Samenvatting Taal diagnostiek: ontwikkeling (TOS)

1 Taalontwikkelingsstoornissen: indeling en definities
1.1 Wat is een taalontwikkelingsstoornis?
- Verborgen stoornis, niet zichtbaar
- Verwerven van mondelinge taal opvallend trager en moeizamer

Definitie van ASHA (Amerikaanse logopedistenvereniging) (2020):

American Speech-language-Hearing Association

1) Significant tekort in de ontwikkeling en het gebruik van taal in al zijn modaliteiten
 Het niet tijdig halen van taalmijlpalen
2) Problemen met taalbegrip en/of taalproductie in de verschillende taaldomeinen
3) Mogelijk voor het leven
4) Symptomen kunnen veranderen doorheen de tijd

TABEL MINIMUM SPREEKNORMEN
Leeftijd Minimum spreeknorm; zaken die minimum al ontwikkeld moeten zijn

0-12 maanden Het kind ontwikkelt (non-)verbale taalvoorwaarden:
• Huilen, lachen en kraaien;
• Oogcontact;
• Spelen met de lippen, de tong en het verhemelte;
• Spelen met de stem;
• Luisteren naar de stem van een ander en kijken naar het mondbeeld;
• Brabbelen in een steeds gevarieerder patroon;
• Imiteren;
• Beurtnemen.

12-18 maanden Het kind begrijpt opdrachten met twee woorden. (jas aandoen)
Het kind kan één of meer lichaamsdelen aanwijzen. (neus)
Het kind kan veel en gevarieerd brabbelen met af en toe een herkenbaar woord.

18-24 maanden Het kind gebruikt 5 tot 10 woorden.

2-2;6 jaar Het kind begrijpt zinnen met drie woorden.
Het kind gebruikt tweewoorduitingen waarbij de woordopbouw nog onvolledig is.

2;6-3 jaar Het kind gebruikt driewoorduitingen waarbij de woordopbouw nog onvolledig is.

3-3;6 jaar Het kind gebruikt drie- tot vijfwoorduitingen.
Ongeveer de helft van wat het kind zegt, is verstaanbaar. (dit neemt later steeds toe)

3;6-4 jaar Het kind vertelt spontaan wel eens een verhaal.
50-70% van wat het kind zegt, is verstaanbaar.

4-5;6 jaar Het kind kan een verhaal navertellen aan de hand van plaatjes.
Het kind gebruikt enkelvoudige zinnen waarbij nog problemen met meervoudsvormen en
vervoegen mogen bestaan.
75-90% van wat het kind zegt, is verstaanbaar.

> 5;6 jaar Het kind gebruikt goed gevormde, ook samengestelde zinnen.
Het kind is goed verstaanbaar.
Het taalgebruik is concreet.

1.2 Wat is de prevalentie? – prevalentie van taalontwikkelingsstoornissen
= Geeft aan hoeveel kinderen met een taalontwikkelingsstoornis er zijn op een bepaald moment

, - 5-10% van de schoolgaande kinderen heeft een taalontwikkelingsstoornis

1.3 Indeling van taalontwikkelingsstoornissen
 Primaire taalontwikkelingsstoornis (TOS)
o Staat op zichzelf; geen duidelijke verklaring voor de taalachterstand
HC 2
 Secundaire taalontwikkelingsstoornis
o Gevolg van een of meerdere problemen in ander ontwikkelingsdomein
DOOR:
1) Problemen in de sensorische ontwikkeling: horen OF zien
2) Problemen in de motorische ontwikkeling
3) Problemen in de cognitieve ontwikkeling: verstandelijke beperking
4) Problemen in de sociaal-emotionele ontwikkeling: autismespectrumstoornis OF selectief mutisme (5)

