Verbintenissenrecht
1 Inleiding ..................................................................................................................................................................... 1
1.1 Wat is een verbintenis ...................................................................................................................................... 1
2 Deel I: Verbintenissen uit meerzijdige en eenzijdige rechtshandelingen ............................................................... 2
2.1 Begrip en soorten overeenkomsten ................................................................................................................. 2
2.2 Algemene principes van contractenrecht ......................................................................................................... 3
2.2.1 Consensualisme/wilsautonomie ............................................................................................................... 3
2.2.2 Goede trouw ............................................................................................................................................. 3
2.3 Het sluiten van de overeenkomst: geldigheidsvereisten .................................................................................. 4
2.3.1 Wilsovereenstemming/toestemming ....................................................................................................... 4
2.3.2 Bekwaamheid............................................................................................................................................ 5
2.3.3 Voorwerp .................................................................................................................................................. 5
2.3.4 Oorzaak ..................................................................................................................................................... 5
2.3.5 Abstracte verbintenissen .......................................................................................................................... 5
2.3.6 Nietigheidsregeling ................................................................................................................................... 6
2.4 Totstandkoming van de overeenkomst ............................................................................................................ 6
2.4.1 Voorbesprekingen en onderhandelingen ................................................................................................. 6
2.4.2 Aanbod, aanvaarding en vertegenwoordiging .......................................................................................... 7
2.5 Nakoming overeenkomst .................................................................................................................................. 8
2.5.1 Algemeen .................................................................................................................................................. 8
2.5.2 Toerekenbare en niet-toerekenbare tekortkoming.................................................................................. 8
2.6 Aansprakelijkheidsbedingen ............................................................................................................................. 9
2.6.1 Bevrijdings- of exoneratieclausules .......................................................................................................... 9
2.7 Algemene sancties bij contractbreuk................................................................................................................ 9
2.7.1 Uitvoering in natura .................................................................................................................................. 9
2.7.2 Schadevergoeding ................................................................................................................................... 10
2.8 Bijkomende sancties bij contractbreuk bij wederkerige overeenkomsten .................................................... 10
2.8.1 Ontbinding van de overeenkomst .......................................................................................................... 10
2.8.2 Opschortingsrechten............................................................................................................................... 11
2.9 De derdenwerking van de overeenkomst ....................................................................................................... 11
2.9.1 Relativiteit van de overeenkomst Art. 1165 BW..................................................................................... 11
2.9.2 Tegenwerpelijkheid aan derden ............................................................................................................. 12
2.10 Verbintenissen uit eenzijdige rechtshandeling en natuurlijke verbintenis .................................................... 13
2.10.1 Eenzijdige rechtshandeling ..................................................................................................................... 13
2.10.2 Natuurlijke verbintenis............................................................................................................................ 13
3 Deel II. Verbintenissen uit de wet ........................................................................................................................... 14
3.1 Quasi-contractuele verbintenissen Art. 1371 BW .......................................................................................... 14
3.1.1 Zaakwaarneming ..................................................................................................................................... 14
3.1.2 Onverschuldigde betaling ....................................................................................................................... 14
, 3.1.3 Verrijking zonder oorzaak ....................................................................................................................... 15
3.2 Verbintenissen uit onrechtmatige daad ......................................................................................................... 15
3.2.1 Aansprakelijkheid uit niet-contractueel handelen.................................................................................. 15
3.2.2 Samenloop .............................................................................................................................................. 16
3.2.3 co-existentie ............................................................................................................................................ 16
