Cognitieve revalidatie en functionele
plasticiteit
Inhoudsopgave
Cognitieve revalidatie en functionele plasticiteit............................................................................................1
HOOFDSTUK 1: Inleiding................................................................................................................................ 6
1.1 PRINCIPES VAN COGNITIEVE REVALIDATIE....................................................................................................6
Definities...............................................................................................................................................................7
Holistische cognitieve revalidatie.........................................................................................................................7
Gebruikte strategieën..........................................................................................................................................8
1.2 DETERMINANTEN VAN COGNITIEVE REVALIDATIE........................................................................................9
1.3 OPZETTEN VAN EEN BEHANDELING...............................................................................................................9
HOOFDSTUK 2: Functionele plasticiteit......................................................................................................... 10
2.1 BASISCONCEPTEN.........................................................................................................................................10
2.2 TWEE VORMEN VAN PLASTICITEIT...............................................................................................................10
4 omstandigheden waarin plasticiteit zich voordoet........................................................................................11
2.3 NIVEAUS VAN NEUROPLASTICITEIT..............................................................................................................11
1. Cellulaire plasticiteit.......................................................................................................................................11
2. Synaptische plasticiteit/ Netwerkplasticiteit..................................................................................................11
3. Systeemplasticiteit.........................................................................................................................................12
2.4 FUNCTIONEEL VERSUS DISFUNCTIONEEL....................................................................................................12
2.5 BEÏNVLOEDENDE FACTOREN........................................................................................................................12
1. Grootte van de laesie.....................................................................................................................................12
2. Tijdstip van de interventies............................................................................................................................13
3. Reservecapaciteit...........................................................................................................................................13
2.6 NEUROPSYCHOLOGISCHE REVALIDATIEPRINCIPES OP BASIS VAN FUNCTIONELE PLASTICITEIT.................13
1. Restauratie van de functie (cellulair niveau)..................................................................................................14
2. Compensatie voor de disfunctie (netwerkplasticiteit)....................................................................................14
3. Adaptatie aan de disfunctie (systeemplasticiteit)..........................................................................................14
2.7 TOEKOMST...................................................................................................................................................15
HOOFDSTUK 3: Interprofessioneel en interdisciplinair samenwerken in de gezondheidszorg........................15
3.1 WAT IS INTERDISCIPLINAIR SAMENWERKEN?.............................................................................................15
3.2 BEHOEFTE AAN SAMENWERKING................................................................................................................15
3.3 COMPETENTIES VOOR SAMENWERKEN.......................................................................................................16
3.4 SAMENWERKEN AAN EEN ZORGPLAN.........................................................................................................16
1
, 3.5 KWALITEIT VAN SAMENWERKEN.................................................................................................................16
3.6 OVERLEG EN VERGADEREN..........................................................................................................................16
HOOFDSTUK 4: Revalidatie van executieve disfuncties, stoornissen in de aandachtsprocessen en neglect....17
4.1 EXECUTIEVE FUNCTIES.................................................................................................................................17
Executieve stoornissen.......................................................................................................................................17
Behandelopties...................................................................................................................................................18
Instructiemethoden............................................................................................................................................19
Medicatie............................................................................................................................................................19
AD(H)D................................................................................................................................................................19
4.2 NEGLECT.......................................................................................................................................................20
Prognose.............................................................................................................................................................20
Revalidatie..........................................................................................................................................................20
HOOFDSTUK 5: Revalidatie van geheugenstoornissen..................................................................................21
5.1 OPFRISSEN GEHEUGENMODEL....................................................................................................................21
5.2 BENADERINGEN BIJ BEHANDELING VAN GEHEUGENPROBLEMEN.............................................................21
1. Herstel van geheugenfuncties met cognitieve training.................................................................................21
2. Compensatie door het optimaliseren van resterende vaardigheden.............................................................21
3. Externe compensatie......................................................................................................................................23
