Hoofdstuk 1 Wat is antropologie?
1.0 korte inleiding (uit boek niet ppt)
definitie : studie v/d mens op alle aspecten, het bestuderen/kijken naar de ‘Ander’
hoe ontstaan?
interesse is er altijd al geweest maar 2 acceleraties : 1) ontdekkingsreizen in 2de helft 15de eeuw
2) handel en kolonisatie late 18de eeuw
Westerse geschiedschrijving heeft dominante plaats ingenomen
→ wij kennen maar 1 versie v/d wereldgeschiedenis = de witte, westerse versie
⇒ veel rijkdom aan kennis verloren omdat we de wereldgeschiedenis enkel door die westerse le
zien
-> antropologen willen daar iets aandoen (mensen zonder geschiedenis een stem geven door wereld .
via andere referentiekaders & zienswijzen te bekijken
MAAR is eig zelf ook vooral een witte discipline → kritiek : pretenderen de stem v/d ‘ander
zijn
voorbeeld: ‘What the Rest think of the West’ (geschreven door antropoloog Laura Nader)
= poging tot omkering vn perspectieven door te vertrekken uit lokale verhalen
↠ antropologen moeten positie innemen (positionaliteit)
= zoeken naar vergeten of verhulde stukken van de geschiedenis en niet kijken vanuit
. dominant narratief, juist rekening houden met dat dominante witte kader
hoe? ↴
1.1 Methodologie
onderzoek adhv langdurig etnografisch veldwerk volgens principe van participerende observatie
→ alleen voor een lange tijd leven in een cultuur = taal/gebruiken/gewoonten leren
-> daar etnografische data verzamelen vb. interviews in boekje, audio,...
–> een cultuur wordt dan beschreven in het genre v/d etnografie aan de hand van die data
. (analyseren & conclusies trekken uit data)
(veldwerk & om/beschrijven vn cultuur staan centraal in antropologie maar zijn meest onderhevig aan
. constante kritiek & besturing)
⇒ grondlegger van die methode : Malinowski met zijn ‘Argonauts of the Western Pacific’
(toevallig ontdekt door verlengd verblijf op Papoea-nieuw-guinea door de oorlog)
⇨ door Mead (student van Boaz = stichtende vader Amerikaanse antropologie) hebben we enkele
. lessen geleerd in verband met het veldwerk
-> niet met te vast omlijnde vragen veld intrekken
-> manier waarop we vragen stellen is belangrijk ivb suggestie v/h gewenste antwoord
⇨ gebruiken v/e informant tijdens veldwerk
-> zij geven de antropoloog info → belangrijke rol voor onderzoek dat lokale mensen
meepraten
-> doordat veel antropologen carrière aan hen te danken hebben nieuwe benamingen:
. respondenten, coresearches & agency
-> etnografisch vignet in werken = grote stukken tekst rechtstreeks v/d informant
. (persoon gwn aan woord laten zonder een kader aan te geven, gwn eigen stem)
,1.2 objecten van studie
→ thema’s/disciplines binnen de antropologie
1) Kinship studies (verwantschapsstudies) = gaan over manieren vn samenleven
oorsprong: werk van Morgan ‘Systems…’ -> maakte onderscheid tss descriptieve & classificatie
-> lange tijd centraal onderwerp & belangrijkste betekenisgever
(antropo soms herdoopt tot kinshipology)
2) Exchange als basis voor economie
oorsprong: Malinowski zijn Kula exchange (vaak ook nauw verbonden met politiek)
3) Religie, politiek & ritueel
4) Materiële cultuur- & kunststudie
-> info over mensen werd afgeleid uit wat ze materieel voortbrachten
(objecten die ze maakten & gebruikten in hun dagelijks leven)
19de eeuw: museumperiode
-> verzamelden die objecten, wij ‘westen’ haalden ze weg uit bv. Afrika,Oceanië etc
-> verdween als thema want was niet ‘juist’ dat ongebreideld verzamelen
jaren 90: weer interesse : wordt subdiscipline v/d antropologie
MAAR kijken kritisch naar die verzamel geschiedenissen in koloniale,...