3.2.4 Toekomst: nieuw Burgerlijk Wetboek..................................................................................................... 16
3.3 Aansprakelijkheid uit eigen en andermans daad, voor zaken en dieren ........................................................ 16
3.3.1 Algemene principes van het aansprakelijkheidsrecht ............................................................................ 16
3.3.2 Gronden van aansprakelijkheid .............................................................................................................. 17
3.3.3 Het oorzakelijk verband .......................................................................................................................... 20
3.3.4 Schade en schadeloosstelling.................................................................................................................. 21
4 Deel III: Verbintenissen in het algemeen ................................................................................................................ 22
4.1 Modaliteiten van de verbintenis ..................................................................................................................... 22
4.1.1 Verbintenis onder voorwaarde ............................................................................................................... 22
4.1.2 Verbintenis met tijdsbepaling ................................................................................................................. 23
4.2 Verbintenissen met verschillende voorwerpen en subjecten ........................................................................ 24
4.2.1 Pluraliteit en SE’s en/of SA’s ................................................................................................................... 24
4.3 Overgang van verbintenissen en schuldvorderingen ..................................................................................... 25
4.3.1 Actief zijde: overgang van schuldvordering ............................................................................................ 26
4.3.2 Passief zijde: schuldoverdracht ............................................................................................................... 26
4.3.3 Contractsoverdracht ............................................................................................................................... 26
4.4 Uitdoving van verbintenissen ......................................................................................................................... 27
4.4.1 Dwanguitvoering ..................................................................................................................................... 27
4.4.2 Vrijwillige betaling................................................................................................................................... 27
4.4.3 Subrogatie/indeplaatsstelling ................................................................................................................. 29
4.4.4 Schuldvernieuwing .................................................................................................................................. 29
4.4.5 Schuldvermenging................................................................................................................................... 30
4.4.6 Kwijtschelding van schuld ....................................................................................................................... 30
4.4.7 Rechtsverwerking.................................................................................................................................... 30
4.4.8 Bevrijdende verjaring .............................................................................................................................. 30
4.5 Bewijsrecht...................................................................................................................................................... 30
4.5.1 Gemoderniseerde bewijsregels .............................................................................................................. 30
4.5.2 Algemene principes................................................................................................................................. 31
,VERBINTENISSENRECHT
1 Inleiding A B
1.1 Wat is een verbintenis
Definitie verbintenis
= een rechtsband tussen 2 of meerdere personen die ontstaat op grond van een rechtshandeling of op grond van de
wet en op grond waarvan de ene jegens de andere een in geld waardeerbare/ vermogensrechtelijke aanspraak
heeft die in principe in rechte afdwingbaar is.
Rechtsband tussen personen
Min. 2 personen
o Natuurlijke persoon OF rechtspersoon
Schuldeiser heeft een vorderingsrecht op schuldenaar
o Bij wederkerige overeenkomsten wisselen de rollen
Vorderingsrecht VS Zakelijk recht
Vorderingsrecht Zakelijk recht
= verleent een aanspraak op een = verleent een zeggenschap over een
bepaalde gedraging van een persoon en bepaalde zaak
is dus een band
Relatieve tegenstelbaarheid Absolute tegenstelbaarheid
= enkel tussen de partijen tegenstelbaar, = tegenstelbaar voor iedereen
niet voor derden
Geen volgrecht Volgrecht
= het recht hangt vast aan het goed, niet
aan de persoon die in bezit is van het
goed
Ongelimiteerd aantal (= contractvrijheid) Limitatie aantal in de wet (numeous
clausule)
In geld waardeerbare aanspraak
= het bezit een marktwaarde
In rechte afdwingbaar
= wanneer de verbintenis niet wordt nagekomen dan kan men via instanties een sanctie opleggen. We maken een
onderscheid tussen de volgende drie verbintenissen:
De Vriendschappelijke afspraak: kan niet juridisch afgedwongen worden;
De Natuurlijke verbintenis: het is niet de bedoeling dat deze juridisch afdwingbaar is. Dit is meestal de
mondelinge afspraak voordat men officieel de verbintenis opstelt.
De Juridische verbintenis: deze is wel juridisch afdwingbaar, want deze verbintenis is de officiële verbintenis.
Belangrijk onderscheid inzake bewijs: resultaatsverbintenis en middelenverbintenis
Resultaatverbintenis Middelenverbintenis
= garantieverbintenis = inspanningsverbintenis
Schuldenaar verbindt zich tot een Schuldenaar verbindt zich ertoe de
welbepaald resultaat nodige inspanningen te leveren, zonder
garantie op een bepaald resultaat
1
, Bewijslast ligt bij de schuldenaar Bewijslast ligt bij schuldeiser
Iets doen, niet doen of geven Iets doen
2 Deel I: Verbintenissen uit meerzijdige en eenzijdige rechtshandelingen
2.1 Begrip en soorten overeenkomsten
Begrip rechtshandeling
= een handeling die uitgevoerd wordt door een rechtssubject met het oog op de daaraan verbonden gevolgen.