4. Het optimaliseren van de context bij het leren..............................................................................................23
5.3 BEHANDELING VAN MENTALE TRAAGHEID.................................................................................................24
HOOFDSTUK 6: Psycho-educatie en revalidatiepsychologie...........................................................................25
Psycho-educatie........................................................................................................................................... 25
6.1 WAT IS PSYCHO-EDUCATIE?.........................................................................................................................25
6.2 OMGAAN MET EEN BELASTENDE GEZINSSITUATIE.....................................................................................26
6.3 PSYCHOLOGISCHE ONDERSTEUNING VAN DE MANTELZORGER.................................................................26
Revalidatiepsychologie................................................................................................................................ 27
6.4 WAT IS REVALIDATIEPSYCHOLOGIE?............................................................................................................27
Duale proces van Stroebe en Schut....................................................................................................................27
6.5 THEORETISCHE MODELLEN VOOR REVALIDATIEBEHANDELING..................................................................27
Omgaan met verandering..................................................................................................................................27
6.6 VERWERKING: MANTELZORGER IN DE REVALIDATIE..................................................................................28
6.7 BEHANDELVORMEN.....................................................................................................................................29
6.8 ARBEIDSGERICHTE REVALIDATIE..................................................................................................................29
HOOFDSTUK 7: Sociale en emotionele gevolgen en behandeling van een NAH..............................................29
7.1 5G schema....................................................................................................................................................30
7.2 OMGAAN MET CHRONISCHE VERMOEIDHEID.............................................................................................30
2
, Wat is vermoeidheid?........................................................................................................................................30
Diagnostiek van vermoeidheid...........................................................................................................................31
In standhoudende factoren vermoeidheid.........................................................................................................31
Oorzaken van vermoeidheid..............................................................................................................................31
Vermoeidheid en 5G...........................................................................................................................................31
Behandeling........................................................................................................................................................31
Belastbaarheid...................................................................................................................................................32
7.3 STRESS..........................................................................................................................................................32
Balkmetafoor......................................................................................................................................................33
7.4 VERLIESVERWERKING...................................................................................................................................33
Diverse momenten van verwerking over verschillende fases heen...................................................................33
7.5 DEPRESSIE.....................................................................................................................................................33
Symptomen........................................................................................................................................................33
Depressie en 5G..................................................................................................................................................33
Wat kan je doen als hulpverlener?.....................................................................................................................34
7.6 PIEKEREN......................................................................................................................................................34
Piekeren aanpakken...........................................................................................................................................34
7.7 WAARDEN EN NORMEN...............................................................................................................................34
7.8 MOTIVATIE...................................................................................................................................................35
7.9 DYSEXECUTIEF SYNDROOM – PERSOONLIJKHEID EN GEDRAG....................................................................35
Symptomen........................................................................................................................................................35
Omgaan met prikkelbaarheid............................................................................................................................36
HOOFDSTUK 1: Inleiding................................................................................................................................ 4
1.1 PRINCIPES VAN COGNITIEVE REVALIDATIE....................................................................................................4
Definities..............................................................................................................................................................5
Holistische cognitieve revalidatie.........................................................................................................................5
Gebruikte strategieën..........................................................................................................................................6
1.2 DETERMINANTEN VAN COGNITIEVE REVALIDATIE........................................................................................7
1.3 OPZETTEN VAN EEN BEHANDELING...............................................................................................................7
HOOFDSTUK 2: Functionele plasticiteit.......................................................................................................... 8
2.1 BASISCONCEPTEN...........................................................................................................................................8
