: PEDAGOGISCHE VISIE.................................................................................................... 5
Op zoek naar een pedagogische visie............................................................................................. 5
Het pedagogisch milieu - 3 opvoedingsmilieus ............................................................................... 5
Stelling...................................................................................................................................... 5
Meerdere opvoeders ................................................................................................................... 5
Afstemming ............................................................................................................................... 6
Verschillende vormen van afstemming ...................................................................................... 6
Doelen van afstemming ........................................................................................................... 6
Pedagogische verlegenheid........................................................................................................... 7
Pedagogisch klimaat..................................................................................................................... 7
Essentiële elementen ................................................................................................................. 7
Definitie .................................................................................................................................... 7
Persoonlijk perspectief ............................................................................................................... 7
Opvattingen en basishouding....................................................................................................... 8
Perspectieven ............................................................................................................................ 8
Ouders & professionals ............................................................................................................... 9
Heldere afstemming ................................................................................................................... 9
Beleving van het pedagogisch klimaat ........................................................................................... 9
Opvoedingsidealen in de praktijk................................................................................................... 9
Conceptueel model (Driestar)..................................................................................................... 10
3 Bronnen ............................................................................................................................. 10
Waarom? .............................................................................................................................. 11
Eigen visie op opvoeding ontwikkelen ........................................................................................... 11
Wat is een visie?........................................................................................................................ 11
Functie van een visie? ................................................................................................................ 11
Instrumenteel versus visie-geleid ................................................................................................ 11
Hoe visie-geleid handelen?......................................................................................................... 12
L2: ERVARINGSGERICHT WERKEN .................................................................................. 13
Ontstaan EGO ............................................................................................................................. 13
Van tempelschema naar…............................................................................................................ 13
Essentie van het EGO? ............................................................................................................... 13
Het APE-model ......................................................................................................................... 14
Welbevinden en betrokkenheid .................................................................................................... 14
Welbevinden............................................................................................................................. 14
Signalen van welbevinden....................................................................................................... 15
Waarom welbevinden? ........................................................................................................... 15
Niveaus van welbevinden ....................................................................................................... 15
1
,Trends & tendensen in opvoeden
Betrokkenheid .......................................................................................................................... 16
Signalen van betrokkenheid .................................................................................................... 16
Waarom betrokkenheid? ........................................................................................................ 16
Niveaus van betrokkenheid ..................................................................................................... 17
Observeren van welbevinden en betrokkenheid ............................................................................ 17
Beslissingsschema - betrokkenheid............................................................................................. 17
Kijken naar de kwaliteit van het proces ......................................................................................... 18
Het APE-schema: procesgericht kijken......................................................................................... 18
Het aanbod ........................................................................................................................... 18
Ruimte voor initiatief .............................................................................................................. 18
Open framework model (high scope)........................................................................................ 18
Organisatie ........................................................................................................................... 19
Begeleidersstijl...................................................................................................................... 19
Ervaringsgerichte basishouding ........................................................................................... 19
Empathie (Leuvense empathieschaal) .......................................................................................... 20
Tussenkomsten: de 3 dimensies ................................................................................................. 20
A: gevoeligheid voor beleving .................................................................................................. 20
B: stimulerend tussenkomen .................................................................................................. 20
C: autonomie verlenen ........................................................................................................... 20
Ervaringsgerichte basishouding ................................................................................................... 21
Begeleidersstijl ......................................................................................................................... 21
Sfeer & relatie ........................................................................................................................... 21
Tools ........................................................................................................................................... 21
ZiKo ......................................................................................................................................... 21
De bedoeling van ZiKo ............................................................................................................ 21
ZiKo in 3 fasen ....................................................................................................................... 21
Project MeMoQ ......................................................................................................................... 23
L3: KORCZAK & INCLUSIEVE KINDEROPVANG ........................................................... 24
Korczak ....................................................................................................................................... 24
Don Sierot ................................................................................................................................ 24
Don Sierot & WO II ................................................................................................................. 24
Visie van Korczak....................................................................................................................... 24
Pedagogie van het respect .......................................................................................................... 25
Recht van het kind op eigen dood ............................................................................................ 25
Recht van het kind op de dag van vandaag ................................................................................ 26
Recht van het kind zo te zijn, als het is ...................................................................................... 26
De cocon & de vlinder......................................................................................................... 26
Rechten in de praktijk ................................................................................................................ 27
Kind is koning? ...................................................................................................................... 27
De lerende opvoeder .............................................................................................................. 27
Korczak: 5 kernbegrippen ........................................................................................................... 27
Respect ................................................................................................................................ 27
Rechtvaardigheid................................................................................................................... 28
Participatie ........................................................................................................................... 28
2
, Trends & tendensen in opvoeden
Dialoog................................................................................................................................. 28
Zelfreflectie .......................................................................................................................... 29
Pedagogische coach.................................................................................................................. 29
Overzicht Korczak ........................................................................................................................ 30
Inclusieve kinderopvang .............................................................................................................. 31
Wat leren we van ouders over (inclusieve) kinderopvang? ............................................................... 32
Op dit moment (2022) ................................................................................................................ 32
L4: PIKLER & MONTESSORI ............................................................................................... 33
Emmi Pikler ................................................................................................................................. 33
Hoe tot pedagogiek komen? ....................................................................................................... 33
Kindertehuis Loczy Pikler manier ............................................................................................... 34
4 basisprincipes in de pedagogiek ............................................................................................... 34
Pedagogische visie .................................................................................................................... 34
Een vrije bewegingsontwikkeling .............................................................................................. 34
De ruimte .......................................................................................................................... 35
Ontwikkeling van de grove motoriek ..................................................................................... 35
Positiewisselingen en hun betekenis .................................................................................... 36
Ontwikkeling van de fijne motoriek ....................................................................................... 36
Spel ..................................................................................................................................... 37
Spelen met voorwerpen ...................................................................................................... 37
Verzamelen ....................................................................................................................... 37
Klimmen ........................................................................................................................... 37
Betrouwbare relatie met de volwassene ................................................................................... 38
Handen van de volwassene ................................................................................................. 38
Dialoog met het kind .......................................................................................................... 39
Pedagogische uitgangspunten samengevat .................................................................................. 39
Begeleiding van ouders .............................................................................................................. 40
4 basisprincipes vertaald ........................................................................................................... 40
Pedagogie thuis......................................................................................................................... 40
Elkaar leren kennen ............................................................................................................... 40
Relatie.................................................................................................................................. 40
Stem & gebaren ..................................................................................................................... 40
Eigen ritme ........................................................................................................................... 41
Leren te leren ........................................................................................................................ 41
Maria Montessori ......................................................................................................................... 41
Uitgangspunten......................................................................................................................... 41
Kindbeeld? ............................................................................................................................... 42
Kinderopvang met een Montessori-visie ....................................................................................... 42
Inzetten op............................................................................................................................ 43
Leidster als begeleidster......................................................................................................... 43
Kenmerken van de Montessori-visie............................................................................................. 43
'Help mij het zelf te doen' en zelfstandigheid ............................................................................. 43
Verschillen in leertempo en leeractiviteit .................................................................................. 44
De voorbereide omgeving ....................................................................................................... 44
Vrijheid in gebondenheid ........................................................................................................ 44
3