1 sensorische ontwikkeling
 Permanent gehoorverlies: 0,1% van de kinderen
 Nood aan hulpmiddelen om beter te horen
 Extra stimulatie bij ontwikkeling spraak en taal
 Welke factoren bepalen mee de taalontwikkeling?
o Leeftijd van vaststellen
o Ernst van het gehoorverlies
o Oorzaak van het gehoorverlies
o Gebruik van gehoorversterkende hulpmiddelen
o Aanwezigheid van medische aandoening
o Communicatieaanbod vanuit de omgeving
 slechtziend of blind  Mits optimaal taalaanbod zelden taalproblemen
 Vaak kwetsbaar op sociaal-emotioneel en communicatief vlak (minder interactie met anderen bv) 
Impact op taalontwikkeling mogelijk

2 motorische ontwikkeling
 Bij geïsoleerd motorisch probleem doorgaans normale taalontwikkeling
o Geen volledige arm ≠ taalprobleem
3 cognitieve ontwikkeling: verstandelijke beperking
 Wanneer spreek je over een verstandelijke
beperking?

o IQ o Cognitief functioneren

o ≥ 130 o Hoogbegaafd

o 115-130 o Hooggemiddeld functioneren

o 85-115 o Gemiddeld functioneren

o 71-85 o Zwakbegaafd functioneren

o ≤ 70 o Verstandelijke beperking
Zeker de helft van groep verstandelijke beperking ontwikkelen ook een taalontwikkelingsstoornis

 Oorzaken van een verstandelijke beperking?
o Vaak genetisch (syndroom)
o Zuurstoftekort bij geboorte
o Overmatig alcoholgebruik tijdens zwangerschap
4 sociaal-emotionele ontwikkeling: ASS (autisme spectrum stoornis)
 Een complexe neurologische ontwikkelingsstoornis

, o Aanhoudende tekorten in sociale communicatie en interactie
o Beperkte, repetitieve patronen van gedrag, interesses of activiteiten
 Symptomen al in vroege kindertijd aanwezig en leiden tot ernstige beperkingen in (sociaal)
functioneren
 Prevalentie: 1% van de schoolkinderen
 40% heeft verstandelijke beperking
 Groot deel kampt met taalontwikkelingsstoornis
o Kwalitatieve tekorten in verbale en non-verbale communicatie

Welke tekorten op vlak van taal laten kinderen met ASS zien:
 Problemen op het vlak van taalvorm
o Afwijkende prosodie (monotoon)
o Grammaticale ontwikkeling
o Sommige onderzoekers vinden afwijkingen in syntaxis
 Problemen op het vlak van taalinhoud
o Echolalie: (letterlijke) herhaling van een uiting van iemand anders
 Onmiddellijke echolalie: onmiddelijk herhalen wat je zegt (‘kom we gaan een appel
eten’  ‘appel eten’)
 Uitgestelde echolalia: herhalen op een later tijdstip (terwijl spelen ‘appel eten’)
o Atypische organisatie van het lexicon
o Vasthangen aan letterlijke betekenis van taal
 Leerkracht zegt tegen Agnes: “Je zit op een speciale school, hoe kom je hier zo
terecht?” Agnes antwoordt: “Eerst op de snelweg, toen was er een bordje met 2
kilometer en Groningen Zuid en toen was ik hier.”
o Taalbegrip minder goed ontwikkeld
 Problemen op het vlak van taalgebruik
o Begrijpen en gebruiken van non-verbale communicatie
o Stoornis in ontwikkeling van gedeelde aandacht
o Gesprek voeren
 Beurtnemen, initiatief nemen
 Gesprek onderhouden of afronden
 Topic handhaving
 Gestoorde presuppositie
5 sociaal-emotionele ontwikkeling: selectief mutisme
 Kinderen spreken enkel in vertrouwde situaties, niet op school of in andere sociale situaties
 Weigering tot spreken duurt ≥ 6 maanden
 Prevalentie: < 0,1%
 Vaak familiaal voorkomen
 Extreem angstig om te spreken (thuis spreken maar in andere omgeving volledig stil)
 Multimodale behandeling door verschillende disciplines

1.4 Klinische classificatie
2 subtypen:
 Kinderen met een taalproductiestoornis en relatief goed taalbegrip
 Kinderen met zowel een taalproductie- als taalbegripsstoornis (= slechtste prognose; problemen moeilijker
aan te pakken in therapie, soms blijvende problemen)