2.2 TWEE VORMEN VAN PLASTICITEIT................................................................................................................8
4 omstandigheden waarin plasticiteit zich voordoet...........................................................................................8
2.3 NIVEAUS VAN NEUROPLASTICITEIT...............................................................................................................9
1. Cellulaire plasticiteit...................................................................................................................................9
2. Synaptische plasticiteit/ Netwerkplasticiteit..............................................................................................9
3. Systeemplasticiteit....................................................................................................................................10
2.4 FUNCTIONEEL VERSUS DISFUNCTIONEEL....................................................................................................10
3
, 2.5 BEÏNVLOEDENDE FACTOREN.......................................................................................................................10
1. Grootte van de laesie................................................................................................................................10
2. Tijdstip van de interventies.......................................................................................................................10
3. Reservecapaciteit.....................................................................................................................................11
2.6 NEUROPSYCHOLOGISCHE REVALIDATIEPRINCIPES OP BASIS VAN FUNCTIONELE PLASTICITEIT.................11
1. Restauratie van de functie (cellulair niveau)............................................................................................12
2. Compensatie voor de disfunctie (netwerkplasticiteit)..............................................................................12
3. Adaptatie aan de disfunctie (systeemplasticiteit)....................................................................................12
2.7 TOEKOMST...................................................................................................................................................12
HOOFDSTUK 3: Interprofessioneel en interdisciplinair samenwerken in de gezondheidszorg........................13
3.1 WAT IS INTERDISCIPLINAIR SAMENWERKEN?.............................................................................................13
3.2 BEHOEFTE AAN SAMENWERKING................................................................................................................13
3.3 COMPETENTIES VOOR SAMENWERKEN......................................................................................................14
3.4 SAMENWERKEN AAN EEN ZORGPLAN.........................................................................................................14
3.5 KWALITEIT VAN SAMENWERKEN.................................................................................................................14
3.6 OVERLEG EN VERGADEREN..........................................................................................................................14
HOOFDSTUK 4: Revalidatie van executieve disfuncties, stoornissen in de aandachtsprocessen en neglect....15
4.1 EXECUTIEVE FUNCTIES.................................................................................................................................15
Executieve stoornissen.......................................................................................................................................15
Behandelopties...................................................................................................................................................16
Instructiemethoden............................................................................................................................................17
Medicatie...........................................................................................................................................................17
AD(H)D...............................................................................................................................................................17
4.2 NEGLECT.......................................................................................................................................................18
Prognose............................................................................................................................................................18
Revalidatie.........................................................................................................................................................18
HOOFDSTUK 5: Revalidatie van geheugenstoornissen..................................................................................19
5.1 OPFRISSEN GEHEUGENMODEL....................................................................................................................19
5.2 BENADERINGEN BIJ BEHANDELING VAN GEHEUGENPROBLEMEN.............................................................19
1. Herstel van geheugenfuncties met cognitieve training............................................................................19
2. Compensatie door het optimaliseren van resterende vaardigheden.......................................................19
3. Externe compensatie................................................................................................................................21
4. Het optimaliseren van de context bij het leren........................................................................................21
5.3 BEHANDELING VAN MENTALE TRAAGHEID.................................................................................................22
HOOFDSTUK 6: Psycho-educatie en revalidatiepsychologie..........................................................................23
Psycho-educatie........................................................................................................................................... 23
6.1 WAT IS PSYCHO-EDUCATIE?.........................................................................................................................23
4
, 6.2 OMGAAN MET EEN BELASTENDE GEZINSSITUATIE.....................................................................................24
6.3 PSYCHOLOGISCHE ONDERSTEUNING VAN DE MANTELZORGER.................................................................24
Revalidatiepsychologie................................................................................................................................ 25
6.4 WAT IS REVALIDATIEPSYCHOLOGIE?...........................................................................................................25
Duale proces van Stroebe en Schut....................................................................................................................25
6.5 THEORETISCHE MODELLEN VOOR REVALIDATIEBEHANDELING..................................................................25
Omgaan met verandering..................................................................................................................................25
