Sofie Vandermarliere BA2 Geschiedenis
LOGICA &
WETENSCHAPSFILOSOFIE
WETENSCHAPSFILOSOFIE
4: NORMATIEVE BENADERINGEN VAN DE WETENSCHAPPELIJKE METHODE
Wetenschapsfilosofie = enorm breed: filosofie die vragen stelt over wetenschap:
wat doen wetenschappers?
Wetenschap heeft een belangrijke rol in de samenleving: Onderwijs, beleid…
Intuïtief: Creationisme minder betrouwbaar dan evolutieleer: veel vertrouwen in
evolutietheorie (wetenschappelijk, creationisme is niet wetenschappelijk)
Wat is het verschil? Waarom is iets wetenschappelijk, en het andere niet?
“Omdat we het al weten” is géén verklaring!
Doel van wetenschap = vat krijgen op de werkelijkheid, juiste beschrijving geven
van wat er rondom ons gebeurt & voorspellen of manipuleren: wetenschappelijke
kennis toepassen in de wereld
Wat is wetenschappelijk en wat niet? Sterrenbeelden ook uitspraken over de
werkelijkheid, maar niet op wetenschappelijke manier: geen autoritair label
= DEMARCATIE: is niet evident, wat gebeurde zodat deze uitspraak wel
wetenschappelijk wordt genoemd?
Empirisch (zintuiglijk, bv biologie) vs. rationeel (theoretisch, wiskundig)
Veel mixen, bv meetkunde, nadenken over visuele figuren & bioloog deelt
dieren op in klassen
Inductief vs. deductief: uitgangspunten (premissen) zijn waar? Conclusie ook
waar, staat vast, geen twijfel
o (Ax) (Kx Zx), Ka ├ Za -> Arthur is een kat, dan is Arthur zeker een
zoogdier
o Inductie: te onzeker voor conclusie, maar toch gebruikt in
wetenschappelijke methodes: deductie komt natuurlijk niet uit de lucht
vallen…
3 criteria voor wetenschappelijke uitspraken om wetenschappelijk te zijn
o Normatieve benadering: via regels beslissen wat wetenschappelijk is
o Descriptieve benadering: normen zijn te sterk, meer nuance nodig
1: VERIFICATIECRITERIUM
Wetenschappelijk = enkel verifieerbare waarnemingsrapporten
Elk deel in een zin moet direct kunnen worden waargenomen in de wereld
Betrouwbaar via directe waarneming & logische bewerking: niks van buitenaf
toevoegen
4 problemen: uitspraken niet meteen verifieerbaar
o Universele uitspraken: wetten die altijd en overal vastliggen
Bv. “Al het water zal altijd bij 100° C koken”, geldt eigenlijk enkel
voor het geteste water en niet voor alles..
Universele quantor is herleidbaar tot oneindige conjunctie, maar kan
je onmogelijk verifiëren! Eigenlijk eindige verzameling geverifieerd,
maar geen universele uitspraak
, Sofie Vandermarliere BA2 Geschiedenis
o Tijdsgebonden uitspraken: Het verleden kan je niet verifiëren, je was er
niet bij, dit geldt ook voor de toekomst
Hume: de kennis over de toekomst is altijd onzeker,
o Dispositionele uitspraken: “suiker is oplosbaar in koffie” → voor alle
koffie en suiker? Hoeveel gram koffie en suiker? Zijn de luchtdruk en
luchtvochtigheid relevant?
Belang van de testcondities
o Theoretisch geladen uitspraken: objectiviteit komt van een
waarneming, maar theoretische taal moet weg: elk deel van een zin moet
waargenomen kunnen worden
Wat in ons hoofd aanwezig is, beïnvloedt ons waarnemen → taal is
nooit 100% objectief
Waarneming: “water kookt op 100° C” → al het water? Zeewater
ander kookpunt.. Thermometer juist?
Theorie in observatie ingebakken!
Koken = hoeveel bubbels zien?
Je neemt over ALLES veronderstellingen mee!
