VUB 2022-2023 1
Kwalitatieve onderzoeksmethoden -en technieken (OMT III)
H1: What is qualitative research in psychology and was it really hidden?
H2: How qualitative methods developed in psychology: the qualitative evolution
Inhoud
o Psychologie en de historisch kwantitatieve basis
o Breuklijnen tussen kwantitatief en kwalitatief onderzoek
o Visie op wetenschap als basis voor polarisering
o Visie op kwalitatief onderzoek
o Definitie kwalitatief onderzoek
o Ontluiken van kwalitatief onderzoek in de psychologie
o Doorbreken van kwantitatief paradigma
o Het kwantitatief imperatief
o Kort historisch overzicht
Kwantitatief vs kwalitatief onderzoek
Kritiek kwalitatief onderzoek over kwantitatief onderzoek
o Wat is de diepere betekenis achter de cijfertjes?
Kritiek kwantitatief onderzoek over kwalitatief onderzoek
o Onderzoek is niet objectief maar subjectief
Psychologie: historisch kwantitatieve basis
! Onze kwantitatieve basis is historisch gegroeid → teruggaan tot het positivisme
Positivisme = natuurwetenschappelijke benadering (zoektocht naar universele wetten)
→ Ondervindingen worden gereduceerd tot 1 wet/verklaring/..
o Fysica, chemie: experiment, universalisme, meten, reductionisme
o Statistische invloeden (opkomst van statistiek heeft hiertoe bijgedragen)
o Ter vergelijking:
o Sociologie (kwalitatief, terwijl psychologie destijds meer kwantitatief was)
1950-1960: meer focus op kwalitatief onderzoek
o Biologie: observatie
→ In de jaren 50’-60’: de sociologie was meer gefocust op kwalitatief
onderzoek en biologie op observatie
Positivisme
o Kwantitatieve basis heeft een expansie meegemaakt door (factoren dat aan de basis
lagen van de kwantificering)
o Klinische psychologie
o Educatie, forensische, marketing
o Tekort aan kritische massa in het verleden (vroeger waren er minder
psychologiestudenten/minder psychologie onderzoek/minder psychologen en dus
een tekort aan kritisch gezinden)
o Meer massa =meer kansen op kritiek → nu een toename aan interesse voor
kwalitatieve methoden
o Psychologie enkel aan universiteiten
o Opkomst praktijkwerkers met kennis m.b.t. context
! Toename kwalitatief onderzoek in psychologie
,VUB 2022-2023 2
Breuklijn tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek
Kwantitatief
Nomothetisch: op zoek naar wetmatigheden die voor iedereen gelden
Analytisch (diepgaande analyses, statistiek, steekproeven…)
Operationeel: met een doel voor ogen, meten, indelen in klassen en interventies op doen
→ Rekening houdend met de gemiddelde mens
Kwalitatief
Rationeel: de rede een rol laten spelen tijdens het onderzoek
Teleologisch: mensen vertonen gedrag met een bepaald doel voor ogen
Idiografisch: wat maakt dat een individu zich onderscheidt van een ander/uniek is
Synoptisch: over de tijd heen kijken (hoe was het fenomeen vroeger en hoe gaan we dit
fenomeen nu bekijken?)