6.6 VERWERKING: MANTELZORGER IN DE REVALIDATIE..................................................................................27
6.7 BEHANDELVORMEN.....................................................................................................................................27
6.8 ARBEIDSGERICHTE REVALIDATIE..................................................................................................................27
HOOFDSTUK 7: Sociale en emotionele gevolgen en behandeling van een NAH.............................................28
7.1 5G schema....................................................................................................................................................28
7.2 OMGAAN MET CHRONISCHE VERMOEIDHEID.............................................................................................29
Wat is vermoeidheid?........................................................................................................................................29
Diagnostiek van vermoeidheid...........................................................................................................................29
In standhoudende factoren vermoeidheid.........................................................................................................29
Oorzaken van vermoeidheid..............................................................................................................................29
Vermoeidheid en 5G...........................................................................................................................................29
Behandeling.......................................................................................................................................................30
Belastbaarheid...................................................................................................................................................30
7.3 STRESS..........................................................................................................................................................31
Balkmetafoor.....................................................................................................................................................31
7.4 VERLIESVERWERKING..................................................................................................................................31
Diverse momenten van verwerking over verschillende fases heen...................................................................31
7.5 DEPRESSIE....................................................................................................................................................32
Symptomen........................................................................................................................................................32
Depressie en 5G..................................................................................................................................................32
Wat kan je doen als hulpverlener?....................................................................................................................32
7.6 PIEKEREN......................................................................................................................................................32
Piekeren aanpakken...........................................................................................................................................33
7.7 WAARDEN EN NORMEN...............................................................................................................................33
7.8 MOTIVATIE...................................................................................................................................................33
7.9 DYSEXECUTIEF SYNDROOM – PERSOONLIJKHEID EN GEDRAG....................................................................34
Symptomen........................................................................................................................................................34
Omgaan met prikkelbaarheid............................................................................................................................34
5
,HOOFDSTUK 1: Inleiding
Niet-aangeboren hersenletsel (NAH): alle letsels ad hersenen die onstaan ten vroegste 6m na de geboorte
basis verschillende functionele stoornissen
2 subgroepen:
- niet-degeneratief NAH (oorzaken: trauma, langdurig O2-tekort, acute infectie, CVA…)
- NAH tgv degeneratieve aandoeningen vb MS, Huntington, Parkinson…
1.1 PRINCIPES VAN COGNITIEVE REVALIDATIE
Korte historiek
1. Oude Egypte: eerste beschrijvingen ‘revalidatie’ (vooral chirurgische aanpak) bij mensen met NAH
2. Na WOI en WOII:
o eerste echte pogingen tot revalidatie + vooruitgang neurochirurgische technieken hogere
overlevingskansen
o Kurt Goldstein:
Behandelde oorlogsslachtoffers systematische en langetermijn follow-up
Erkenning van het individu en variabiliteit van prestaties over de tijd iedere
persoon is anders en moet anders revalideren
Verbinden van cognitieve revalidatie aan reële activiteiten (werk hervatten) +
werken aan probleem van vermoeidheid “workshop methode”
o A.R. Luria
Belang diaschisis: focale hersenlaesie kan de werking ve normale regio verstoren
Manifestatie ve cognitief deficit = gevolg ve verstoring van verschillende, elkaar
overlappende, functionele hersensystemen ( belang identificatie onderliggend
deficit)
6
, Determinatie ‘intacte’ systemen als aangrijpingspunt voor de behandeling (moeilijk
in de praktijk)
3. Yom Kippuroorlog (1973): Yehuda Ben-Ishay:
o Holistische benadering
o Concept therapeutische omgeving (ctu oefenen ipv 30 min/ dag)
o Systematische training van cognitieve functies confrontatie met tekorten en ontwikkeling
van adaptaties en compensaties
o Probleem van beperkt besef + emotionele en motivationele stoornissen (psychotherapie,
holistisch)
4. Prigatano (vanaf 1980):
o 13 principes van neuropsychologische rehabilitatie
o Onderzoek burgerslachtoffers
via ‘Trauma International’
meest frequent gerapporteerde klachten 10 jaar na TBI (vooral prikkelbaarheid)
Definities
Cognitie: fundamentele mogelijkheid vh brein om info te verwerken, op te slaan, op te halen en te manipuleren
om problemen op te lossen
Cognitieve revalidatie: elke interventie, strategie of techniek met de bedoeling patiënten met cognitieve
problemen tgv hersenbeschadiging en hun families te helpen om met deze problemen om te gaan, ermee te
leren leven, ze te overwinnen of te beperken. Hierbij wordt het herstel van patiënten tot het hoogst mogelijke
niveau (=/ vroeger) van fysieke, psychologische en sociale adaptatie getracht te worden gebracht. Het omvat
alle maatregelen met als doel de impact van beperkende condities te minimaliseren en om mensen met een
beperking een optimale sociale integratie te bieden
Holistische cognitieve revalidatie
International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF): ordenen van aspecten van het
menselijk functioneren die gerelateerd kunnen zijn aan een gezondheidsprobleem
3 perspectieven:
1. menselijk organisme (stoornis)
2. menselijk handelen (beperking)
3. mens als deelnemer aan
maatschappelijk leven
(participatieprobleem)
1. alle fysiologische en mentale eig vh
menselijk lichaam
2. onderdelen van iemands handelen