Waarnemingen zijn theoretisch geladen, maar er wordt toch op
vertrouwd door de dialoog met de werkelijkheid
2: CONFIRMATIELEER
Ook verificatie nodig + logische bewerking + confirmeerbare zinnen → hypothese,
uit hypothese iets afleiden of confirmeren: vertrouwen in uitspraak verhogen
(bijvoorbeeld checken of buurman wel gaat wandelen, wordt bij elke vaststelling
meer betrouwbaar)
Hypothese: iets heeft plaatsgevonden → sporen of bewijsstukken vinden om
uitspraak te confirmeren
“Is deze vaas breekbaar?” Andere gelijmde vaas confirmeert dat vaas wellicht
breekbaar zou zijn
Probleem 4: waarneming nog steeds theoretisch geladen…
Problemen
o Zwarte raven paradox: “alle raven zijn zwart” niet àlle raven gezien,
misschien één wit, is niet verifieerbaar, maar wel confirmeerbaar! Elke
zwarte raaf bewijst dat alle raven zwart zijn
→ Paradox: alles wat niet zwart is, is geen raaf, maar blauwe stoel
confirmeert “alle raven zijn zwart”
= probleem! Oplossing = voorwaarden van relevantie: bewijsstuk moet
elkaar uitsluitende hypothesen confirmeren = naïeve confirmatieleer
→ relevantie: criteria veranderen
o Irrelevante confirmatie paradox: “de aarde is vierkant”: niet
confirmeren via alle raven zijn zwart
→ Relevantie criteria nodig, maar sluit problemen niet uit…
o Groen-grauw paradox: hypothese 1: “alle smaragden zijn groen”,
hypothese 2: “alle smaragden zijn grauw”
Grauw = groen tot 2050, daarna verandert het van kleur
Voorwerpen die plots van kleur veranderen bestaan niet, maar dit is
een theoretische uitleg! = meer dan puur confirmatie
Ad-hoc oplossing: probleem apart oplossen, maar geen
systematische oplossing
, Sofie Vandermarliere BA2 Geschiedenis
Bootstrap-confirmatie: met 1 veter strik je geen schoen: 1 veter = hypothese
die je wil testen (a), andere kant = hypothese die ermee automatisch verbonden
staan (b)
o a: “Komeet gaat in andere baan vliegen”
o b: “geen andere kometen gaan van baan veranderen”
Andere hypothesen expliciteren (relevante objecten, niet over blauwe stoelen)
3: FALSIFICATIELEER
Modus tollens: A B, ~B├ ~ A
Hypothese: alle raven zijn zwart -> wanneer een raaf niet zwart is kan je de
hypothese verwerpen
Popper: een goede wetenschappelijke uitspraak is verifieerbaar
o Geen zwarte raven zoeken, maar naar witte raven zoeken! Hypothese
proberen te weerleggen
o Uitspraak niet weerlegbaar? Niet wetenschappelijk! Moet kunnen aantonen
wat weerlegbaar is = FALIBILISME
Meer vertrouwen in hypothese wanneer die lang niet weerlegd wordt
o Naar relevante objecten zoeken
o Wanneer hypothesen blijven bestaan: corroboratiegraad (graad van
betrouwbaarheid) is sterker dan confirmatie
o Gewaagde hypothese ontmoedigt algemene theorieën, op groot gebied:
veel zaken in relatie.. = gemakkelijk falsifieerbaar..
Beter specifiek te werk gaan: moeilijk falsificatie vinden
Problemen
o Verisimilitude: verschil maken tussen niet weerlegbare hypothesen?
Soms zijn er bepaalde hypothesen die dichter bij de waarheid liggen! Geen
blauwe smaragd gevonden = Hypothese 1 en 2 zijn juist…
o Achtergrond: misschien is hypothese wel juist, en deel van een andere
hypothese fout?
Bv. Kometen: wat is er fout? Achtergrond of hypothese zelf?
Experiment mislukt = niet per se hypothese fout… misschien foute
opzet gebruikt!
BAYESIAANSE BENADERING
WAARSCHIJNLIJKHEIDSREKENING
HET THEOREMA VAN BAYES
BAYESIAANSE CONFIRMATIETHEORIE
PROBLEMEN VOOR DE BAYESIAAN
5: DESCRIPTIEVE BENADERINGEN VAN DE WETENSCHAPPELIJKE METHODE
HS 4: 3 criteria: wat moet wetenschap doen & wanneer is uitspraak
wetenschappelijk? Norm opleggen! (normatief)
= problematisch: strijd tussen wat wetenschappelijk is volgens de criteria vs. wat
wetenschappelijk is voor wetenschappers
+ fragmentering: niet alle wetenschappelijke subdisciplines werken op dezelfde
manier
LOGICA &
WETENSCHAPSFILOSOFIE
WETENSCHAPSFILOSOFIE
4: NORMATIEVE BENADERINGEN VAN DE WETENSCHAPPELIJKE METHODE
Wetenschapsfilosofie = enorm breed: filosofie die vragen stelt over wetenschap:
wat doen wetenschappers?
