2023-2024
Visuele cultuur
Les 1, 2/20
3 begrippen:
Visuele communicatie = overkoepelend begrip
Visuele cultuur met hier in beeldtaal
Interpreteren is geen lineair proces, meerdere invalshoeken:
o gestalttheorie (aspect van het zien, het letterlijk opsommen van wat men ziet)
o semiotiek (het begrijpen v/e beeld en de betekenis)
o visuele retorica (op welke manier probeert het beeld je te overtuigen van een
boodschap)
Visuele geletterdheid: bedoeling dat we in staat zijn om de betekenis van beelden te
interpreteren en evalueren. We moeten een retorische analyse kunnen uitvoeren van een
bestaand beeld.
--> Dubbele focus: betreft de betekenis van de maker en de hoe het overkomt bij de
gebruiker
Belang van kennis, context en macht (wat is de context, kan de toeschouwer het begrijpen,
wie heeft er de macht om het te begrijpen,…)
Definitie beeld: alle communicatieve middelen die niet een primaire tekst zijn en door
middel van een twee dimensioneel medium tot ons komen. Ze hebben een communicatief
retorische functie en zijn bedoeld om te overtuigen.
- Een beeld bestaat uit verschillende vormen en beeldelementen. Beeld in de media is
gemedieerd. 2D is papier, beamer, billboard
- Beeld is een voorbeeld van een non-verbale communicatie
- een beeld kan data beter zichtbaar maken (pictogrammen, grafieken, ..)
Doel van een beeld: communiceren op een overtuigende manier, boodschap moet duidelijk
zijn.
--> Het is een cruciaal onderdeel van beeldtaal waarbij vormen en beelden worden
geïntegreerd bij verbale elementen tot een communicatie-eenheid.
Beeldtaal heeft verschillende functies:
o verduidelijkende functie (zaken eenvoudig voorstellen)
o dragen universele betekenis (kan door grote groep begrepen worden)
o mimetische functie (kan maatschappelijke realiteit weerspiegelen)
o plaatsvervangende functie (vervangt het afwezige)
o archiverende/documenterende functie
o emotionele functie
o retorische functie (overtuigen)
o controlerende functie
1
, 2023-2024
o didactische functie (overdracht van kennis)
o persuasieve functie (vaak bij advertenties)
o artistieke functie
GAL
Visuele dimensie:
Begon als jurylid van communicatiewetenschappen, hij is een kind geboren tijdens de
oorlog, hij is ook van Overijse, hij heeft nog jeugdige herinneringen van de bommen.
Hij maakt maatschappijgerichte tekeningen, ging eerst als schilderkunst te werk erna
graficus.
Hij is onpersoonlijk maar wel rechtstreeks
Moest voor het afstuderen ‘stage’ volgen bij een kunstenaar, hij koos ervoor om bij een
krant te werken.
Verschil tekening en geschreven pers;
Gal gebruikt zelden woorden, want hij volgde schilderkunst (te herleiden)x, meeste
tekenaars zijn inhoudelijk zo goed,
Les 16/10
Gestalt
Gestalt = ‘vorm geven aan’ (Duits)
▪ verwijst naar het Psychologisch onderzoeksveld
▪ = Hoe percipieert het menselijk brein bepaalde dingen?
▪ Hoe geeft het vorm aan een bepaalde interpretatie?
Perceptie is NIET hetzelfde als interpretatie
Perceptie = vooral te maken met warneming
de kennis dat ontstaat en gevormd wordt wanneer we bepaalde informatie binnenkrijgen
via onze zintuigen over onze externe omgeving
Gestalt probeert te verklaren hoe ons brein informatie op een bepaalde manier
interpreteert
BELANGRIJK VOOR VISUELE COMMUNICATIE
Bewust worden van de verschillende perspectieven bij visuele communicatie
Dagelijkse gebruiker van beelden
• “Leren kijken”
• = Hoe moet ik dit beeld interpreteren?
Communicatieprofessional
• “Leren inzetten”
2
, 2023-2024
• = Welk beeld past het best bij de betekenis die ik wil meegeven?
Academisch onderzoeker
• Welke rol speelt dit beeld bij de interpretatie en functie van het geheel?
PSYCHOLOGIE VAN HET KIJKEN
Visuele Communicatie
Iedereen van de beoogde doelgroep kan de visuele boodschap die de maker probeert uit te
zenden op een verschillende manier interpreteren
Waarom ervaren we het ene als voorgrond en het andere als achtergrond?
Hoe en waarom zien we samenhang tussen voorwerpen?