7
plasticiteit
Inhoudsopgave
Cognitieve revalidatie en functionele plasticiteit............................................................................................1
HOOFDSTUK 1: Inleiding................................................................................................................................ 6
1.1 PRINCIPES VAN COGNITIEVE REVALIDATIE....................................................................................................6
Definities...............................................................................................................................................................7
Holistische cognitieve revalidatie.........................................................................................................................7
Gebruikte strategieën..........................................................................................................................................8
1.2 DETERMINANTEN VAN COGNITIEVE REVALIDATIE........................................................................................9
1.3 OPZETTEN VAN EEN BEHANDELING...............................................................................................................9
HOOFDSTUK 2: Functionele plasticiteit......................................................................................................... 10
2.1 BASISCONCEPTEN.........................................................................................................................................10
2.2 TWEE VORMEN VAN PLASTICITEIT...............................................................................................................10
4 omstandigheden waarin plasticiteit zich voordoet........................................................................................11
2.3 NIVEAUS VAN NEUROPLASTICITEIT..............................................................................................................11
1. Cellulaire plasticiteit.......................................................................................................................................11
2. Synaptische plasticiteit/ Netwerkplasticiteit..................................................................................................11
3. Systeemplasticiteit.........................................................................................................................................12
2.4 FUNCTIONEEL VERSUS DISFUNCTIONEEL....................................................................................................12
2.5 BEÏNVLOEDENDE FACTOREN........................................................................................................................12
1. Grootte van de laesie.....................................................................................................................................12
2. Tijdstip van de interventies............................................................................................................................13
3. Reservecapaciteit...........................................................................................................................................13
2.6 NEUROPSYCHOLOGISCHE REVALIDATIEPRINCIPES OP BASIS VAN FUNCTIONELE PLASTICITEIT.................13
1. Restauratie van de functie (cellulair niveau)..................................................................................................14
2. Compensatie voor de disfunctie (netwerkplasticiteit)....................................................................................14
3. Adaptatie aan de disfunctie (systeemplasticiteit)..........................................................................................14
2.7 TOEKOMST...................................................................................................................................................15
HOOFDSTUK 3: Interprofessioneel en interdisciplinair samenwerken in de gezondheidszorg........................15
3.1 WAT IS INTERDISCIPLINAIR SAMENWERKEN?.............................................................................................15
3.2 BEHOEFTE AAN SAMENWERKING................................................................................................................15
3.3 COMPETENTIES VOOR SAMENWERKEN.......................................................................................................16
3.4 SAMENWERKEN AAN EEN ZORGPLAN.........................................................................................................16
1
, 3.5 KWALITEIT VAN SAMENWERKEN.................................................................................................................16
3.6 OVERLEG EN VERGADEREN..........................................................................................................................16
HOOFDSTUK 4: Revalidatie van executieve disfuncties, stoornissen in de aandachtsprocessen en neglect....17
4.1 EXECUTIEVE FUNCTIES.................................................................................................................................17
Executieve stoornissen.......................................................................................................................................17
Behandelopties...................................................................................................................................................18
Instructiemethoden............................................................................................................................................19
Medicatie............................................................................................................................................................19
AD(H)D................................................................................................................................................................19
4.2 NEGLECT.......................................................................................................................................................20
Prognose.............................................................................................................................................................20
Revalidatie..........................................................................................................................................................20
HOOFDSTUK 5: Revalidatie van geheugenstoornissen..................................................................................21
5.1 OPFRISSEN GEHEUGENMODEL....................................................................................................................21
5.2 BENADERINGEN BIJ BEHANDELING VAN GEHEUGENPROBLEMEN.............................................................21
1. Herstel van geheugenfuncties met cognitieve training.................................................................................21
2. Compensatie door het optimaliseren van resterende vaardigheden.............................................................21
3. Externe compensatie......................................................................................................................................23