→ Rekening houdend met de unieke mens
Visie op wetenschap als basis voor polarisering (Woolgar, 1996)
Conceptualisering van wetenschap Wetenschap als social construct
vanuit de psychologie
Objecten in de natuurlijke omgeving Mensen kunnen echte wereld nooit echt
zijn objectief en reëel en bestaan direct observeren
onafhankelijk van mensen
Mensen krijgen wereldbeeld dat wordt
Wetenschappelijke kennis wordt opgelegd door wetenschap (het filtert ons
bepaald door actuele karakteristieken en duwt ons in een bepaalde richting =
van de fysische wereld opdringen van een sociaal construct)
Wetenschap: toolbox van methodes Mensen vertonen weinig consensus over
en procedures methodes en procedures
Wetenschap: individuele en Mensen handelen collectief en sociaal
mentale/cognitieve activiteit
→ De oorzaak voor de basis van de polarisering tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek
ligt aan de manier waarop er naar de wetenschap gekeken wordt
,VUB 2022-2023 3
Visie op kwalitatief onderzoek
Povee & Roberts (2014)
o Interview bij studenten en staff departement psychologie (Australia) → vragen naar
voorkeur kwalitatief onderzoek of kwantitatief onderzoek
o Thematische analyse interviews
o Conclusie
o Methodologie moet gekozen worden op basis van onderzoeksvraag (er is
geen rangorde tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek)
o Kwantitatief, kwalitatief en mixed method methodologie hebben elk hun
waarde en moeten aldus geapprecieerd worden (studenten uit onderzoek
zeggen dat mixed method even waardenvol is en dat een rangorde tussen
kwantitatieve-, kwalitatieve- en mixed methods niet nodig is)
o Andere themata
o Onvoldoende bekendheid en vertrouwdheid met kwalitatief onderzoek
o Tijdsintensieve vorm van onderzoek (vb: enquête verspreiden en ophalen
duurt langer dan 20 interviews doen)
o Publicatiebias (kwantitatief onderzoek (en zeker met significante resultaten)
wordt makkelijker gepubliceerd dan kwalitatief onderzoek)
o Praktijk psycholoog (sprake van interpersoonlijke relaties en communicatie):
match met kwalitatief onderzoek
o Lived experiences capteren is een sterk punt (persoonlijke
ervaringen/belevingen)
o Empowerment van de onderzochte reduceert statuut onderzoeker (de
onderzochte betrekken in het onderzoek (vb: focusgroepen)) → zo reduceer
je het statuut van de onderzoeker, zo staat de onderzoeker niet boven de
onderzochte (maar op hetzelfde niveau)
o Tekort aan respect voor kwalitatief onderzoek (manier van lesgeven)
o Subjectiviteit kwalitatief onderzoek vs objectiviteit kwantitatief onderzoek
(binnen kwalitatief onderzoek wordt subjectiviteit gereduceerd, terwijl
subjectiviteit binnen kwantitatief onderzoek wel een plaats krijgt)
o Waarde en generaliseerbaarheid van kwalitatief onderzoek
o Eigenschappen kwalitatieve onderzoeker (praten met mensen/geen stat.
kennis)
Definiëren van wat kwalitatief onderzoek is
Kwalitatief onderzoek definiëren is moeilijk
o Dataverzamelingsmethodes (het is niet kwalitatief onderzoek an sich)
o Focusgroepen
o Observaties
o Diepte-interviews
→ 3 klassiekers
o Doelstellingen # onderzoekers verschillen op basis van epistemologie (zie wpo 1)
o Focus verschilt afhankelijk van de doelstelling
o Conversatie
o Inhoudelijke analyse
o Type data
o Teksten
, VUB 2022-2023 4
o Transcripten
o Videomateriaal
o Observatie
→ Ontbreken van harde cijfers, statistieken (loskomen van tirannie van
statistiek)
Karakteristieken van kwalitatief onderzoek
1. Dataverzamelingsmethodes zijn vaak ‘allesomvattend’ en niet reductionistisch
! Dus geen cijfers op schalen (vb: het beschrijven van pijn is afhankelijk van context, de pijn
zal bijvoorbeeld lager zijn als de persoon in het ziekenhuis naar zijn favoriete serie aan het
kijken is en hoger wanneer zijn minst favoriete verpleger hem moet komen verzorgen)
Rijke diepgaande data (niet reduceren)
2. Kwalitatief onderzoek probeert perspectief van individu te
capteren (“ik wil begrijpen hoe jij die pijn ervaart”)
→ Kan niet a.d.h.v. een schaal! (vb: en professional kan iets
erger gezien hebben dan een gebroken arm maar voor jou kan
dit het pijnlijkste zijn dat jij al hebt meegemaakt)
3. Positivisme* verwerpen
o Auguste Comte werd als positivist geschetst: “observeerbare feiten spelen
een belangrijke rol in kennisaccumulatie” (door inductie
en deductie)
Feiten? → Zowel kwalitatief als kwantitatief! (hij heeft
nooit gezegd dat deze feiten kwantitatief moesten zijn)
o Hij was ook medestander van kwalitatief onderzoek (hij
zei dat we weg moeten van universele wetten om de
wereld te begrijpen)
Kwalitatieve onderzoeksmethoden -en technieken (OMT III)
H1: What is qualitative research in psychology and was it really hidden?