machtscontexten
sleutelwerk: ‘Objects and others’ - Stocking
1.3 Vertakkingen
vroeger => 2 vertakkingen onderscheiden :
1) sociale antropologie vn continentaal Europa
2) culturele antropologie vn VS
-> boaz ontwikkelde eigen soort gebaseerd op cultuurrelativisme
-> 4 vakgebieden volgens hem
: linguïstiek, fysisch, archeologie & overkoepelend= culturele
nu => (sinds symbolische & interpretatieve antropologie) terug mix
-> antropologie zonder prefixen
= de overkoepelende discipline die zich bezighhoudt met de volledig studie v/d mens
-> wel verschillende vertakkingen/subdisciplines v/d antropologie
: wijsgerige, rechts,visuele, medische,kunst,...
bv. rechts= ‘Justice and control’ - Laura Nader
medisch= ‘The global traffic in Human Organs’ - Nancy Scheper-Hughes
-> sociologie is een andere v/d antropologie,
want soc onderzoekt de manier waarop mensen samenleven in groep & antropo onderzoekt ook
. die samenleving
maar verschil= antropo doet meer kwalitatief onderzoek & soc meer kwanitief
⇒ antropo heeft breed spectrum, bezig met zowat alles wat met mensen te maken
heeft . ‘multidisciplinair’
1.4 Theoretische debatten
afhankelijk van theoretische strekking bestudeert de antropologie ofwel de maatschappij ofwel culturen
→ tweedeling ontstaan door opsplitsing sociale & culturele antropo
sociale: maatschappij (enkelvoud), universalisme (=nadruk op cognitieve structuren & processen die verbinden)
cultureel: culturen (meervoud), relativisme (=nadruk op particularisme vn elke cultuur, elk op andere manier vertakt)
!! dat was vroeger, nu termen maatschappij & cultuur afwisselen & overal gebruikt & weg onderverdeling
,1 vn grootste theoretisch debat = debat van tijd & plaats
-> begin: Johannes Fabian Time and The Other (1984)
→ stelt probleem vast met vastleggen v/h etnografisch heden, toont de frictie tss
antro & gesch
→ Malino: antropoloog moet in het heden veldwerk doen in die tijd en op die plaats
werk
commentaar Fabian: zo* ga je mensen (&culturen) vastvriezen in tijd & ruimte
(*= beschrijving van leven op dat moment & enkel dat moment)
→ voorbeeld misgelopen: The Nuer- Pitchards
= suggereert dat alle Nuer hetzelfde zijn & dat ze in 1940 hetzelfde zijn zoals vroeger& nu
beter was ‘the nuer in 1940’
andere theoretische debatten = situeren op vlak v/d studie van:
-> politiek, macht, geloof,religie, materialiteit,subjectivitiet van ‘ons’, gevoelens&emoties & onze leefwereld
vb. debat tussen fenomenologie & ontologie
F: lichaam is tempel v/d kennis door ervaringen & zintuigen
<-> O: cultuur ontmanteld, enkel nog individuele ervaringen v/h individu
1.5 De roots: interesse in ‘de ander’
algemeen:
altijd al interesse in andere mensen -> vertelden verhalen,... -> die werden vgl -> begin antropo
wie/wat is ‘de ander’?
= degene die verschilt van ons in gebruiken & gewoonten, die leeft op andere manieren dan de ‘onze’
europa:
roots v/d interesse bij de grieken = Herodotus ->’ volksbeschrijvingen’
→ H heeft een prob die wij nu nog hebben: hoe beschrijven we ‘de Ander’ ?
-> H neemt geen vaste positie in:
ene keer achtergesteld, vooroordelen & veralgemeningen, andere keer genuanceerd tonen dat
. andere mensen andere culturen etc. hebben door andere streken & zijn niet inferieur aan Grieken
→ werken van H zijn opmerkelijk want die Griekse samenleving was racistisch
-> niet-grieken= van nature barbaars en dus geen respect voor hen
-> H deed soms pogingen om met respect over ‘de ander’ te spreken (drm opmerkelijk)
⇒ conclusie: zelf in prille begin van geschiedschrijving zit racisme verborgen & worden
beschrijvingen . soms gebruikt om invallen te legitimeren & dominatie v/e groep te
rechtvaardigen
-> het is problematisch om ‘een volk’ te beschrijven
ontdekkingsreizen
-> periode van de 15de tot 18de eeuw
→ reisverhalen voeden verbeelding vn europeanen met exotische beschrijvingen over
ontdekte gebieden
-> stonden bol van fouten & vooroordelen
vb. verslag Vespucci over de ‘indianen’
→ MAAR sommige tijdgenoten wel waarheidsgetrouwe beschrijvingen
-> die leiden tot een soort revolutie bij Eu intellectuele want: - kiem vn begrip over culturele verschillen
- continent & mensen niet in de bijbel?