Visueel systeem wordt vergeleken met de camera
▪ Ogen werken als lenzen
▪ Bundelen invallend licht op licht-en kleurgevoelige cellen van het netvlies
Niet het oog, maar de verwerking door het brein is essentieel, zij leiden tot de
interpretatie
► Het brein creëert subjectieve interpretaties van wat we zien
► Aanwijzingen zoals lichtpatronen en reflecties van licht op objecten
► Het brein creëert een perceptie van wat het oog waarneemt door op een onbewuste
manier te analyseren wat het ziet op basis van reeds opgeslagen informatie
Interpretatiefilters
❖er gebeurt altijd een interpretatie die beinvloed wordt door: Persoonlijke ervaring,
culturele context, andere zintuigen (geluid, geur, ...)
Visuele communicatie
Begrijpt iedereen van de beoogde doelgroep wel de boodschap die jij als maker probeert
uit te zenden?
--> Gestaltpsychologie (Max Wertheimer, 1923; Kurt Kofka, 1935)
Wetten zorgen ervoor dat we de onderdelen van een boodschap makkelijk kunnen
groeperen
COGNITIVE LOAD THEORY
Gestalt zorgt ervoor dat de ‘breinbelasting’ afneemt
Cognitive Load Theory – Cooper, 1990 beweert dat:
• Ons werkgeheugen is beperkt MAAR langetermijngeheugen onbeperkte
opslagcapaciteit
• Leerproces = Werkgeheugen actief betrokken bij begrijpen en verwerken info
• Waarbij Info wordt erna opgeslagen in langetermijngeheugen
• Belasting van werkgeheugen verminderen voor optimaal leerproces
3
, 2023-2024
KERNACHTIGHEID
Kernachtigheid = het basisprincipe van Gestaltperceptie
Hersenen ontleden een voorstelling/beeld in de meest eenvoudige vormen
• Symmetrisch
• Simpelst mogelijke vormen
• Geringst aantal vormen
Als ontvanger/gebruiker van beeld ga je de eenvoudigste, meest symmetrische en meest
geordende vorm van het geheel opzoeken
EENVOUD
We percipiëren wat we zien als geheel, georganiseerd in patronen en objecten
MAAR
▪ Het geheel is nie gelijk aan de som van de delen
▪ bv: we zien eerst een stoel, eerder dan de afzonderlijke delen van de stoel
Eenvoudige boodschappen = meer duidelijkheid
Groeperen van visuele informatie zorgt voor meer eenvoud en helpt ons de wereld rondom
ons te ordenen
Goed toepassen van Gestalt-wetten
• Visuele orde stijgt
• Visueel begrip stijgt
• Cognitive load daalt
GESTALTWETTEN
We moeten kunnen zeggen welke wetten toegepast zijn
4
Visuele cultuur
Les 1, 2/20
3 begrippen:
Visuele communicatie = overkoepelend begrip
Visuele cultuur met hier in beeldtaal
Interpreteren is geen lineair proces, meerdere invalshoeken:
o gestalttheorie (aspect van het zien, het letterlijk opsommen van wat men ziet)
o semiotiek (het begrijpen v/e beeld en de betekenis)
o visuele retorica (op welke manier probeert het beeld je te overtuigen van een
boodschap)
Visuele geletterdheid: bedoeling dat we in staat zijn om de betekenis van beelden te
interpreteren en evalueren. We moeten een retorische analyse kunnen uitvoeren van een
bestaand beeld.
--> Dubbele focus: betreft de betekenis van de maker en de hoe het overkomt bij de
gebruiker
Belang van kennis, context en macht (wat is de context, kan de toeschouwer het begrijpen,
wie heeft er de macht om het te begrijpen,…)
Definitie beeld: alle communicatieve middelen die niet een primaire tekst zijn en door
middel van een twee dimensioneel medium tot ons komen. Ze hebben een communicatief
retorische functie en zijn bedoeld om te overtuigen.
- Een beeld bestaat uit verschillende vormen en beeldelementen. Beeld in de media is
gemedieerd. 2D is papier, beamer, billboard
- Beeld is een voorbeeld van een non-verbale communicatie
- een beeld kan data beter zichtbaar maken (pictogrammen, grafieken, ..)
Doel van een beeld: communiceren op een overtuigende manier, boodschap moet duidelijk
zijn.
--> Het is een cruciaal onderdeel van beeldtaal waarbij vormen en beelden worden
geïntegreerd bij verbale elementen tot een communicatie-eenheid.
Beeldtaal heeft verschillende functies:
o verduidelijkende functie (zaken eenvoudig voorstellen)
o dragen universele betekenis (kan door grote groep begrepen worden)
o mimetische functie (kan maatschappelijke realiteit weerspiegelen)
o plaatsvervangende functie (vervangt het afwezige)
o archiverende/documenterende functie
o emotionele functie
o retorische functie (overtuigen)
o controlerende functie
1
, 2023-2024
o didactische functie (overdracht van kennis)
o persuasieve functie (vaak bij advertenties)
o artistieke functie
GAL
Visuele dimensie:
Begon als jurylid van communicatiewetenschappen, hij is een kind geboren tijdens de
oorlog, hij is ook van Overijse, hij heeft nog jeugdige herinneringen van de bommen.
