Wijsgerige agologie
Inhoud
Les 1: inleiding............................................................................................................ 4
Kernbegrippen van agogiek......................................................................................... 4
Beïnvloeding......................................................................................................... 4
Handelen ............................................................................................................. 4
Gesprek .............................................................................................................. 6
Educatie .............................................................................................................. 7
Sociaal-cultureel ................................................................................................... 7
Agogiek .................................................................................................................. 8
Les 2: Wereldbeeld ...................................................................................................... 9
Wereldbeeld ............................................................................................................ 9
4 aspecten .............................................................................................................. 9
1. Zinvolle verklaring ........................................................................................... 9
2. Praxeologisch ................................................................................................. 9
3. Ethisch/normatief ............................................................................................ 9
4. Epistemologisch .............................................................................................. 9
Omgaan met de werkelijkheid ................................................................................... 10
Wie? ................................................................................................................. 10
Hoe?................................................................................................................. 10
Agogiek en wereldbeelden ........................................................................................ 10
Democratie in opmars.............................................................................................. 10
“Another world is possible” .................................................................................... 10
TINA & TAMARA .................................................................................................. 10
Verandering ....................................................................................................... 11
Wat is politiek? ...................................................................................................... 11
Vervreemding ..................................................................................................... 11
Jaren ’60 <-> Nu ................................................................................................ 11
Straatpolitiek ...................................................................................................... 11
(Nieuwe) sociale bewegingen & burgerinitiatieven .......................................................... 12
Sociale beweging (klassike) ↔ Burgerinitiatieven & -bewegingen ................................... 12
Politieke rol ........................................................................................................ 13
1
,Les 3: Middenveld, depolitisering en postpolitiek ............................................................... 14
Middenveld............................................................................................................ 14
Dubbele politieke rol ............................................................................................ 14
Publiek domein ................................................................................................... 14
Rol/ruimte middenveld vandaag.............................................................................. 14
Depolitisering en postpolitiek..................................................................................... 15
Depolitisering ..................................................................................................... 15
Postpolitiek ........................................................................................................ 15
Sublimering van politiek in andere domeinen ............................................................. 16
Middenveld ........................................................................................................ 17
Les 4: (Post)ideologie ................................................................................................. 18
Ideologie .............................................................................................................. 18
(Politiek) handelen ............................................................................................... 18
Ideologie, wat is het? ........................................................................................... 18
Geschiedenis ideologieën .......................................................................................... 19
1. A. Destutt De Tracy (1754-1836) ...................................................................... 19
2. K. Marx (1818-1883) & F. Engels (1820-1895) ................................................... 19
3. Louis Althusser (1918-1990)............................................................................ 20
4. Slavoj Žižek (1949 - …) .................................................................................. 21
5. Hannah Arendt (1906 - 1975) .......................................................................... 22
Les 5: Ideologie ........................................................................................................ 24
Ideologie & agogiek................................................................................................. 24
Koppeling van Marxistische en Althusseriaanse opvattingen .......................................... 24
Belang ideologiekritiek .......................................................................................... 24
Alles = politiek? ..................................................................................................... 25
Cultuur = politiek ................................................................................................ 25
Nieuwe vormen van politiek ...................................................................................... 25
Subpolitiek (Beck) ............................................................................................... 25
Deliberatieve democratie (Habermas) ...................................................................... 25
Agonisme (Mouffe) .............................................................................................. 26
Les 6: Business as usual? ............................................................................................ 27
Politieke economie van kapitalisme ............................................................................. 27
Clicktivisme (slacktivism?) ........................................................................................ 28
2
, Žižek – ideologie .................................................................................................... 28
Alles is politiek, maar… ............................................................................................ 28
Capitalist Realism. Is there no alternative? – Mark Fisher (2009) ....................................... 29
Nieuwe vorm van totalitarisme? ................................................................................. 29
Les 7: Radicale eigenheid van politiek ............................................................................ 30
Het politieke .......................................................................................................... 30
Carl Schmitt (1888-1985)...................................................................................... 30
Chantal Mouffe (1943 - …) ..................................................................................... 31
Jean-Luc Nancy ................................................................................................... 31
Betekenis van het politieke .................................................................................... 32
Politisering ............................................................................................................ 32
Les 8: Educatie ......................................................................................................... 33
Burgerschapseducatie .............................................................................................. 33
Burgerschap ten prooi aan politieke economie ............................................................ 34
Burgerschap denken vanuit het politieke? ................................................................. 34
Het publieke als educatieve ruimte ............................................................................. 34
Burgerschapseducatie........................................................................................... 34
Giroux: publieke pedagogie ................................................................................... 35
Les 9: Educatie en het politieke .................................................................................... 37
Driepikkel voor agogen ............................................................................................ 37
Informele en niet-formele educatie ............................................................................. 37
Educare vs educere (Masschelein) .............................................................................. 38
Biesta – ‘onwetende burger’ ...................................................................................... 38
Samenvattend ....................................................................................................... 38
Voorbeeldvragen examen ............................................................................................ 39
3
, Les 1: inleiding
Ten Have = grondlegger agogiek
Kernbegrippen van agogiek
Beïnvloeding
Zegt iets over wat de agoog doet, weinig over de aard, motieven en bedoeling
⇒ focus op efficiëntie
⇒ weinig aandacht voor normatieve
⇒ weinig kadering binnen maatschappelijke context
Agoog doet niet zomaar iets, maar Beïnvloeden impliceert
- Positie innemen tov maatschappelijke
- wil beïnvloeden
structuur en orde
- wil maatschappelijke verandering
instigeren/begeleiden - in vraag stellen welke waarden en normen
belangrijk zijn voor samenleving
⇒ politieke rol van agoog: Agoog ≠ politicus, maar werkt wel steeds politiserend
➔ Politiek maken van bepaalde thema’s/groepen/…
Handelen
Zegt weinig over wat agoog doet (itt beïnvloeding)
• Handelingspotentialiteit = de manier waarop iemand kan handelen of weet te handelen.