H2: How qualitative methods developed in psychology: the qualitative evolution
Inhoud
o Psychologie en de historisch kwantitatieve basis
o Breuklijnen tussen kwantitatief en kwalitatief onderzoek
o Visie op wetenschap als basis voor polarisering
o Visie op kwalitatief onderzoek
o Definitie kwalitatief onderzoek
o Ontluiken van kwalitatief onderzoek in de psychologie
o Doorbreken van kwantitatief paradigma
o Het kwantitatief imperatief
o Kort historisch overzicht
Kwantitatief vs kwalitatief onderzoek
Kritiek kwalitatief onderzoek over kwantitatief onderzoek
o Wat is de diepere betekenis achter de cijfertjes?
Kritiek kwantitatief onderzoek over kwalitatief onderzoek
o Onderzoek is niet objectief maar subjectief
Psychologie: historisch kwantitatieve basis
! Onze kwantitatieve basis is historisch gegroeid → teruggaan tot het positivisme
Positivisme = natuurwetenschappelijke benadering (zoektocht naar universele wetten)
→ Ondervindingen worden gereduceerd tot 1 wet/verklaring/..
o Fysica, chemie: experiment, universalisme, meten, reductionisme
o Statistische invloeden (opkomst van statistiek heeft hiertoe bijgedragen)
o Ter vergelijking:
o Sociologie (kwalitatief, terwijl psychologie destijds meer kwantitatief was)
1950-1960: meer focus op kwalitatief onderzoek
o Biologie: observatie
→ In de jaren 50’-60’: de sociologie was meer gefocust op kwalitatief
onderzoek en biologie op observatie
Positivisme
o Kwantitatieve basis heeft een expansie meegemaakt door (factoren dat aan de basis
lagen van de kwantificering)
o Klinische psychologie
o Educatie, forensische, marketing
o Tekort aan kritische massa in het verleden (vroeger waren er minder
psychologiestudenten/minder psychologie onderzoek/minder psychologen en dus
een tekort aan kritisch gezinden)
o Meer massa =meer kansen op kritiek → nu een toename aan interesse voor
kwalitatieve methoden
o Psychologie enkel aan universiteiten
o Opkomst praktijkwerkers met kennis m.b.t. context
! Toename kwalitatief onderzoek in psychologie
,VUB 2022-2023 2
Breuklijn tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek
Kwantitatief
Nomothetisch: op zoek naar wetmatigheden die voor iedereen gelden
Analytisch (diepgaande analyses, statistiek, steekproeven…)
Operationeel: met een doel voor ogen, meten, indelen in klassen en interventies op doen
→ Rekening houdend met de gemiddelde mens
Kwalitatief
Rationeel: de rede een rol laten spelen tijdens het onderzoek
Teleologisch: mensen vertonen gedrag met een bepaald doel voor ogen
Idiografisch: wat maakt dat een individu zich onderscheidt van een ander/uniek is
Synoptisch: over de tijd heen kijken (hoe was het fenomeen vroeger en hoe gaan we dit
fenomeen nu bekijken?)
