Automatisatie
H1: Inleiding
1 Definitie van automatisering
= Mechanische overdracht van een specimen door middel van microprocessoren naar
zelfuitvoerende analytische toestellen
• Automatisatie van een labo is afhankelijk van
o Beschikbare budget
o Aantal testen
o Aantal stalen
o Grootte van het labo
• Informatiestroom tussen patiënt, dokter en labo → Gebruik van LIS (Lab Informatie Systeem) en
LIMS (Lab Informatie Management Systeem)
• Soorten stalen
o Serum (vaak gebruikt in klinische chemie, interferentie met storende deeltjes is klein)
o Bloed PBO (Perifeer bloed onderzoek) in hematologie
o Urine (Concentratie vrij variabel, maak moeilijk om binnen lineair meetbereik te
blijven
,Automatisatie
2 Belangrijke begrippen
TR Test Repertorium Onmiddellijk testrepertorium = aantal soorten
uitvoerbare tests op elk ogenblik
Totaal testrepertorium = totaal aantal soorten
uitvoerbare tests na wissel van reagentia (R) +
toebehoren
TAT Turn Around Time Inbegrepen taken belangrijk: aanvraag, afname staal,
(doorlooptijd) identificatie, transport, voorbereiding/analyse,
rapporteren, interpretatie, behandeling
Liefst zo laag mogelijk! Bij POCT < 5 min
STAT Short Turn Around time Onmiddellijk uitvoeren van test (urgentie), eerst
wordt het huidige staal in de analyse afgewerkt,
nadien krijgt het STAT staal voorrang.
Verblijftijd / Dwell time Minimale tijd van bemonstering van het toestel tot
het resultaat
Bloedgas analyzer → verblijftijd (sec) laag
Enzymactiviteit, immuno → incubatie van staal →
verblijftijd (min) hoog
Verschillende testen op 1 staal zorgt voor een
verhoogde dwell time
DC (Monster-) doorvoercapaciteit / Maximum aantal stalen geanalyseerd of max aantal
Throughput testen per uur uitgevoerd
Operationele cyclus Regelmatige opeenvolging van opdrachten (modules)
in automaat, snelheid van operationele cyclus bepaalt
DC (= som van bemonsterings-, reagens-, analytische-
cyclus)
Bemonsteringscyclus Snelheid (v) aanbieden nieuwe stalen
Op elk staal slechts 1 of meerdere testen
Was cyclus tussen verschillende stalen doet de
snelheid dalen
Reagenscyclus Snelheid aanbieden nieuwe reagens
Klaarmaken van reagens doet de snelheid dalen
Analytische cyclus Snelheid start nieuwe analyse
Noodzaak reagens/staal blanco zorgt voor een
snelheidsdaling
Nood aan meerdere reagens voor 1 test doet de
snelheid dalen
ISE metingen zorgen meestal voor een dalende
analyse snelheid (Vaak aparte ISE module met
afzonderlijk pipetteersysteem waardoor snelheid
stijgt)
,Automatisatie
Onbewaakte cyclus Tijd waarbinnen toestel werkt zonder tussenkomst
van operator
Beperkingen: monsterrotor met geringe capaciteit /
geringe aanvoer cuvetten of reagens
Kalibrator Vloeistof om te ijken of standaardiseren
Controleserum Vloeistof met exact gekende waarde als controle
Batch analyzer Analyse simultaan op alle stalen → beperkt aantal
stalen per analyse
Prijs per test daalt maar werktijdkosten stijgt (inbreng
van staal en reagens)
3 Technologische ontwikkelingen
• Vanaf 1900 alle test manueel (meestal fotometrie)
o Nadelen
Traag + saai indien veel stalen
DC laag (afhankelijk van operator)
Precisie resultaten afhankelijk van ervaring operator
Medische test zeer duur + beperkt
• Eerste stap automatisatie
o Vast volume verdunning systemen (Diluters), nog steeds heel belangrijk!