Wetenschap heeft een belangrijke rol in de samenleving: Onderwijs, beleid…
Intuïtief: Creationisme minder betrouwbaar dan evolutieleer: veel vertrouwen in
evolutietheorie (wetenschappelijk, creationisme is niet wetenschappelijk)
Wat is het verschil? Waarom is iets wetenschappelijk, en het andere niet?
“Omdat we het al weten” is géén verklaring!
Doel van wetenschap = vat krijgen op de werkelijkheid, juiste beschrijving geven
van wat er rondom ons gebeurt & voorspellen of manipuleren: wetenschappelijke
kennis toepassen in de wereld
Wat is wetenschappelijk en wat niet? Sterrenbeelden ook uitspraken over de
werkelijkheid, maar niet op wetenschappelijke manier: geen autoritair label
= DEMARCATIE: is niet evident, wat gebeurde zodat deze uitspraak wel
wetenschappelijk wordt genoemd?
Empirisch (zintuiglijk, bv biologie) vs. rationeel (theoretisch, wiskundig)
Veel mixen, bv meetkunde, nadenken over visuele figuren & bioloog deelt
dieren op in klassen
Inductief vs. deductief: uitgangspunten (premissen) zijn waar? Conclusie ook
waar, staat vast, geen twijfel
o (Ax) (Kx Zx), Ka ├ Za -> Arthur is een kat, dan is Arthur zeker een
zoogdier
o Inductie: te onzeker voor conclusie, maar toch gebruikt in
wetenschappelijke methodes: deductie komt natuurlijk niet uit de lucht
vallen…
3 criteria voor wetenschappelijke uitspraken om wetenschappelijk te zijn
o Normatieve benadering: via regels beslissen wat wetenschappelijk is
o Descriptieve benadering: normen zijn te sterk, meer nuance nodig
1: VERIFICATIECRITERIUM
Wetenschappelijk = enkel verifieerbare waarnemingsrapporten
Elk deel in een zin moet direct kunnen worden waargenomen in de wereld
Betrouwbaar via directe waarneming & logische bewerking: niks van buitenaf
toevoegen
4 problemen: uitspraken niet meteen verifieerbaar
o Universele uitspraken: wetten die altijd en overal vastliggen
Bv. “Al het water zal altijd bij 100° C koken”, geldt eigenlijk enkel
voor het geteste water en niet voor alles..
Universele quantor is herleidbaar tot oneindige conjunctie, maar kan
je onmogelijk verifiëren! Eigenlijk eindige verzameling geverifieerd,
maar geen universele uitspraak
, Sofie Vandermarliere BA2 Geschiedenis
o Tijdsgebonden uitspraken: Het verleden kan je niet verifiëren, je was er
niet bij, dit geldt ook voor de toekomst
Hume: de kennis over de toekomst is altijd onzeker,
o Dispositionele uitspraken: “suiker is oplosbaar in koffie” → voor alle
koffie en suiker? Hoeveel gram koffie en suiker? Zijn de luchtdruk en
luchtvochtigheid relevant?
Belang van de testcondities
o Theoretisch geladen uitspraken: objectiviteit komt van een
waarneming, maar theoretische taal moet weg: elk deel van een zin moet
waargenomen kunnen worden
Wat in ons hoofd aanwezig is, beïnvloedt ons waarnemen → taal is
nooit 100% objectief
Waarneming: “water kookt op 100° C” → al het water? Zeewater
ander kookpunt.. Thermometer juist?
Theorie in observatie ingebakken!
Koken = hoeveel bubbels zien?
Je neemt over ALLES veronderstellingen mee!