Eenzijdige rechtshandeling: 1 partij wil gevolgen
Meerzijdige rechtshandeling: 2 of meer partijen willen gevolgen
↔ Rechtsfeit = feiten die juridische gevolgen hebben maar je had niet de bedoeling om er gevolgen aan te
koppelen. Het is de wet of de rechtspraak die deze gevolgen bepaalt.
Verbintenissen uit overeenkomsten
Een overeenkomst = een contract ontstaan uit een meerzijdige rechtshandeling en een wilsovereenstemming. 1 of
meerdere partijen gaan de overeenkomst aan die ze kunnen afdwingen bij niet-nakoming.
De partijen zijn gebonden tot wet
Artikel 1134 BW
Onderscheid o.b.v. de totstandkoming
Consensualisme: De loutere toestemming van de partijen doet de ovk tot stand komen.
Zakelijk contract: deze ovk komt pas tot stand wanneer een zaak wordt afgegeven (vb. contract van
bewaring)
Plechtige ovk’en: de ovk komt pas tot stand wanneer de ovk aan de vormvereisten voldoet. (geldigheid,
bewijs, tegenwerpelijkheid aan derden)
Soorten overeenkomsten
Eenzijdige VS wederkerige ovk
Wederkerig: over en weer verbinden art. 1102 BW
Eenzijdig: slechts 1 partij moet verbintenis nakomen
Belang onderscheid = ontbinding art. 1184 BW
Overeenkomsten om niet VS onder bezwarende titel
Om niet: gratis en voor niks (slechts 1 partij heeft economisch voordeel)
Bezwarende titel: economisch voordeel voor beide partijen
Kanscontracten
= aleatoire overeenkomst (onzekere ovk)
Afhankelijk van onzekere gebeurtenis
Omvang van de prestatie is onzeker
Het hangt af van een kans van winst of verlies (vb. huis die in brand vliegt of niet → brandverzekering)
↔ vergeldende ovk (de prestaties zijn al gekend en economisch gelijkwaardig)
Overeenkomsten intuitu personae
= aangegaan omwille van de persoon of de persoonlijke kwaliteiten van de tegenpartij
Eindigt bij overlijden van de persoon en gaat niet over op erfgenamen
2
1 Inleiding ..................................................................................................................................................................... 1
1.1 Wat is een verbintenis ...................................................................................................................................... 1
2 Deel I: Verbintenissen uit meerzijdige en eenzijdige rechtshandelingen ............................................................... 2
2.1 Begrip en soorten overeenkomsten ................................................................................................................. 2
2.2 Algemene principes van contractenrecht ......................................................................................................... 3
2.2.1 Consensualisme/wilsautonomie ............................................................................................................... 3
2.2.2 Goede trouw ............................................................................................................................................. 3
2.3 Het sluiten van de overeenkomst: geldigheidsvereisten .................................................................................. 4
2.3.1 Wilsovereenstemming/toestemming ....................................................................................................... 4
2.3.2 Bekwaamheid............................................................................................................................................ 5
2.3.3 Voorwerp .................................................................................................................................................. 5
2.3.4 Oorzaak ..................................................................................................................................................... 5
2.3.5 Abstracte verbintenissen .......................................................................................................................... 5
2.3.6 Nietigheidsregeling ................................................................................................................................... 6
2.4 Totstandkoming van de overeenkomst ............................................................................................................ 6
2.4.1 Voorbesprekingen en onderhandelingen ................................................................................................. 6
2.4.2 Aanbod, aanvaarding en vertegenwoordiging .......................................................................................... 7
2.5 Nakoming overeenkomst .................................................................................................................................. 8
2.5.1 Algemeen .................................................................................................................................................. 8
2.5.2 Toerekenbare en niet-toerekenbare tekortkoming.................................................................................. 8
2.6 Aansprakelijkheidsbedingen ............................................................................................................................. 9
2.6.1 Bevrijdings- of exoneratieclausules .......................................................................................................... 9
2.7 Algemene sancties bij contractbreuk................................................................................................................ 9
2.7.1 Uitvoering in natura .................................................................................................................................. 9
2.7.2 Schadevergoeding ................................................................................................................................... 10
2.8 Bijkomende sancties bij contractbreuk bij wederkerige overeenkomsten .................................................... 10
2.8.1 Ontbinding van de overeenkomst .......................................................................................................... 10
2.8.2 Opschortingsrechten............................................................................................................................... 11
2.9 De derdenwerking van de overeenkomst ....................................................................................................... 11
2.9.1 Relativiteit van de overeenkomst Art. 1165 BW..................................................................................... 11
2.9.2 Tegenwerpelijkheid aan derden ............................................................................................................. 12
