1 Inleiding ........................................................................................................................................... 6
1.1 Het nieuwe verbintenissenrecht ............................................................................................ 6
1.1.1 Structuur ............................................................................................................................ 6
1.1.2 Aard ................................................................................................................................... 6
1.1.3 Doelstellingen en meerwaarde van boek 5 B.W. ............................................................... 7
1.1.4 Algemene interpretatiehulpmiddelen ............................................................................... 7
1.1.5 Werking in de tijd............................................................................................................... 7
1.1.5.1 Anticipatieve toepassing → is voor twijfelgevallen .................................................. 8
2 Contractsvrijheid, contractuele gebondenheid & hun beperkingen ............................................... 9
2.1 Fundamentele rechten, contractvrijheid en gebondenheid .................................................. 9
2.2 Contractvrijheid ................................................................................................................... 10
2.2.1 Twee facetten .................................................................................................................. 10
2.2.1.1 Materieel:................................................................................................................ 10
2.2.1.2 Formeel: .................................................................................................................. 11
2.2.1.3 Onderscheid tussen totstandkoming en geldigheid van het contract: ................... 11
2.3 Contractuele gebondenheid ................................................................................................ 11
2.4 Mechanismen ter beperking van de contractvrijheid en de contractuele gebondenheid .. 12
2.4.1 De openbare orde en rechtsregels van dwingend recht.................................................. 12
2.4.1.1 Virtuele openbare orde........................................................................................... 13
2.4.2 Fundamentele rechten .................................................................................................... 13
2.4.3 Verbod van rechtsmisbruik .............................................................................................. 14
2.4.3.1 Algemeen criterium ................................................................................................ 14
2.4.3.2 Specifiek criterium .................................................................................................. 15
2.4.3.3 Sancties ................................................................................................................... 16
2.4.4 Fraus omnia corrumpit .................................................................................................... 17
2.4.5 Verbod van wetsontduiking ............................................................................................. 18
2.4.6 Buitencontractuele aansprakelijkheid ............................................................................. 18
3 Ontstaan en geldigheid van contracten......................................................................................... 19
3.1 Onderhandelingen ............................................................................................................... 19
3.1.1 Onderhandelingsvrijheid ................................................................................................. 20
3.1.2 Precontractuele aansprakelijkheid .................................................................................. 21
3.1.2.1 Foutief afbreken van onderhandelingen ................................................................. 21
3.1.2.2 Informatieplicht miskennen .................................................................................... 21
3.1.3 Afspraken tijdens de onderhandelingen .......................................................................... 22
3.1.3.1 Niet bindende afspraken ......................................................................................... 22
3.1.3.2 Voorcontracten ....................................................................................................... 23
1
,3.2 Totstandkoming .................................................................................................................... 24
3.2.1 Consensualisme ............................................................................................................... 24
3.2.2 Formaliteiten ................................................................................................................... 24
3.2.3 Wilsovereenstemming van partijen ................................................................................. 26
3.2.3.1 Aanbod en aanvaarding .......................................................................................... 26
3.2.4 Wilsleer, verklaringsleer en vertrouwensleer: ................................................................. 26
3.2.5 Algemene voorwaarden .................................................................................................. 27
3.3 Geldigheids(gebreken) ......................................................................................................... 28
3.3.1 Toestemming ................................................................................................................... 29
3.3.1.1 Bewustzijnsverlies ................................................................................................... 29
3.3.1.2 Wilsgebreken .......................................................................................................... 29
3.3.2 Bekwaamheid .................................................................................................................. 32
3.3.3 Voorwerp (= prestatie die belooft wordt) → error in corpore ........................................ 32
3.3.3.1 Wat?: ....................................................................................................................... 33
3.3.3.2 Voorwerp moet mogelijk zijn: ................................................................................. 33
3.3.3.3 Voorwerp mag niet buiten de handel zijn + geoorloofd ......................................... 34
3.3.3.4 Voorwerp moet bepaalbaar zijn ............................................................................. 34
3.3.4 Oorzaak (= de determinerende beweegreden(en) die ervoor zorgen dat je het contract
sluit, zonder die redenen had je het niet gesloten) → error in causa........................................... 35
3.3.4.1 Voorwaarden van een oorzaak/niet vals zijn .......................................................... 35
3.3.4.2 De oorzaak moet geoorloofd zijn ............................................................................ 35
3.3.4.3 Bewijslast ................................................................................................................ 36
3.3.4.4 Abstracte verbintenissen: ....................................................................................... 36
3.3.5 Benadeling ....................................................................................................................... 36