• Automatisering van additie + menging staal en reagens
o DC, accuraatheid & reproduceerbaarheid stijgt
• 1950, Auto-analyzer (Technikon Instruments): continuous flow
o Reagentie continu verbruikt, doorstroomcuvet
o Verwerking data → Technoloog
, Automatisatie
• Automaten met variabel profiel, random acces (RA) analysers
(introductie microprocessortechnologie)
o Kan willekeurig gekozen testcombinatie uitvoeren op verschillende stalen
Staal 1: Na, K en glucose en cholesterol
Staal 2: Na, Cl, TP
Geen verbruik staal en reagens door niet gevraagde tests
o Eerste Random Acces analysers
DC (180 analyses/uur)
Kostprijs/test daalt
Werken dag en nacht
Wijziging test eenvoudig → flexibiliteit stijgt
• Geoptimaliseerde Random Access analyzers
o Selectie van staal in specifieke volgorde → Doorvoercapaciteit stijgt
• NU
o Zeer snelle automaten met hoge DC (>2000 analyses/uur)
o Verschillende technologieën in 1 toestel (ISE, Immuno, Fotometrie)
o Opkomst POCT, totale lab organisatie
• POCT (Point-Of-Care-Testing) of NPT (Near-Patiënt-Testing)
o Vanaf 1900 ‘centralisatie’ van medische tests in labo’s
o Tegenwoordig nood aan steeds snellere resultaten (Spoed, IZ)
o Indien transport tot labo te lang duurt
Resultaten te traag
Analyses vals (analyse bloedgas geeft al na 15 min valse resultaten)
o Voorbeelden
Stick testing
• Bepaling pH, pO2, pCO2 in bloed
• Bepaling EW, Glc, in urine
• Bepaling Glc (diabetes) of cardiale merkers in bloed
• Opsporing drugs in urine of speeksel
Problemen
• Bediening toestellen buiten labo door niet-specialisten
• (Vroeger) toestellen buiten streng gebied van Kwaliteitscontrole
• Vaak relatief hoge kostprijs per test
NU
• POCT onderworpen aan kwaliteitscontrole en traceerbaarheid!!
• Verschuiving van belang MLT’er
o Controleren, valideren, kwaliteitsborging, problemen opsporen, onderhoud,
uitvoeren van (nieuwe) specifieke testen
H1: Inleiding
1 Definitie van automatisering
= Mechanische overdracht van een specimen door middel van microprocessoren naar
zelfuitvoerende analytische toestellen
• Automatisatie van een labo is afhankelijk van
o Beschikbare budget
o Aantal testen
o Aantal stalen
o Grootte van het labo
• Informatiestroom tussen patiënt, dokter en labo → Gebruik van LIS (Lab Informatie Systeem) en
LIMS (Lab Informatie Management Systeem)
• Soorten stalen
o Serum (vaak gebruikt in klinische chemie, interferentie met storende deeltjes is klein)
o Bloed PBO (Perifeer bloed onderzoek) in hematologie
o Urine (Concentratie vrij variabel, maak moeilijk om binnen lineair meetbereik te
blijven
,Automatisatie
2 Belangrijke begrippen
TR Test Repertorium Onmiddellijk testrepertorium = aantal soorten
uitvoerbare tests op elk ogenblik
Totaal testrepertorium = totaal aantal soorten
uitvoerbare tests na wissel van reagentia (R) +
toebehoren
TAT Turn Around Time Inbegrepen taken belangrijk: aanvraag, afname staal,
(doorlooptijd) identificatie, transport, voorbereiding/analyse,
rapporteren, interpretatie, behandeling
Liefst zo laag mogelijk! Bij POCT < 5 min
STAT Short Turn Around time Onmiddellijk uitvoeren van test (urgentie), eerst
wordt het huidige staal in de analyse afgewerkt,
nadien krijgt het STAT staal voorrang.
