Samenvatting Inleiding tot de orthopedagogiek Psychologie

Inleiding tot de orthopedagogiek - Psychologie

1. Object van de orthopedagogiek......................................................................................2

2. Diagnostiek en classificeren van problemen.................................................................14

3. Orthopedagogisch handelen.........................................................................................23

4. Verstandelijke beperkingen...........................................................................................31

5. Leerstoornissen.............................................................................................................46

6. Kindermishandeling...................................................................................................... 54

7. Auditieve beperkingen..................................................................................................60

8. Buitengewoon Onderwijs en ander onderwijs aan kinderen met specifieke noden........64




1

, 1. Object van de orthopedagogiek
Algemeen doel van dit vak: inleidende kennis verwerven in de wetenschappelijke studie van
de hulpverlening aan zij die betrokken zijn of dreigen te worden bij een problematische
opvoedingssituatie

Verschillende benamingen:
- Heilpedagogiek
o Dit komt uit Duitsland (half 19de eeuw)
o Georgens & Deinhardt hebben het geïntroduceerd
o Betekenis:
 Het verwijst naar genezen
 Beperkingen genezen met opvoedkundige maatregelen
 In pastorale kringen verwees het naar de heilboodschap voor de
minstbedeelden
o Nederland: pedagogiek voor abnormale kinderen naast therapeutische
pedagogiek voor misdadige kinderen
o Dit is het gevolg van de rol die medici hebben gespeeld in de opvoeding
van kinderen met een beperking
o Kritiek:
 Veel beperkingen zijn niet te genezen
 Orthopedagogiek is een opvoedkundige wetenschap en geen
paramedische
 Opvoeden beoogt niet te genezen of gezond maken maar is gericht
op groeien en ontwikkelen als mens
 Hierdoor is de heilpedagogiek een toegepaste wetenschap en geen
autonome wetenschap
 Gebaseerd op psychopathologie
o Ondanks de kritiek wordt de term nog altijd gebruikt, vooral Duitsland
o Deelgebieden:
 Heil-erziehung: voor de te helen/genezen kinderen
 Bv.: gedragsmoeilijkheden
 Sonder-erziehung: voor kinderen met een blijvende beperking
 Förder-erziehung: voor bijgestuurde gewone ontwikkeling
 Bv.: aanpassingsproblemen, crisissen,…
- Speciale pedagogiek
o Dit wordt vooral gebruikt in Nederland
o Waterink heeft het geïntroduceerd (1955)
o Betekenis: pedagogiek voor kinderen die anders zijn
 Opvallende kinderen of kinderen met een beperking
o Dit helpt de bedoelde kinderen om later een zo menswaardig mogelijk
leven in de maatschappij te kunnen leiden
o Voordeel: geen verwijzing naar genezen
o Nadeel:
 Zijn kinderen met een beperking anders?
 Zijn enkel kinderen met een beperking het object van de
orthopedagogiek?


2

,  Te veel nadruk op het speciale ipv op de analogie met gewone
 Andere kinderen (zonder beperking) behoeven misschien ook
speciale opvoeding
 Bv.: depressieve kinderen
- Special education/remedial teaching/education spéciale
o Internationaal
o Dit verwijst vooral naar school en onderwijs en niet naar opvoeding
 Parenting = opvoeden in het gezin
- Ortho-agogiek
o Betekenis:
 Te verrechtvaardigen door agogiek = begeleiding/vorming van
kinderen en volwassenen
 Begeleiding van kinderen is kwalitatief verschillend van die van
volwassenen
 Opvoeden is noodzakelijk voor kinderen en niet gewenst
voor volwassenen
 Andere disciplines maken ook het onderscheid
o Dus orthopedagogiek is voor kinderen en ortho-agogiek is voor
volwassenen
o Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen pedagogiek en
andragogiek
 Een opvoedingssituatie is voor een kind noodzakelijk maar voor
een volwassene onwenselijk
o Maar er zijn uitzonderingen:
 In Nederland wordt de orthopedagogiek ook gezien als het
begeleiden van volwassenen
 Ook in Vlaanderen werken orthopedagogen met volwassenen met
een handicap
- Orthopedagogiek
o Ortho
 Dit verwijst niet naar rechtzetten wat krom is
 Dit is in de geneeskunde meestal het geval (bv orthodontie)
 In deze context kan dat niet
 Het verwijst wel naar ‘aangepast aan’
 Maw een aangepaste vorm van opvoeding
o 1949: in alle talen gebruikt maar is internationaal niet ingeburgerd geraakt

Samenvattend:
- Nederland, Vlaanderen en Zuid-Afrika: orthopedagogiek
- Engelstalige landen: special education (vooral gericht op onderwijs)
- Duitstalige landen: heilpedagogiek
- Frankrijk en Spanje: éducation spéciale/spécialisée
- Canada: orthopédagogie
- Hongarije: conductive pedagogy
- Rusland: Defectology




3

, De oorsprong van de orthopedagogiek is niet 1 vakgebied maar een drievoudige oorsprong:
- Vakgebied ‘Onderwijs’: kinderen met een beperking
o Normale opvoedings- en onderwijsaanbod werkte niet bij deze kinderen
o Vooral uit sociale bewogenheid en niet obv pedagogische deskundigheid
 In 1545: vooral onderwijs voor dove kinderen uit adellijke families
 Nu is dit het Buitengewoon Onderwijs
o Geneesheren interesseerden zich voor beperkingen vanuit een
wetenschappelijke hoek
 Itard, Séguin, Montessori,…
- Vakgebied ‘Residentiële zorg’: verwaarloosde kinderen en jeugdige delinquenten
o Zorg voor een passende opvoedingsinrichting voor kinderen van wie de
ontwikkeling door het natuurlijke leefmilieu ernstig wordt bedreigd
o Opnieuw georganiseerd door sociaal bewogen mensen
o Ook psychiaters interesseerden zich wetenschappelijk voor deze kinderen
met afwijkend gedrag en psychiatrische problemen
o De oorzaak van het gedrag wordt vooral in het kind gesitueerd
 Strümpel schreef een werk dat een pedagogische therapie bevatte
om delinquente kinderen te genezen
- Vakgebied ‘Ambulante hulpverlening’: ouders en kinderen om een
uithuisplaatsing te voorkomen
o 1909: child guidance clinics in USA
o 1928: Medisch Opvoedkundig Bureau in Nederland
o Hier waren voornamelijk psychiaters en kinderpsychologen werkzaam
o Overheersing van een psyoanalystische benadering

Hierdoor komen we aan 3 orthopedagogische werkgebieden:
- Buitengewoon Onderwijs
- Residentiële orthopedagogische hulpverlening
- Ambulante en mobiele orthopedagogische hulpverlening

Het is dus niet alleen:
- Opvoeding buiten het gewone milieu van de kinderen
- Over opvoeding van kinderen met een beperking

De dominerende positie van het medisch model was nog lang aanwezig
- Gebrek aan belangstelling voor orthopedagogische vraagstellingen
- Opvoeding van het abnormale kind is geen vanzelfsprekendheid
- Er is een falende algemene pedagogiek
- Je kan de orthopedagogiek beschouwen als een reactie op die falende pedagogiek

Ontwikkeling van de orthopedagogische theorie:
- 17e en 18e eeuw: 1ste aanzet met boek over onderwijs aan kinderen met een
verstandelijke beperking
- 19de eeuw: orthopedagogiek bestond uit conglomeraat van
o Charitatieve bemoeienissen
o Pedagogiek die zich afgrenst van theologie en filosofie
o Psychologie die nieuwe visies biedt aan opvoeders



4