Samenvatting Medische Bacteriologie 2

Overzicht bacteriën
Enterobacteriaceae
 Groei op Mc Conkey
 Gram –
 Vergisten glucose
 Ox –

Escherichia, Klebesiella, Enterobacter, Proteus, Salmonella, Shigella, Providencia, Morganella, Yersinia,
Serratia, Hafnia, Citrobacter….

Oxidase pos vergisters (Vibrio)
 Groei op Mc Conkey (Vibrio : zout!)
 Gram –
 Vergisten glucose
 Ox +

Aeromonas en Plesiomonas, Pasteurella (groeit niet op McConkey)

Niet vergisters
 Groei op Mc Conkey
 Gram –

Pseudomonas, Acinetobacter, Xanthomonas

Moeilijke groeiers
 Chocolade agar

Eikenella, Kingella, Capnocytophaga

Speciale groei VW
Haemophilus influenzae

Campylobacter

Helicobacter

Brucella Enkel op specifieke aanvraag
Bordetella pertussis

Legionella

Gram negatieve kokken
1. Neisseria
 Onbeweeglijke gramnegatieve diplokok (koffieboon)
 RO: kan blijven leven in WBC
 Selectieve bodem: Thayer-Martin = specifiek voor gonokok met antibiotica
 Incubatie: strikt aëroob + verhoogde CO2 spanning, 37°C
 MALDI-TOF + PCR

a. Neisseria meningitidis
 Overdracht: speekseldruppels
1

,  Lumbaalvocht (droogt snel uit  zo snel mogelijk enten of transport in buisjes met buffer)
Kolonisatie nasopharynx  soms pharyngitis
 Bloedbaan  acute bacteriële meningitis (groene glans, zwelling hersenen  druk op hersenen,
projectielbraken: recht vooruit braken)
 Waterhouse-Friedrichsen syndrom (jonge kinderen – hoge mortalitiet): zeer ernstige complicatie:
begint met hoofpijn  intravasale stolling  huidbloedingen  bijnierbloedingen  shock
 Groei op bloedagar en chocolade agar
 Verschillende serotypes v/d meningokok
 Profylaxe gevoelig (antibiogram)

b. Neisseria gonorrhoeae
 SOA: infectie urogenitale tractus
Man: urethritis  DRUIPER (etter) (geen opstijgende infectie)
Vrouw: opstijgende infectie: cervicitis, endometritis, adnexitis (of asumptomatisch)
 Ook infecties rectum, pharingitis en conjunctivitis (oogvocht  pasgeborenen)
 Groei op chocolade agar, geen bloedagar

2. Moraxella catarrhalis
 Commensale microbiota v/d bovenste luchtwegen
 Gramnegatieve diplokok ≈ Neisseria ≈ koffieboontje
 Sputum: commensaal  pathogeen
Sputum = etter
Microscoop: talrijke diplokokken
Massieve groei op bloedagar
 Endogene infectie (=infectie van bacterie die normaal in het lichaam aanwezig is):
immuniteitsdaling, recente virale infectie, COPD (longen beschadigd  moeilijk ademhalen bv.
Zware rokers)
 Sinusitis, otitis media, pneumonie
 Infernale trio bij COPD (+ H. influenzae en pneumokok)
 Groeit goed en snel op gewone bodems (kamertemperatuur)
Bloedagar: grijze, niet hemolytische kolonies (kunnen makkelijk verschoven worden over
bodem)
 Antibiogram
 MALDI-TOF

Gram positieve kokken
Staphylokokken Streptokokken
trosjes ketens
Katalase + Katalase -
Zie kokkenschema

1. Staphylokokken
a. S. aureus
 Grampositieve kokken, trosjes
 Geen sporenvorming, geen kapsel en onbeweeglijk
 Coagulase positief
 Belangrijk ziekenhuispathogeen (exogene infecties)
 Community-acquired (endogene infecties)
 Dragers in mond of neus
 Verminderde weerstand  opportunistisch pathogeen
2