, ⇒ we zien 1) een stimulatie van secularisering v/h eu intellectuele leven & 2) bevrijding
wet. vn kerk
→ dus nu besef dat bv. indianen ‘anders’ waren, maar hoe? veel rare theorieën
-> Michel de Montaigne
–> filosoof gaat verder in op lichaam, geest & vrijheid
–> open geest: zegt vb. als ik daar zou geboren zijn wss ook kannibaal
!! cultuurrelativisme avant la lettre = ‘eerste cultuurrelativist’
=> plaatst zich in de schoenen v/d ander & verstaat dat die product is van zijn/haar cultuur
MAAR toch zal de entologie (‘volkenkunde’) uitgroeien tot racistische discipline
→ steeds meer continenten ontdekt & volken beschreven
maar prob: wij beschreven ‘de ander’ altijd beschreven vanuit ons witte referentiekader
aka wij = norm en ‘de ander’ wijkt daarvan af
=> dit gegeven werd 1 v/d grootste legitimaties voor imperialisme, kolonialisme & missionering vn die
. volken aka ‘nieuwe onderdanen’
!! is nochtans een anomalie binnen verlichtingseeuw? = verlichting enkel voor Europeanen
1.6 De dubieuze roots: De cartesiaanse wereld & de tweesplitsing
tijdens de verlichting
→ ‘de ander’ krijgt ook in de filosofie stilaan vorm & legt basis voor soort vn wijsgerige
antropologie
MAAR hierbij gaat men uit van kennis opgedaan door waarneming & observatie = waarachtig
⇒ overtuiging dat ‘de ander’ inferieur was aan het ‘ik’
→ ontstaan van debat tussen empiristen & realisten
empiristen: vb. Lock & Hume= geest is tabula rasa bij geboorte & wordt anders door ervaring/empirie
rationalisten: vb. Descartes= scheidt lichaam & geest (opdelen in 2) ; onze beelden v/d wereld zien
. worden bepaald door ideeën die reeds bestaan in onze geest
⇒ door rationalisme (& descartes) gaan we de wereld opdelen in dualisme
MAAR mens denkt in binaire opposities = veel discussies & prob gecreëerd vb. nature/nurture*
→ verdere ontwikkelingen
1) Frankrijk
-> montesquieu = voorloper functionalisme: eigschap gevolg vn functies die ze vervullen in maatschappij
+ beschreef Fransen cultuur als ‘buitenstaander’ in Lettres persanes
-> diderots= encyclopédie bevat beschrijvingen vn verre culturen & gebruiken
-> jean-jacques rousseau= invloedrijk voor ontwikkeling v/d vroegste vorm vn antropologie
–> theorie van ‘le bon sauvage’ (= de vrije, staatloze mens)
= stelling dat mensen van nature goed waren en dat de ondeugden ontstaan door de
. ontwikkeling & vooruitgang want sociale ongelijkheid
!! theorie nog steeds niet gebaseerd op veldwerk,gwn filosoferen over de aard v/d ander & zo
. conclusies trekken want versie v/d realiteit v/d ander was niet nodig
2) Duitsland
-> Johan Herder = theorie v/d volksgeist: elk volk geeft eigen waardesysteem, taal & ‘geest’
–> volksgeest is de verbindende factor v/e cultuur MAAR niet van alle mensen op aarde
!! niet bedacht om onderscheid hoge/lage culturen te maken maar later wel gepolitiseerd en
. voedingsbodem voor nationalisme geworden
-> Kant= beetje einde van het debat empi & ratio, door hun theorieën te combineren
–> kennis via zintuiglijke impressies, maar die data wordt gefilterd gevormd door de geest
(kennis is een proces, oneindig met individu als centrum)
-> Hegel= eerste noties v/h concept cultuur; idee Kant toepasbaar maken in soc. wetenschappen
1.0 korte inleiding (uit boek niet ppt)
definitie : studie v/d mens op alle aspecten, het bestuderen/kijken naar de ‘Ander’
hoe ontstaan?