→ Rekening houdend met de unieke mens
Visie op wetenschap als basis voor polarisering (Woolgar, 1996)
Conceptualisering van wetenschap Wetenschap als social construct
vanuit de psychologie
Objecten in de natuurlijke omgeving Mensen kunnen echte wereld nooit echt
zijn objectief en reëel en bestaan direct observeren
onafhankelijk van mensen
Mensen krijgen wereldbeeld dat wordt
Wetenschappelijke kennis wordt opgelegd door wetenschap (het filtert ons
bepaald door actuele karakteristieken en duwt ons in een bepaalde richting =
van de fysische wereld opdringen van een sociaal construct)
Wetenschap: toolbox van methodes Mensen vertonen weinig consensus over
en procedures methodes en procedures
Wetenschap: individuele en Mensen handelen collectief en sociaal
mentale/cognitieve activiteit
→ De oorzaak voor de basis van de polarisering tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek
ligt aan de manier waarop er naar de wetenschap gekeken wordt
,VUB 2022-2023 3
Visie op kwalitatief onderzoek
Povee & Roberts (2014)
o Interview bij studenten en staff departement psychologie (Australia) → vragen naar
voorkeur kwalitatief onderzoek of kwantitatief onderzoek
o Thematische analyse interviews
o Conclusie
o Methodologie moet gekozen worden op basis van onderzoeksvraag (er is
geen rangorde tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek)
o Kwantitatief, kwalitatief en mixed method methodologie hebben elk hun
waarde en moeten aldus geapprecieerd worden (studenten uit onderzoek
zeggen dat mixed method even waardenvol is en dat een rangorde tussen
kwantitatieve-, kwalitatieve- en mixed methods niet nodig is)
o Andere themata
o Onvoldoende bekendheid en vertrouwdheid met kwalitatief onderzoek
o Tijdsintensieve vorm van onderzoek (vb: enquête verspreiden en ophalen
duurt langer dan 20 interviews doen)
o Publicatiebias (kwantitatief onderzoek (en zeker met significante resultaten)
wordt makkelijker gepubliceerd dan kwalitatief onderzoek)
o Praktijk psycholoog (sprake van interpersoonlijke relaties en communicatie):
match met kwalitatief onderzoek
o Lived experiences capteren is een sterk punt (persoonlijke
ervaringen/belevingen)
o Empowerment van de onderzochte reduceert statuut onderzoeker (de
onderzochte betrekken in het onderzoek (vb: focusgroepen)) → zo reduceer
je het statuut van de onderzoeker, zo staat de onderzoeker niet boven de
onderzochte (maar op hetzelfde niveau)
o Tekort aan respect voor kwalitatief onderzoek (manier van lesgeven)
o Subjectiviteit kwalitatief onderzoek vs objectiviteit kwantitatief onderzoek
(binnen kwalitatief onderzoek wordt subjectiviteit gereduceerd, terwijl
subjectiviteit binnen kwantitatief onderzoek wel een plaats krijgt)
o Waarde en generaliseerbaarheid van kwalitatief onderzoek
o Eigenschappen kwalitatieve onderzoeker (praten met mensen/geen stat.
kennis)
Definiëren van wat kwalitatief onderzoek is
Kwalitatief onderzoek definiëren is moeilijk
o Dataverzamelingsmethodes (het is niet kwalitatief onderzoek an sich)
o Focusgroepen
o Observaties
o Diepte-interviews
→ 3 klassiekers
o Doelstellingen # onderzoekers verschillen op basis van epistemologie (zie wpo 1)
o Focus verschilt afhankelijk van de doelstelling
o Conversatie
o Inhoudelijke analyse
o Type data
o Teksten
, VUB 2022-2023 4
o Transcripten
o Videomateriaal
o Observatie
→ Ontbreken van harde cijfers, statistieken (loskomen van tirannie van
statistiek)
Karakteristieken van kwalitatief onderzoek
1. Dataverzamelingsmethodes zijn vaak ‘allesomvattend’ en niet reductionistisch
! Dus geen cijfers op schalen (vb: het beschrijven van pijn is afhankelijk van context, de pijn
zal bijvoorbeeld lager zijn als de persoon in het ziekenhuis naar zijn favoriete serie aan het
kijken is en hoger wanneer zijn minst favoriete verpleger hem moet komen verzorgen)
Rijke diepgaande data (niet reduceren)
2. Kwalitatief onderzoek probeert perspectief van individu te
capteren (“ik wil begrijpen hoe jij die pijn ervaart”)
→ Kan niet a.d.h.v. een schaal! (vb: en professional kan iets
erger gezien hebben dan een gebroken arm maar voor jou kan
dit het pijnlijkste zijn dat jij al hebt meegemaakt)
3. Positivisme* verwerpen
o Auguste Comte werd als positivist geschetst: “observeerbare feiten spelen
een belangrijke rol in kennisaccumulatie” (door inductie
en deductie)
Feiten? → Zowel kwalitatief als kwantitatief! (hij heeft
nooit gezegd dat deze feiten kwantitatief moesten zijn)
o Hij was ook medestander van kwalitatief onderzoek (hij
zei dat we weg moeten van universele wetten om de
wereld te begrijpen)