4. Het optimaliseren van de context bij het leren..............................................................................................23
5.3 BEHANDELING VAN MENTALE TRAAGHEID.................................................................................................24
HOOFDSTUK 6: Psycho-educatie en revalidatiepsychologie...........................................................................25
Psycho-educatie........................................................................................................................................... 25
6.1 WAT IS PSYCHO-EDUCATIE?.........................................................................................................................25
6.2 OMGAAN MET EEN BELASTENDE GEZINSSITUATIE.....................................................................................26
6.3 PSYCHOLOGISCHE ONDERSTEUNING VAN DE MANTELZORGER.................................................................26
Revalidatiepsychologie................................................................................................................................ 27
6.4 WAT IS REVALIDATIEPSYCHOLOGIE?............................................................................................................27
Duale proces van Stroebe en Schut....................................................................................................................27
6.5 THEORETISCHE MODELLEN VOOR REVALIDATIEBEHANDELING..................................................................27
Omgaan met verandering..................................................................................................................................27
6.6 VERWERKING: MANTELZORGER IN DE REVALIDATIE..................................................................................28
6.7 BEHANDELVORMEN.....................................................................................................................................29
6.8 ARBEIDSGERICHTE REVALIDATIE..................................................................................................................29
HOOFDSTUK 7: Sociale en emotionele gevolgen en behandeling van een NAH..............................................29
7.1 5G schema....................................................................................................................................................30
7.2 OMGAAN MET CHRONISCHE VERMOEIDHEID.............................................................................................30
2
, Wat is vermoeidheid?........................................................................................................................................30
Diagnostiek van vermoeidheid...........................................................................................................................31
In standhoudende factoren vermoeidheid.........................................................................................................31
Oorzaken van vermoeidheid..............................................................................................................................31
Vermoeidheid en 5G...........................................................................................................................................31
Behandeling........................................................................................................................................................31
Belastbaarheid...................................................................................................................................................32
7.3 STRESS..........................................................................................................................................................32
Balkmetafoor......................................................................................................................................................33
7.4 VERLIESVERWERKING...................................................................................................................................33
Diverse momenten van verwerking over verschillende fases heen...................................................................33
7.5 DEPRESSIE.....................................................................................................................................................33
Symptomen........................................................................................................................................................33
Depressie en 5G..................................................................................................................................................33
Wat kan je doen als hulpverlener?.....................................................................................................................34
7.6 PIEKEREN......................................................................................................................................................34
Piekeren aanpakken...........................................................................................................................................34
7.7 WAARDEN EN NORMEN...............................................................................................................................34
7.8 MOTIVATIE...................................................................................................................................................35
7.9 DYSEXECUTIEF SYNDROOM – PERSOONLIJKHEID EN GEDRAG....................................................................35
Symptomen........................................................................................................................................................35
Omgaan met prikkelbaarheid............................................................................................................................36
HOOFDSTUK 1: Inleiding................................................................................................................................ 4
1.1 PRINCIPES VAN COGNITIEVE REVALIDATIE....................................................................................................4
Definities..............................................................................................................................................................5
Holistische cognitieve revalidatie.........................................................................................................................5
Gebruikte strategieën..........................................................................................................................................6
1.2 DETERMINANTEN VAN COGNITIEVE REVALIDATIE........................................................................................7
1.3 OPZETTEN VAN EEN BEHANDELING...............................................................................................................7
HOOFDSTUK 2: Functionele plasticiteit.......................................................................................................... 8
2.1 BASISCONCEPTEN...........................................................................................................................................8