Gaat over om kunnen met eigen leven, problemen, uitdagingen en de wereld rondom u.
• Subject (Kant)
• Actorschap en eigenaarschap: Men geeft mensen de mogelijkheid meer eigenaar te worden
van hun eigen handelen. Mensen duidelijk maken dat ze zelf kunnen beslissen.
• Empowerment (proces waarin mensen hun handelingsvermogen vergroten en hierdoor de
leefwereld uitbreiden): De agoog gaat dit handelingspotentiaal proberen versterken. Mensen
meer kracht geven etc.
• Zelfontplooiing
Handelen vooronderstelt intentionaliteit/subjectiviteit. Er gaat een verhaal schuil achter handelen –
dieperliggende betekenis ⇒ Hermeneutiek
⇒ begrijpen, interpreteren van zin, betekenis achter handelen
⇒ begrijpen van de leefwereld van mensen
Hermeneutiek
Hermeneutiek richt zich op de relatie tussen handelingscompetentie en hoe iemand zijn verhaal
kan vertellen (= narratieve competentie). Met andere woorden, hermeneutiek stelt dat het
vermogen om je intenties en betekenissen duidelijk te verwoorden, essentieel is om effectief te
kunnen handelen en je eigen leven vorm te geven. Door je bewust te zijn van wat je wilt en dit te
kunnen communiceren, kun je beter begrijpen welke acties je moet ondernemen om je doe len te
bereiken.
4
Inhoud
Les 1: inleiding............................................................................................................ 4
Kernbegrippen van agogiek......................................................................................... 4
Beïnvloeding......................................................................................................... 4
Handelen ............................................................................................................. 4
Gesprek .............................................................................................................. 6
Educatie .............................................................................................................. 7
Sociaal-cultureel ................................................................................................... 7
Agogiek .................................................................................................................. 8
Les 2: Wereldbeeld ...................................................................................................... 9
Wereldbeeld ............................................................................................................ 9
4 aspecten .............................................................................................................. 9
1. Zinvolle verklaring ........................................................................................... 9
2. Praxeologisch ................................................................................................. 9
3. Ethisch/normatief ............................................................................................ 9
4. Epistemologisch .............................................................................................. 9
Omgaan met de werkelijkheid ................................................................................... 10
Wie? ................................................................................................................. 10
Hoe?................................................................................................................. 10
Agogiek en wereldbeelden ........................................................................................ 10
Democratie in opmars.............................................................................................. 10
“Another world is possible” .................................................................................... 10
TINA & TAMARA .................................................................................................. 10
Verandering ....................................................................................................... 11
Wat is politiek? ...................................................................................................... 11
Vervreemding ..................................................................................................... 11
Jaren ’60 <-> Nu ................................................................................................ 11
Straatpolitiek ...................................................................................................... 11
(Nieuwe) sociale bewegingen & burgerinitiatieven .......................................................... 12
Sociale beweging (klassike) ↔ Burgerinitiatieven & -bewegingen ................................... 12
Politieke rol ........................................................................................................ 13
1
,Les 3: Middenveld, depolitisering en postpolitiek ............................................................... 14
Middenveld............................................................................................................ 14
Dubbele politieke rol ............................................................................................ 14
Publiek domein ................................................................................................... 14
Rol/ruimte middenveld vandaag.............................................................................. 14
Depolitisering en postpolitiek..................................................................................... 15
Depolitisering ..................................................................................................... 15
Postpolitiek ........................................................................................................ 15
Sublimering van politiek in andere domeinen ............................................................. 16
Middenveld ........................................................................................................ 17
Les 4: (Post)ideologie ................................................................................................. 18
Ideologie .............................................................................................................. 18
(Politiek) handelen ............................................................................................... 18
Ideologie, wat is het? ........................................................................................... 18
Geschiedenis ideologieën .......................................................................................... 19
1. A. Destutt De Tracy (1754-1836) ...................................................................... 19
2. K. Marx (1818-1883) & F. Engels (1820-1895) ................................................... 19