Hij maakt maatschappijgerichte tekeningen, ging eerst als schilderkunst te werk erna
graficus.
Hij is onpersoonlijk maar wel rechtstreeks
Moest voor het afstuderen ‘stage’ volgen bij een kunstenaar, hij koos ervoor om bij een
krant te werken.
Verschil tekening en geschreven pers;
Gal gebruikt zelden woorden, want hij volgde schilderkunst (te herleiden)x, meeste
tekenaars zijn inhoudelijk zo goed,
Les 16/10
Gestalt
Gestalt = ‘vorm geven aan’ (Duits)
▪ verwijst naar het Psychologisch onderzoeksveld
▪ = Hoe percipieert het menselijk brein bepaalde dingen?
▪ Hoe geeft het vorm aan een bepaalde interpretatie?
Perceptie is NIET hetzelfde als interpretatie
Perceptie = vooral te maken met warneming
de kennis dat ontstaat en gevormd wordt wanneer we bepaalde informatie binnenkrijgen
via onze zintuigen over onze externe omgeving
Gestalt probeert te verklaren hoe ons brein informatie op een bepaalde manier
interpreteert
BELANGRIJK VOOR VISUELE COMMUNICATIE
Bewust worden van de verschillende perspectieven bij visuele communicatie
Dagelijkse gebruiker van beelden
• “Leren kijken”
• = Hoe moet ik dit beeld interpreteren?
Communicatieprofessional
• “Leren inzetten”
2
, 2023-2024
• = Welk beeld past het best bij de betekenis die ik wil meegeven?
Academisch onderzoeker
• Welke rol speelt dit beeld bij de interpretatie en functie van het geheel?
PSYCHOLOGIE VAN HET KIJKEN
Visuele Communicatie
Iedereen van de beoogde doelgroep kan de visuele boodschap die de maker probeert uit te
zenden op een verschillende manier interpreteren
Waarom ervaren we het ene als voorgrond en het andere als achtergrond?
Hoe en waarom zien we samenhang tussen voorwerpen?
Visueel systeem wordt vergeleken met de camera
▪ Ogen werken als lenzen
▪ Bundelen invallend licht op licht-en kleurgevoelige cellen van het netvlies
Niet het oog, maar de verwerking door het brein is essentieel, zij leiden tot de
interpretatie
► Het brein creëert subjectieve interpretaties van wat we zien
► Aanwijzingen zoals lichtpatronen en reflecties van licht op objecten
► Het brein creëert een perceptie van wat het oog waarneemt door op een onbewuste
manier te analyseren wat het ziet op basis van reeds opgeslagen informatie
Interpretatiefilters
❖er gebeurt altijd een interpretatie die beinvloed wordt door: Persoonlijke ervaring,
culturele context, andere zintuigen (geluid, geur, ...)
Visuele communicatie
Begrijpt iedereen van de beoogde doelgroep wel de boodschap die jij als maker probeert
uit te zenden?
--> Gestaltpsychologie (Max Wertheimer, 1923; Kurt Kofka, 1935)
Wetten zorgen ervoor dat we de onderdelen van een boodschap makkelijk kunnen
groeperen
COGNITIVE LOAD THEORY
Gestalt zorgt ervoor dat de ‘breinbelasting’ afneemt
Cognitive Load Theory – Cooper, 1990 beweert dat:
• Ons werkgeheugen is beperkt MAAR langetermijngeheugen onbeperkte
opslagcapaciteit
• Leerproces = Werkgeheugen actief betrokken bij begrijpen en verwerken info
• Waarbij Info wordt erna opgeslagen in langetermijngeheugen
• Belasting van werkgeheugen verminderen voor optimaal leerproces
3
, 2023-2024
KERNACHTIGHEID
Kernachtigheid = het basisprincipe van Gestaltperceptie
Hersenen ontleden een voorstelling/beeld in de meest eenvoudige vormen
• Symmetrisch
• Simpelst mogelijke vormen
• Geringst aantal vormen
Als ontvanger/gebruiker van beeld ga je de eenvoudigste, meest symmetrische en meest
geordende vorm van het geheel opzoeken
EENVOUD
We percipiëren wat we zien als geheel, georganiseerd in patronen en objecten
MAAR
▪ Het geheel is nie gelijk aan de som van de delen
▪ bv: we zien eerst een stoel, eerder dan de afzonderlijke delen van de stoel
Eenvoudige boodschappen = meer duidelijkheid
Groeperen van visuele informatie zorgt voor meer eenvoud en helpt ons de wereld rondom
ons te ordenen
Goed toepassen van Gestalt-wetten
• Visuele orde stijgt
• Visueel begrip stijgt
• Cognitive load daalt
GESTALTWETTEN
We moeten kunnen zeggen welke wetten toegepast zijn
4