interesse is er altijd al geweest maar 2 acceleraties : 1) ontdekkingsreizen in 2de helft 15de eeuw
2) handel en kolonisatie late 18de eeuw
Westerse geschiedschrijving heeft dominante plaats ingenomen
→ wij kennen maar 1 versie v/d wereldgeschiedenis = de witte, westerse versie
⇒ veel rijkdom aan kennis verloren omdat we de wereldgeschiedenis enkel door die westerse le
zien
-> antropologen willen daar iets aandoen (mensen zonder geschiedenis een stem geven door wereld .
via andere referentiekaders & zienswijzen te bekijken
MAAR is eig zelf ook vooral een witte discipline → kritiek : pretenderen de stem v/d ‘ander
zijn
voorbeeld: ‘What the Rest think of the West’ (geschreven door antropoloog Laura Nader)
= poging tot omkering vn perspectieven door te vertrekken uit lokale verhalen
↠ antropologen moeten positie innemen (positionaliteit)
= zoeken naar vergeten of verhulde stukken van de geschiedenis en niet kijken vanuit
. dominant narratief, juist rekening houden met dat dominante witte kader
hoe? ↴
1.1 Methodologie
onderzoek adhv langdurig etnografisch veldwerk volgens principe van participerende observatie
→ alleen voor een lange tijd leven in een cultuur = taal/gebruiken/gewoonten leren
-> daar etnografische data verzamelen vb. interviews in boekje, audio,...
–> een cultuur wordt dan beschreven in het genre v/d etnografie aan de hand van die data
. (analyseren & conclusies trekken uit data)
(veldwerk & om/beschrijven vn cultuur staan centraal in antropologie maar zijn meest onderhevig aan
. constante kritiek & besturing)
⇒ grondlegger van die methode : Malinowski met zijn ‘Argonauts of the Western Pacific’
(toevallig ontdekt door verlengd verblijf op Papoea-nieuw-guinea door de oorlog)
⇨ door Mead (student van Boaz = stichtende vader Amerikaanse antropologie) hebben we enkele
. lessen geleerd in verband met het veldwerk
-> niet met te vast omlijnde vragen veld intrekken
-> manier waarop we vragen stellen is belangrijk ivb suggestie v/h gewenste antwoord
⇨ gebruiken v/e informant tijdens veldwerk
-> zij geven de antropoloog info → belangrijke rol voor onderzoek dat lokale mensen
meepraten
-> doordat veel antropologen carrière aan hen te danken hebben nieuwe benamingen:
. respondenten, coresearches & agency
-> etnografisch vignet in werken = grote stukken tekst rechtstreeks v/d informant
. (persoon gwn aan woord laten zonder een kader aan te geven, gwn eigen stem)
,1.2 objecten van studie
→ thema’s/disciplines binnen de antropologie
1) Kinship studies (verwantschapsstudies) = gaan over manieren vn samenleven
oorsprong: werk van Morgan ‘Systems…’ -> maakte onderscheid tss descriptieve & classificatie
-> lange tijd centraal onderwerp & belangrijkste betekenisgever
(antropo soms herdoopt tot kinshipology)
2) Exchange als basis voor economie
oorsprong: Malinowski zijn Kula exchange (vaak ook nauw verbonden met politiek)
3) Religie, politiek & ritueel
4) Materiële cultuur- & kunststudie
-> info over mensen werd afgeleid uit wat ze materieel voortbrachten
(objecten die ze maakten & gebruikten in hun dagelijks leven)
19de eeuw: museumperiode
-> verzamelden die objecten, wij ‘westen’ haalden ze weg uit bv. Afrika,Oceanië etc
-> verdween als thema want was niet ‘juist’ dat ongebreideld verzamelen
jaren 90: weer interesse : wordt subdiscipline v/d antropologie
MAAR kijken kritisch naar die verzamel geschiedenissen in koloniale,...