3. Louis Althusser (1918-1990)............................................................................ 20
4. Slavoj Žižek (1949 - …) .................................................................................. 21
5. Hannah Arendt (1906 - 1975) .......................................................................... 22
Les 5: Ideologie ........................................................................................................ 24
Ideologie & agogiek................................................................................................. 24
Koppeling van Marxistische en Althusseriaanse opvattingen .......................................... 24
Belang ideologiekritiek .......................................................................................... 24
Alles = politiek? ..................................................................................................... 25
Cultuur = politiek ................................................................................................ 25
Nieuwe vormen van politiek ...................................................................................... 25
Subpolitiek (Beck) ............................................................................................... 25
Deliberatieve democratie (Habermas) ...................................................................... 25
Agonisme (Mouffe) .............................................................................................. 26
Les 6: Business as usual? ............................................................................................ 27
Politieke economie van kapitalisme ............................................................................. 27
Clicktivisme (slacktivism?) ........................................................................................ 28
2
, Žižek – ideologie .................................................................................................... 28
Alles is politiek, maar… ............................................................................................ 28
Capitalist Realism. Is there no alternative? – Mark Fisher (2009) ....................................... 29
Nieuwe vorm van totalitarisme? ................................................................................. 29
Les 7: Radicale eigenheid van politiek ............................................................................ 30
Het politieke .......................................................................................................... 30
Carl Schmitt (1888-1985)...................................................................................... 30
Chantal Mouffe (1943 - …) ..................................................................................... 31
Jean-Luc Nancy ................................................................................................... 31
Betekenis van het politieke .................................................................................... 32
Politisering ............................................................................................................ 32
Les 8: Educatie ......................................................................................................... 33
Burgerschapseducatie .............................................................................................. 33
Burgerschap ten prooi aan politieke economie ............................................................ 34
Burgerschap denken vanuit het politieke? ................................................................. 34
Het publieke als educatieve ruimte ............................................................................. 34
Burgerschapseducatie........................................................................................... 34
Giroux: publieke pedagogie ................................................................................... 35
Les 9: Educatie en het politieke .................................................................................... 37
Driepikkel voor agogen ............................................................................................ 37
Informele en niet-formele educatie ............................................................................. 37
Educare vs educere (Masschelein) .............................................................................. 38
Biesta – ‘onwetende burger’ ...................................................................................... 38
Samenvattend ....................................................................................................... 38
Voorbeeldvragen examen ............................................................................................ 39
3
, Les 1: inleiding
Ten Have = grondlegger agogiek
Kernbegrippen van agogiek
Beïnvloeding
Zegt iets over wat de agoog doet, weinig over de aard, motieven en bedoeling
⇒ focus op efficiëntie
⇒ weinig aandacht voor normatieve
⇒ weinig kadering binnen maatschappelijke context
Agoog doet niet zomaar iets, maar Beïnvloeden impliceert
- Positie innemen tov maatschappelijke
- wil beïnvloeden
structuur en orde
- wil maatschappelijke verandering
instigeren/begeleiden - in vraag stellen welke waarden en normen
belangrijk zijn voor samenleving
⇒ politieke rol van agoog: Agoog ≠ politicus, maar werkt wel steeds politiserend
➔ Politiek maken van bepaalde thema’s/groepen/…
Handelen
Zegt weinig over wat agoog doet (itt beïnvloeding)
• Handelingspotentialiteit = de manier waarop iemand kan handelen of weet te handelen.
Gaat over om kunnen met eigen leven, problemen, uitdagingen en de wereld rondom u.
• Subject (Kant)
• Actorschap en eigenaarschap: Men geeft mensen de mogelijkheid meer eigenaar te worden
van hun eigen handelen. Mensen duidelijk maken dat ze zelf kunnen beslissen.
• Empowerment (proces waarin mensen hun handelingsvermogen vergroten en hierdoor de
leefwereld uitbreiden): De agoog gaat dit handelingspotentiaal proberen versterken. Mensen
meer kracht geven etc.
• Zelfontplooiing
Handelen vooronderstelt intentionaliteit/subjectiviteit. Er gaat een verhaal schuil achter handelen –
dieperliggende betekenis ⇒ Hermeneutiek
⇒ begrijpen, interpreteren van zin, betekenis achter handelen
⇒ begrijpen van de leefwereld van mensen
Hermeneutiek
Hermeneutiek richt zich op de relatie tussen handelingscompetentie en hoe iemand zijn verhaal
kan vertellen (= narratieve competentie). Met andere woorden, hermeneutiek stelt dat het
vermogen om je intenties en betekenissen duidelijk te verwoorden, essentieel is om effectief te
kunnen handelen en je eigen leven vorm te geven. Door je bewust te zijn van wat je wilt en dit te
kunnen communiceren, kun je beter begrijpen welke acties je moet ondernemen om je doe len te
bereiken.
4