2.2 TWEE VORMEN VAN PLASTICITEIT................................................................................................................8
4 omstandigheden waarin plasticiteit zich voordoet...........................................................................................8
2.3 NIVEAUS VAN NEUROPLASTICITEIT...............................................................................................................9
1. Cellulaire plasticiteit...................................................................................................................................9
2. Synaptische plasticiteit/ Netwerkplasticiteit..............................................................................................9
3. Systeemplasticiteit....................................................................................................................................10
2.4 FUNCTIONEEL VERSUS DISFUNCTIONEEL....................................................................................................10
3
, 2.5 BEÏNVLOEDENDE FACTOREN.......................................................................................................................10
1. Grootte van de laesie................................................................................................................................10
2. Tijdstip van de interventies.......................................................................................................................10
3. Reservecapaciteit.....................................................................................................................................11
2.6 NEUROPSYCHOLOGISCHE REVALIDATIEPRINCIPES OP BASIS VAN FUNCTIONELE PLASTICITEIT.................11
1. Restauratie van de functie (cellulair niveau)............................................................................................12
2. Compensatie voor de disfunctie (netwerkplasticiteit)..............................................................................12
3. Adaptatie aan de disfunctie (systeemplasticiteit)....................................................................................12
2.7 TOEKOMST...................................................................................................................................................12
HOOFDSTUK 3: Interprofessioneel en interdisciplinair samenwerken in de gezondheidszorg........................13
3.1 WAT IS INTERDISCIPLINAIR SAMENWERKEN?.............................................................................................13
3.2 BEHOEFTE AAN SAMENWERKING................................................................................................................13
3.3 COMPETENTIES VOOR SAMENWERKEN......................................................................................................14
3.4 SAMENWERKEN AAN EEN ZORGPLAN.........................................................................................................14
3.5 KWALITEIT VAN SAMENWERKEN.................................................................................................................14
3.6 OVERLEG EN VERGADEREN..........................................................................................................................14
HOOFDSTUK 4: Revalidatie van executieve disfuncties, stoornissen in de aandachtsprocessen en neglect....15
4.1 EXECUTIEVE FUNCTIES.................................................................................................................................15
Executieve stoornissen.......................................................................................................................................15
Behandelopties...................................................................................................................................................16
Instructiemethoden............................................................................................................................................17
Medicatie...........................................................................................................................................................17
AD(H)D...............................................................................................................................................................17
4.2 NEGLECT.......................................................................................................................................................18
Prognose............................................................................................................................................................18
Revalidatie.........................................................................................................................................................18
HOOFDSTUK 5: Revalidatie van geheugenstoornissen..................................................................................19
5.1 OPFRISSEN GEHEUGENMODEL....................................................................................................................19
5.2 BENADERINGEN BIJ BEHANDELING VAN GEHEUGENPROBLEMEN.............................................................19
1. Herstel van geheugenfuncties met cognitieve training............................................................................19
2. Compensatie door het optimaliseren van resterende vaardigheden.......................................................19
3. Externe compensatie................................................................................................................................21
4. Het optimaliseren van de context bij het leren........................................................................................21
5.3 BEHANDELING VAN MENTALE TRAAGHEID.................................................................................................22
HOOFDSTUK 6: Psycho-educatie en revalidatiepsychologie..........................................................................23
Psycho-educatie........................................................................................................................................... 23
6.1 WAT IS PSYCHO-EDUCATIE?.........................................................................................................................23
4
, 6.2 OMGAAN MET EEN BELASTENDE GEZINSSITUATIE.....................................................................................24
6.3 PSYCHOLOGISCHE ONDERSTEUNING VAN DE MANTELZORGER.................................................................24
Revalidatiepsychologie................................................................................................................................ 25
6.4 WAT IS REVALIDATIEPSYCHOLOGIE?...........................................................................................................25
Duale proces van Stroebe en Schut....................................................................................................................25
6.5 THEORETISCHE MODELLEN VOOR REVALIDATIEBEHANDELING..................................................................25
Omgaan met verandering..................................................................................................................................25