2.10 Verbintenissen uit eenzijdige rechtshandeling en natuurlijke verbintenis .................................................... 13
2.10.1 Eenzijdige rechtshandeling ..................................................................................................................... 13
2.10.2 Natuurlijke verbintenis............................................................................................................................ 13
3 Deel II. Verbintenissen uit de wet ........................................................................................................................... 14
3.1 Quasi-contractuele verbintenissen Art. 1371 BW .......................................................................................... 14
3.1.1 Zaakwaarneming ..................................................................................................................................... 14
3.1.2 Onverschuldigde betaling ....................................................................................................................... 14
, 3.1.3 Verrijking zonder oorzaak ....................................................................................................................... 15
3.2 Verbintenissen uit onrechtmatige daad ......................................................................................................... 15
3.2.1 Aansprakelijkheid uit niet-contractueel handelen.................................................................................. 15
3.2.2 Samenloop .............................................................................................................................................. 16
3.2.3 co-existentie ............................................................................................................................................ 16
3.2.4 Toekomst: nieuw Burgerlijk Wetboek..................................................................................................... 16
3.3 Aansprakelijkheid uit eigen en andermans daad, voor zaken en dieren ........................................................ 16
3.3.1 Algemene principes van het aansprakelijkheidsrecht ............................................................................ 16
3.3.2 Gronden van aansprakelijkheid .............................................................................................................. 17
3.3.3 Het oorzakelijk verband .......................................................................................................................... 20
3.3.4 Schade en schadeloosstelling.................................................................................................................. 21
4 Deel III: Verbintenissen in het algemeen ................................................................................................................ 22
4.1 Modaliteiten van de verbintenis ..................................................................................................................... 22
4.1.1 Verbintenis onder voorwaarde ............................................................................................................... 22
4.1.2 Verbintenis met tijdsbepaling ................................................................................................................. 23
4.2 Verbintenissen met verschillende voorwerpen en subjecten ........................................................................ 24
4.2.1 Pluraliteit en SE’s en/of SA’s ................................................................................................................... 24
4.3 Overgang van verbintenissen en schuldvorderingen ..................................................................................... 25
4.3.1 Actief zijde: overgang van schuldvordering ............................................................................................ 26
4.3.2 Passief zijde: schuldoverdracht ............................................................................................................... 26
4.3.3 Contractsoverdracht ............................................................................................................................... 26
4.4 Uitdoving van verbintenissen ......................................................................................................................... 27
4.4.1 Dwanguitvoering ..................................................................................................................................... 27
4.4.2 Vrijwillige betaling................................................................................................................................... 27
4.4.3 Subrogatie/indeplaatsstelling ................................................................................................................. 29
4.4.4 Schuldvernieuwing .................................................................................................................................. 29
4.4.5 Schuldvermenging................................................................................................................................... 30
4.4.6 Kwijtschelding van schuld ....................................................................................................................... 30
4.4.7 Rechtsverwerking.................................................................................................................................... 30
4.4.8 Bevrijdende verjaring .............................................................................................................................. 30
4.5 Bewijsrecht...................................................................................................................................................... 30
4.5.1 Gemoderniseerde bewijsregels .............................................................................................................. 30
4.5.2 Algemene principes................................................................................................................................. 31
,VERBINTENISSENRECHT
1 Inleiding A B
1.1 Wat is een verbintenis
Definitie verbintenis
= een rechtsband tussen 2 of meerdere personen die ontstaat op grond van een rechtshandeling of op grond van de
wet en op grond waarvan de ene jegens de andere een in geld waardeerbare/ vermogensrechtelijke aanspraak
heeft die in principe in rechte afdwingbaar is.