Waarnemingen zijn theoretisch geladen, maar er wordt toch op
vertrouwd door de dialoog met de werkelijkheid
2: CONFIRMATIELEER
Ook verificatie nodig + logische bewerking + confirmeerbare zinnen → hypothese,
uit hypothese iets afleiden of confirmeren: vertrouwen in uitspraak verhogen
(bijvoorbeeld checken of buurman wel gaat wandelen, wordt bij elke vaststelling
meer betrouwbaar)
Hypothese: iets heeft plaatsgevonden → sporen of bewijsstukken vinden om
uitspraak te confirmeren
“Is deze vaas breekbaar?” Andere gelijmde vaas confirmeert dat vaas wellicht
breekbaar zou zijn
Probleem 4: waarneming nog steeds theoretisch geladen…
Problemen
o Zwarte raven paradox: “alle raven zijn zwart” niet àlle raven gezien,
misschien één wit, is niet verifieerbaar, maar wel confirmeerbaar! Elke
zwarte raaf bewijst dat alle raven zwart zijn
→ Paradox: alles wat niet zwart is, is geen raaf, maar blauwe stoel
confirmeert “alle raven zijn zwart”
= probleem! Oplossing = voorwaarden van relevantie: bewijsstuk moet
elkaar uitsluitende hypothesen confirmeren = naïeve confirmatieleer
→ relevantie: criteria veranderen
o Irrelevante confirmatie paradox: “de aarde is vierkant”: niet
confirmeren via alle raven zijn zwart
→ Relevantie criteria nodig, maar sluit problemen niet uit…
o Groen-grauw paradox: hypothese 1: “alle smaragden zijn groen”,
hypothese 2: “alle smaragden zijn grauw”
Grauw = groen tot 2050, daarna verandert het van kleur
Voorwerpen die plots van kleur veranderen bestaan niet, maar dit is
een theoretische uitleg! = meer dan puur confirmatie
Ad-hoc oplossing: probleem apart oplossen, maar geen
systematische oplossing
, Sofie Vandermarliere BA2 Geschiedenis
Bootstrap-confirmatie: met 1 veter strik je geen schoen: 1 veter = hypothese
die je wil testen (a), andere kant = hypothese die ermee automatisch verbonden
staan (b)
o a: “Komeet gaat in andere baan vliegen”
o b: “geen andere kometen gaan van baan veranderen”
Andere hypothesen expliciteren (relevante objecten, niet over blauwe stoelen)
3: FALSIFICATIELEER
Modus tollens: A B, ~B├ ~ A
Hypothese: alle raven zijn zwart -> wanneer een raaf niet zwart is kan je de
hypothese verwerpen
Popper: een goede wetenschappelijke uitspraak is verifieerbaar
o Geen zwarte raven zoeken, maar naar witte raven zoeken! Hypothese
proberen te weerleggen
o Uitspraak niet weerlegbaar? Niet wetenschappelijk! Moet kunnen aantonen
wat weerlegbaar is = FALIBILISME
Meer vertrouwen in hypothese wanneer die lang niet weerlegd wordt
o Naar relevante objecten zoeken
o Wanneer hypothesen blijven bestaan: corroboratiegraad (graad van
betrouwbaarheid) is sterker dan confirmatie
o Gewaagde hypothese ontmoedigt algemene theorieën, op groot gebied:
veel zaken in relatie.. = gemakkelijk falsifieerbaar..
Beter specifiek te werk gaan: moeilijk falsificatie vinden
Problemen
o Verisimilitude: verschil maken tussen niet weerlegbare hypothesen?
Soms zijn er bepaalde hypothesen die dichter bij de waarheid liggen! Geen
blauwe smaragd gevonden = Hypothese 1 en 2 zijn juist…
o Achtergrond: misschien is hypothese wel juist, en deel van een andere
hypothese fout?
Bv. Kometen: wat is er fout? Achtergrond of hypothese zelf?
Experiment mislukt = niet per se hypothese fout… misschien foute
opzet gebruikt!
BAYESIAANSE BENADERING
WAARSCHIJNLIJKHEIDSREKENING
HET THEOREMA VAN BAYES
BAYESIAANSE CONFIRMATIETHEORIE
PROBLEMEN VOOR DE BAYESIAAN
5: DESCRIPTIEVE BENADERINGEN VAN DE WETENSCHAPPELIJKE METHODE
HS 4: 3 criteria: wat moet wetenschap doen & wanneer is uitspraak
wetenschappelijk? Norm opleggen! (normatief)
= problematisch: strijd tussen wat wetenschappelijk is volgens de criteria vs. wat
wetenschappelijk is voor wetenschappers
+ fragmentering: niet alle wetenschappelijke subdisciplines werken op dezelfde
manier