6.6 VERWERKING: MANTELZORGER IN DE REVALIDATIE..................................................................................27
6.7 BEHANDELVORMEN.....................................................................................................................................27
6.8 ARBEIDSGERICHTE REVALIDATIE..................................................................................................................27
HOOFDSTUK 7: Sociale en emotionele gevolgen en behandeling van een NAH.............................................28
7.1 5G schema....................................................................................................................................................28
7.2 OMGAAN MET CHRONISCHE VERMOEIDHEID.............................................................................................29
Wat is vermoeidheid?........................................................................................................................................29
Diagnostiek van vermoeidheid...........................................................................................................................29
In standhoudende factoren vermoeidheid.........................................................................................................29
Oorzaken van vermoeidheid..............................................................................................................................29
Vermoeidheid en 5G...........................................................................................................................................29
Behandeling.......................................................................................................................................................30
Belastbaarheid...................................................................................................................................................30
7.3 STRESS..........................................................................................................................................................31
Balkmetafoor.....................................................................................................................................................31
7.4 VERLIESVERWERKING..................................................................................................................................31
Diverse momenten van verwerking over verschillende fases heen...................................................................31
7.5 DEPRESSIE....................................................................................................................................................32
Symptomen........................................................................................................................................................32
Depressie en 5G..................................................................................................................................................32
Wat kan je doen als hulpverlener?....................................................................................................................32
7.6 PIEKEREN......................................................................................................................................................32
Piekeren aanpakken...........................................................................................................................................33
7.7 WAARDEN EN NORMEN...............................................................................................................................33
7.8 MOTIVATIE...................................................................................................................................................33
7.9 DYSEXECUTIEF SYNDROOM – PERSOONLIJKHEID EN GEDRAG....................................................................34
Symptomen........................................................................................................................................................34
Omgaan met prikkelbaarheid............................................................................................................................34
5
,HOOFDSTUK 1: Inleiding
Niet-aangeboren hersenletsel (NAH): alle letsels ad hersenen die onstaan ten vroegste 6m na de geboorte
basis verschillende functionele stoornissen
2 subgroepen:
- niet-degeneratief NAH (oorzaken: trauma, langdurig O2-tekort, acute infectie, CVA…)
- NAH tgv degeneratieve aandoeningen vb MS, Huntington, Parkinson…
1.1 PRINCIPES VAN COGNITIEVE REVALIDATIE
Korte historiek
1. Oude Egypte: eerste beschrijvingen ‘revalidatie’ (vooral chirurgische aanpak) bij mensen met NAH
2. Na WOI en WOII:
o eerste echte pogingen tot revalidatie + vooruitgang neurochirurgische technieken hogere
overlevingskansen
o Kurt Goldstein:
Behandelde oorlogsslachtoffers systematische en langetermijn follow-up
Erkenning van het individu en variabiliteit van prestaties over de tijd iedere
persoon is anders en moet anders revalideren
Verbinden van cognitieve revalidatie aan reële activiteiten (werk hervatten) +
werken aan probleem van vermoeidheid “workshop methode”
o A.R. Luria
Belang diaschisis: focale hersenlaesie kan de werking ve normale regio verstoren
Manifestatie ve cognitief deficit = gevolg ve verstoring van verschillende, elkaar
overlappende, functionele hersensystemen ( belang identificatie onderliggend
deficit)
6
, Determinatie ‘intacte’ systemen als aangrijpingspunt voor de behandeling (moeilijk
in de praktijk)
3. Yom Kippuroorlog (1973): Yehuda Ben-Ishay:
o Holistische benadering
o Concept therapeutische omgeving (ctu oefenen ipv 30 min/ dag)
o Systematische training van cognitieve functies confrontatie met tekorten en ontwikkeling
van adaptaties en compensaties
o Probleem van beperkt besef + emotionele en motivationele stoornissen (psychotherapie,
holistisch)
4. Prigatano (vanaf 1980):
o 13 principes van neuropsychologische rehabilitatie
o Onderzoek burgerslachtoffers
via ‘Trauma International’
meest frequent gerapporteerde klachten 10 jaar na TBI (vooral prikkelbaarheid)
Definities
Cognitie: fundamentele mogelijkheid vh brein om info te verwerken, op te slaan, op te halen en te manipuleren
om problemen op te lossen
Cognitieve revalidatie: elke interventie, strategie of techniek met de bedoeling patiënten met cognitieve
problemen tgv hersenbeschadiging en hun families te helpen om met deze problemen om te gaan, ermee te
leren leven, ze te overwinnen of te beperken. Hierbij wordt het herstel van patiënten tot het hoogst mogelijke
niveau (=/ vroeger) van fysieke, psychologische en sociale adaptatie getracht te worden gebracht. Het omvat
alle maatregelen met als doel de impact van beperkende condities te minimaliseren en om mensen met een
beperking een optimale sociale integratie te bieden
Holistische cognitieve revalidatie
International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF): ordenen van aspecten van het
menselijk functioneren die gerelateerd kunnen zijn aan een gezondheidsprobleem
3 perspectieven:
1. menselijk organisme (stoornis)
2. menselijk handelen (beperking)
3. mens als deelnemer aan
maatschappelijk leven
(participatieprobleem)
1. alle fysiologische en mentale eig vh
menselijk lichaam
2. onderdelen van iemands handelen
7