machtscontexten
sleutelwerk: ‘Objects and others’ - Stocking
1.3 Vertakkingen
vroeger => 2 vertakkingen onderscheiden :
1) sociale antropologie vn continentaal Europa
2) culturele antropologie vn VS
-> boaz ontwikkelde eigen soort gebaseerd op cultuurrelativisme
-> 4 vakgebieden volgens hem
: linguïstiek, fysisch, archeologie & overkoepelend= culturele
nu => (sinds symbolische & interpretatieve antropologie) terug mix
-> antropologie zonder prefixen
= de overkoepelende discipline die zich bezighhoudt met de volledig studie v/d mens
-> wel verschillende vertakkingen/subdisciplines v/d antropologie
: wijsgerige, rechts,visuele, medische,kunst,...
bv. rechts= ‘Justice and control’ - Laura Nader
medisch= ‘The global traffic in Human Organs’ - Nancy Scheper-Hughes
-> sociologie is een andere v/d antropologie,
want soc onderzoekt de manier waarop mensen samenleven in groep & antropo onderzoekt ook
. die samenleving
maar verschil= antropo doet meer kwalitatief onderzoek & soc meer kwanitief
⇒ antropo heeft breed spectrum, bezig met zowat alles wat met mensen te maken
heeft . ‘multidisciplinair’
1.4 Theoretische debatten
afhankelijk van theoretische strekking bestudeert de antropologie ofwel de maatschappij ofwel culturen
→ tweedeling ontstaan door opsplitsing sociale & culturele antropo
sociale: maatschappij (enkelvoud), universalisme (=nadruk op cognitieve structuren & processen die verbinden)
cultureel: culturen (meervoud), relativisme (=nadruk op particularisme vn elke cultuur, elk op andere manier vertakt)
!! dat was vroeger, nu termen maatschappij & cultuur afwisselen & overal gebruikt & weg onderverdeling
,1 vn grootste theoretisch debat = debat van tijd & plaats
-> begin: Johannes Fabian Time and The Other (1984)
→ stelt probleem vast met vastleggen v/h etnografisch heden, toont de frictie tss
antro & gesch
→ Malino: antropoloog moet in het heden veldwerk doen in die tijd en op die plaats
werk
commentaar Fabian: zo* ga je mensen (&culturen) vastvriezen in tijd & ruimte
(*= beschrijving van leven op dat moment & enkel dat moment)
→ voorbeeld misgelopen: The Nuer- Pitchards
= suggereert dat alle Nuer hetzelfde zijn & dat ze in 1940 hetzelfde zijn zoals vroeger& nu
beter was ‘the nuer in 1940’
andere theoretische debatten = situeren op vlak v/d studie van:
-> politiek, macht, geloof,religie, materialiteit,subjectivitiet van ‘ons’, gevoelens&emoties & onze leefwereld
vb. debat tussen fenomenologie & ontologie
F: lichaam is tempel v/d kennis door ervaringen & zintuigen
<-> O: cultuur ontmanteld, enkel nog individuele ervaringen v/h individu
1.5 De roots: interesse in ‘de ander’
algemeen:
altijd al interesse in andere mensen -> vertelden verhalen,... -> die werden vgl -> begin antropo
wie/wat is ‘de ander’?
= degene die verschilt van ons in gebruiken & gewoonten, die leeft op andere manieren dan de ‘onze’
europa:
roots v/d interesse bij de grieken = Herodotus ->’ volksbeschrijvingen’
→ H heeft een prob die wij nu nog hebben: hoe beschrijven we ‘de Ander’ ?
-> H neemt geen vaste positie in:
ene keer achtergesteld, vooroordelen & veralgemeningen, andere keer genuanceerd tonen dat
. andere mensen andere culturen etc. hebben door andere streken & zijn niet inferieur aan Grieken
→ werken van H zijn opmerkelijk want die Griekse samenleving was racistisch
-> niet-grieken= van nature barbaars en dus geen respect voor hen
-> H deed soms pogingen om met respect over ‘de ander’ te spreken (drm opmerkelijk)
⇒ conclusie: zelf in prille begin van geschiedschrijving zit racisme verborgen & worden
beschrijvingen . soms gebruikt om invallen te legitimeren & dominatie v/e groep te
rechtvaardigen
-> het is problematisch om ‘een volk’ te beschrijven
ontdekkingsreizen
-> periode van de 15de tot 18de eeuw
→ reisverhalen voeden verbeelding vn europeanen met exotische beschrijvingen over
ontdekte gebieden
-> stonden bol van fouten & vooroordelen
vb. verslag Vespucci over de ‘indianen’
→ MAAR sommige tijdgenoten wel waarheidsgetrouwe beschrijvingen
-> die leiden tot een soort revolutie bij Eu intellectuele want: - kiem vn begrip over culturele verschillen
- continent & mensen niet in de bijbel?