Rechtsband tussen personen
Min. 2 personen
o Natuurlijke persoon OF rechtspersoon
Schuldeiser heeft een vorderingsrecht op schuldenaar
o Bij wederkerige overeenkomsten wisselen de rollen
Vorderingsrecht VS Zakelijk recht
Vorderingsrecht Zakelijk recht
= verleent een aanspraak op een = verleent een zeggenschap over een
bepaalde gedraging van een persoon en bepaalde zaak
is dus een band
Relatieve tegenstelbaarheid Absolute tegenstelbaarheid
= enkel tussen de partijen tegenstelbaar, = tegenstelbaar voor iedereen
niet voor derden
Geen volgrecht Volgrecht
= het recht hangt vast aan het goed, niet
aan de persoon die in bezit is van het
goed
Ongelimiteerd aantal (= contractvrijheid) Limitatie aantal in de wet (numeous
clausule)
In geld waardeerbare aanspraak
= het bezit een marktwaarde
In rechte afdwingbaar
= wanneer de verbintenis niet wordt nagekomen dan kan men via instanties een sanctie opleggen. We maken een
onderscheid tussen de volgende drie verbintenissen:
De Vriendschappelijke afspraak: kan niet juridisch afgedwongen worden;
De Natuurlijke verbintenis: het is niet de bedoeling dat deze juridisch afdwingbaar is. Dit is meestal de
mondelinge afspraak voordat men officieel de verbintenis opstelt.
De Juridische verbintenis: deze is wel juridisch afdwingbaar, want deze verbintenis is de officiële verbintenis.
Belangrijk onderscheid inzake bewijs: resultaatsverbintenis en middelenverbintenis
Resultaatverbintenis Middelenverbintenis
= garantieverbintenis = inspanningsverbintenis
Schuldenaar verbindt zich tot een Schuldenaar verbindt zich ertoe de
welbepaald resultaat nodige inspanningen te leveren, zonder
garantie op een bepaald resultaat
1
, Bewijslast ligt bij de schuldenaar Bewijslast ligt bij schuldeiser
Iets doen, niet doen of geven Iets doen
2 Deel I: Verbintenissen uit meerzijdige en eenzijdige rechtshandelingen
2.1 Begrip en soorten overeenkomsten
Begrip rechtshandeling
= een handeling die uitgevoerd wordt door een rechtssubject met het oog op de daaraan verbonden gevolgen.
Eenzijdige rechtshandeling: 1 partij wil gevolgen
Meerzijdige rechtshandeling: 2 of meer partijen willen gevolgen
↔ Rechtsfeit = feiten die juridische gevolgen hebben maar je had niet de bedoeling om er gevolgen aan te
koppelen. Het is de wet of de rechtspraak die deze gevolgen bepaalt.
Verbintenissen uit overeenkomsten
Een overeenkomst = een contract ontstaan uit een meerzijdige rechtshandeling en een wilsovereenstemming. 1 of
meerdere partijen gaan de overeenkomst aan die ze kunnen afdwingen bij niet-nakoming.
De partijen zijn gebonden tot wet
Artikel 1134 BW
Onderscheid o.b.v. de totstandkoming
Consensualisme: De loutere toestemming van de partijen doet de ovk tot stand komen.
Zakelijk contract: deze ovk komt pas tot stand wanneer een zaak wordt afgegeven (vb. contract van
bewaring)
Plechtige ovk’en: de ovk komt pas tot stand wanneer de ovk aan de vormvereisten voldoet. (geldigheid,
bewijs, tegenwerpelijkheid aan derden)
Soorten overeenkomsten
Eenzijdige VS wederkerige ovk
Wederkerig: over en weer verbinden art. 1102 BW
Eenzijdig: slechts 1 partij moet verbintenis nakomen
Belang onderscheid = ontbinding art. 1184 BW
Overeenkomsten om niet VS onder bezwarende titel
Om niet: gratis en voor niks (slechts 1 partij heeft economisch voordeel)
Bezwarende titel: economisch voordeel voor beide partijen
Kanscontracten
= aleatoire overeenkomst (onzekere ovk)
Afhankelijk van onzekere gebeurtenis
Omvang van de prestatie is onzeker
Het hangt af van een kans van winst of verlies (vb. huis die in brand vliegt of niet → brandverzekering)
↔ vergeldende ovk (de prestaties zijn al gekend en economisch gelijkwaardig)
Overeenkomsten intuitu personae
= aangegaan omwille van de persoon of de persoonlijke kwaliteiten van de tegenpartij
Eindigt bij overlijden van de persoon en gaat niet over op erfgenamen
2