Verblijftijd / Dwell time Minimale tijd van bemonstering van het toestel tot
het resultaat
Bloedgas analyzer → verblijftijd (sec) laag
Enzymactiviteit, immuno → incubatie van staal →
verblijftijd (min) hoog
Verschillende testen op 1 staal zorgt voor een
verhoogde dwell time
DC (Monster-) doorvoercapaciteit / Maximum aantal stalen geanalyseerd of max aantal
Throughput testen per uur uitgevoerd
Operationele cyclus Regelmatige opeenvolging van opdrachten (modules)
in automaat, snelheid van operationele cyclus bepaalt
DC (= som van bemonsterings-, reagens-, analytische-
cyclus)
Bemonsteringscyclus Snelheid (v) aanbieden nieuwe stalen
Op elk staal slechts 1 of meerdere testen
Was cyclus tussen verschillende stalen doet de
snelheid dalen
Reagenscyclus Snelheid aanbieden nieuwe reagens
Klaarmaken van reagens doet de snelheid dalen
Analytische cyclus Snelheid start nieuwe analyse
Noodzaak reagens/staal blanco zorgt voor een
snelheidsdaling
Nood aan meerdere reagens voor 1 test doet de
snelheid dalen
ISE metingen zorgen meestal voor een dalende
analyse snelheid (Vaak aparte ISE module met
afzonderlijk pipetteersysteem waardoor snelheid
stijgt)
,Automatisatie
Onbewaakte cyclus Tijd waarbinnen toestel werkt zonder tussenkomst
van operator
Beperkingen: monsterrotor met geringe capaciteit /
geringe aanvoer cuvetten of reagens
Kalibrator Vloeistof om te ijken of standaardiseren
Controleserum Vloeistof met exact gekende waarde als controle
Batch analyzer Analyse simultaan op alle stalen → beperkt aantal
stalen per analyse
Prijs per test daalt maar werktijdkosten stijgt (inbreng
van staal en reagens)
3 Technologische ontwikkelingen
• Vanaf 1900 alle test manueel (meestal fotometrie)
o Nadelen
Traag + saai indien veel stalen
DC laag (afhankelijk van operator)
Precisie resultaten afhankelijk van ervaring operator
Medische test zeer duur + beperkt
• Eerste stap automatisatie
o Vast volume verdunning systemen (Diluters), nog steeds heel belangrijk!
• Automatisering van additie + menging staal en reagens
o DC, accuraatheid & reproduceerbaarheid stijgt
• 1950, Auto-analyzer (Technikon Instruments): continuous flow
o Reagentie continu verbruikt, doorstroomcuvet
o Verwerking data → Technoloog
, Automatisatie
• Automaten met variabel profiel, random acces (RA) analysers
(introductie microprocessortechnologie)
o Kan willekeurig gekozen testcombinatie uitvoeren op verschillende stalen
Staal 1: Na, K en glucose en cholesterol
Staal 2: Na, Cl, TP
Geen verbruik staal en reagens door niet gevraagde tests
o Eerste Random Acces analysers
DC (180 analyses/uur)
Kostprijs/test daalt
Werken dag en nacht
Wijziging test eenvoudig → flexibiliteit stijgt
• Geoptimaliseerde Random Access analyzers
o Selectie van staal in specifieke volgorde → Doorvoercapaciteit stijgt
• NU
o Zeer snelle automaten met hoge DC (>2000 analyses/uur)
o Verschillende technologieën in 1 toestel (ISE, Immuno, Fotometrie)
o Opkomst POCT, totale lab organisatie
• POCT (Point-Of-Care-Testing) of NPT (Near-Patiënt-Testing)
o Vanaf 1900 ‘centralisatie’ van medische tests in labo’s
o Tegenwoordig nood aan steeds snellere resultaten (Spoed, IZ)
o Indien transport tot labo te lang duurt
Resultaten te traag
Analyses vals (analyse bloedgas geeft al na 15 min valse resultaten)
o Voorbeelden
Stick testing
• Bepaling pH, pO2, pCO2 in bloed
• Bepaling EW, Glc, in urine
• Bepaling Glc (diabetes) of cardiale merkers in bloed
• Opsporing drugs in urine of speeksel
Problemen
• Bediening toestellen buiten labo door niet-specialisten
• (Vroeger) toestellen buiten streng gebied van Kwaliteitscontrole
• Vaak relatief hoge kostprijs per test
NU
• POCT onderworpen aan kwaliteitscontrole en traceerbaarheid!!
• Verschuiving van belang MLT’er
o Controleren, valideren, kwaliteitsborging, problemen opsporen, onderhoud,
uitvoeren van (nieuwe) specifieke testen