, ⇒ we zien 1) een stimulatie van secularisering v/h eu intellectuele leven & 2) bevrijding
wet. vn kerk
→ dus nu besef dat bv. indianen ‘anders’ waren, maar hoe? veel rare theorieën
-> Michel de Montaigne
–> filosoof gaat verder in op lichaam, geest & vrijheid
–> open geest: zegt vb. als ik daar zou geboren zijn wss ook kannibaal
!! cultuurrelativisme avant la lettre = ‘eerste cultuurrelativist’
=> plaatst zich in de schoenen v/d ander & verstaat dat die product is van zijn/haar cultuur
MAAR toch zal de entologie (‘volkenkunde’) uitgroeien tot racistische discipline
→ steeds meer continenten ontdekt & volken beschreven
maar prob: wij beschreven ‘de ander’ altijd beschreven vanuit ons witte referentiekader
aka wij = norm en ‘de ander’ wijkt daarvan af
=> dit gegeven werd 1 v/d grootste legitimaties voor imperialisme, kolonialisme & missionering vn die
. volken aka ‘nieuwe onderdanen’
!! is nochtans een anomalie binnen verlichtingseeuw? = verlichting enkel voor Europeanen
1.6 De dubieuze roots: De cartesiaanse wereld & de tweesplitsing
tijdens de verlichting
→ ‘de ander’ krijgt ook in de filosofie stilaan vorm & legt basis voor soort vn wijsgerige
antropologie
MAAR hierbij gaat men uit van kennis opgedaan door waarneming & observatie = waarachtig
⇒ overtuiging dat ‘de ander’ inferieur was aan het ‘ik’
→ ontstaan van debat tussen empiristen & realisten
empiristen: vb. Lock & Hume= geest is tabula rasa bij geboorte & wordt anders door ervaring/empirie
rationalisten: vb. Descartes= scheidt lichaam & geest (opdelen in 2) ; onze beelden v/d wereld zien
. worden bepaald door ideeën die reeds bestaan in onze geest
⇒ door rationalisme (& descartes) gaan we de wereld opdelen in dualisme
MAAR mens denkt in binaire opposities = veel discussies & prob gecreëerd vb. nature/nurture*
→ verdere ontwikkelingen
1) Frankrijk
-> montesquieu = voorloper functionalisme: eigschap gevolg vn functies die ze vervullen in maatschappij
+ beschreef Fransen cultuur als ‘buitenstaander’ in Lettres persanes
-> diderots= encyclopédie bevat beschrijvingen vn verre culturen & gebruiken
-> jean-jacques rousseau= invloedrijk voor ontwikkeling v/d vroegste vorm vn antropologie
–> theorie van ‘le bon sauvage’ (= de vrije, staatloze mens)
= stelling dat mensen van nature goed waren en dat de ondeugden ontstaan door de
. ontwikkeling & vooruitgang want sociale ongelijkheid
!! theorie nog steeds niet gebaseerd op veldwerk,gwn filosoferen over de aard v/d ander & zo
. conclusies trekken want versie v/d realiteit v/d ander was niet nodig
2) Duitsland
-> Johan Herder = theorie v/d volksgeist: elk volk geeft eigen waardesysteem, taal & ‘geest’
–> volksgeest is de verbindende factor v/e cultuur MAAR niet van alle mensen op aarde
!! niet bedacht om onderscheid hoge/lage culturen te maken maar later wel gepolitiseerd en
. voedingsbodem voor nationalisme geworden
-> Kant= beetje einde van het debat empi & ratio, door hun theorieën te combineren
–> kennis via zintuiglijke impressies, maar die data wordt gefilterd gevormd door de geest
(kennis is een proces, oneindig met individu als centrum)
-> Hegel= eerste noties v/h concept cultuur; idee Kant toepasbaar maken in soc. wetenschappen