,  Huid (puist, blaasjes), luchtwegen (post-griep-pneumonie of sinusitis), diepe infecties
(sepsis, osteomyelitis, endocarditis), diarree
 Virulentiefactoren
o Enzymes (lipase, protease, DNAse …)
o Hyaluronidase  rol in destructie en invasie van weefsel
o Bescherming tegen complement en fagocytose
 Tocines
o Enterotoxine: acute enteritis (besmet voedsel)
o Exfoliatief toxine: epidermolysis bij jonge kinderen
o Toxic shock syndrome
 Labdiagnostiek
o Gemakkelijk groeiend (facultatief anaëroob)
o Bloedagar: bèta-hemolyse
o Groei op MSA: hoge zoutconcentratie (7,5%)  dodend voor andere bacteriën
(hypertoon), afbraak mannitol  zuurproductie  geel
o DNAse positief voor meeste S. aureus spp. (streepenting op DNA agar + incubatie +
HCl  neerslaan DNA + heldere zone)
o MALDI-TOF
o Coagulase: enzym dat bloedplasma doet klonteren
 Tube test: opsporen vrij coagulase: zeer betrouwbaar
 Slide test: opsporen gebonden coagulase: snel
 Alternatieve methode
 Antibiogram (penicilline, flucloxacilline, oxacilline)
 MRSA (methyciline resistente S. aureus)
o Resistent tegen alle bèta-lactamantibiotica
o Heteroresistentie
o Duidelijk bij: 32°C, verlengde incubatieduur (48u), dikker inoculum, hoge
zoutconcentratie)
o Screening = opsporen van dragerschap (= niet ziek) v/e bepaalde kiem
 Als voorbereiding op heelkundige ingreep bij landbouwer, eerdere MRSA
dragers of patiënten uit woonzorgcentra
 3 wissers: neus, keel en perineum

b. CNS (coagulase negatieve staphylokokken)
 Commensalen huid en slijmvliezen
 Nosocomiaal pathogeen  breed spectrum AB
 Kathederinfecties, kunstkleppericarditis, prothese-infecties
 Pathogeen vermogen: vaak onmogelijk onderscheid tussen bijbesmetting en infectie
 S. sapropfyticus: cystitis bij jonge vrouwen of oude mannen, novobiocine R
 Labdiagnostiek
o Coagulase negatief
o Bloedagar
o MALDI-TOF, API of moleculaire technieken
 Pathogene species: S. saprophyticus, epidermidis, haemolyticus, hominis, warneri

2. Streptokokken
 Commensale microbiota: slijmvliezen bovenste luchtwegen en gastro-intestinale tractus
 Morfologie: diplokokken of lange ketens
 Voedingsbodems aangerijkt met bloed of serum
3

,  Indeling:
 Hemolysepatroon
o Alfa-hemolyse
= groene verkleruing (Hb => metHb)
 Viridansstreptokokken
o Beta-hemolyse
Productie hemolysine O of S  lyse RBC in bloedagar
o Gamma-hemolyse of geen hemolyse
 Serologie (volgens Lancefield)
o Met specifieke celwandantigenen
=koolhydraatantigenen
Aantoonbaar via specifiek antiserum
Lancefield classificatie: groepen A t.e.m. H en K t.e.m. V
A = S. pyogenes
B = S. agalactiae
D = groep D streptokokken [Enterokokken (behoort niet tot genus Streptococcus)
en niet-enterokokken]
o Zonder specifieke celwandantigenen
Bv. S. pneumoniae en sommige viridansstreptokokken
Opsporing  agglutinatietechnieken (co-agglutinatie of latexpartikels)
 Biochemische eigenschappen

a. Streptococcus pyogenes
 beta-hemolyse
 Lancefield groep A (StrepA)
 Commensaal in de nasopharynx
 Ook pathogeen  pyogene infecties (ettervormend)
 Pathogeen vermogen: huidinfecties, vleesetend, sinusitis, otitis, kraambed koorts,
toxine productie  roodvonk
 Complicaties: acute gewrichtsreuma of acute glomerulonefritis
 Labdiagnostiek
o Bloedagar: schapenbloed
Hemolyse duidelijker  incubatie in aerobe omstandigheden
Slijmerig  hyaluronzuurkapsel
o Definitieve identificatie
Gevoelig aan lage concentraties bacitracine (papieren schijfje op enting)
(PYR-test: enige PYR positieve beta-hemolytische SRE)
Agglutinatie testen zijn belangrijkste conformatietest
 Antibiogram niet noodzakelijk

b. Streptococcus agalactiae
 Beta-hemolyse
 Lancefield groep B (StrepB)
 Morfologie: korte ketens, grampositieve kokken
 Commensale flora: vagina, urethra, rectum (maar potentiële patogeen)
 Neonatale infecties:
o Early onset (infectie voor of tijdens geboorte)
Snel evolutief  shock of dood
o Late onset (infectie na geboorte)

4