3.3.5.1 Vergelijking met onrechtmatige bedingen: ............................................................. 36
3.3.6 Strijdigheid met OO of een rechtsregel van dwingend recht .......................................... 37
3.3.6.1 Drie typesituaties waarin een ovk of een gedeelte ongeoorloofd is (zonder
voorwerp/oorzaak) .................................................................................................................... 37
3.3.6.2 Onrechtmatige bedingen ........................................................................................ 38
3.4 Sancties voor geldigheidsgebreken: nietigverklaring en verval ........................................... 39
3.4.1 Nietigverklaring en restitutie ........................................................................................... 39
3.4.1.1 Hoe ga je tot een nietigverklaring komen? ............................................................. 40
3.4.1.2 Absolute vs. relatieve nietigheid ............................................................................. 41
3.4.1.3 Verweermiddelen ten aanzien van een nietigverklaring ........................................ 42
3.4.1.4 Gevolgen van nietigverklaring................................................................................. 42
3.4.2 Verval/caducité ................................................................................................................ 45
2
, 3.4.2.1 Verval van verbintenissen ....................................................................................... 45
3.5 Contracteren via vertegenwoordiging ................................................................................. 46
3.5.1 Soorten ............................................................................................................................ 46
3.5.2 Vertegenwoordigingsbevoegdheid .................................................................................. 47
3.5.3 Gevolgen van vertegenwoordiging .................................................................................. 48
3.5.3.1 Onmiddellijk ............................................................................................................ 48
3.5.3.2 Middellijk ................................................................................................................ 48
3.5.3.3 Gehoudenheid of aansprakelijkheid van de vertegenwoordiger ............................ 48
3.5.4 Schijnvertegenwoordiging ............................................................................................... 49
3.5.5 Gemeenrechtelijke regel inzake belangenconflicten ....................................................... 49
4 Inhoud en werking van contracten ................................................................................................ 50
4.1 Ten aanzien van contractpartijen ......................................................................................... 50
4.1.1 Interpretatie..................................................................................................................... 50
4.1.1.1 2 benaderingen ....................................................................................................... 50
4.1.1.2 Waarmee interpreteren? ........................................................................................ 50
4.1.1.3 6 regels van de interpretatie ................................................................................... 50
4.1.1.4 Interpretatievrijheid van de rechter........................................................................ 51
4.1.2 Kwalificatie ....................................................................................................................... 52
4.1.2.1 Rechterlijke herkwalificatie ..................................................................................... 52
4.1.2.2 Gemengde contracten ............................................................................................ 52
4.1.3 Aanvulling ........................................................................................................................ 53
4.1.3.1 Wet .......................................................................................................................... 53
4.1.3.2 Objectieve goede trouw.......................................................................................... 53
4.1.3.3 Gebruiken ................................................................................................................ 53
4.1.4 Matigende of beperkende werking van de goede trouw ................................................ 54
4.1.5 Obligatoire gevolgen ........................................................................................................ 54
4.1.5.1 Intuitu personae...................................................................................................... 54
4.1.5.2 Opeisbaarheid ......................................................................................................... 54
4.1.5.3 Duur ........................................................................................................................ 57
4.1.5.4 Wederzijdse of minnelijk beëindiging ..................................................................... 58
4.1.5.5 Eenzijdige opzegging ............................................................................................... 58
4.1.5.6 Ontbindende voorwaarde ....................................................................................... 59
4.1.6 Goederenrechtelijke gevolgen ......................................................................................... 60
4.2 Ten aanzien van derden ....................................................................................................... 61
4.2.1 Partijen vs derden ............................................................................................................ 61
4.2.2 Relativiteit ........................................................................................................................ 61
3
, 4.2.2.1 Uitzonderingen........................................................................................................ 62
4.2.2.2 Valse uitzonderingen ............................................................................................... 66
4.2.3 Tegenwerpelijkheid en uitzonderingen ........................................................................... 66
4.2.3.1 Tegenwerpelijkheid en eventuele formaliteiten ..................................................... 66
4.2.3.2 Tegenwerpelijkheid in het nadeel van derden ........................................................ 67
4.2.3.3 Tegenwerpelijkheid in het voordeel van derden..................................................... 68
4.2.3.4 Uitzonderingen........................................................................................................ 69
5 Wanprestatie, verzuim en sancties................................................................................................ 71
5.1 Inleiding................................................................................................................................ 71
5.2 Stap 1: toerekenbare niet-nakoming of wanprestatie ......................................................... 72
5.2.1 Toerekeningsvatbaarheid van de SA ................................................................................ 72
5.2.1.1 Regels van toerekenbaarheid:................................................................................. 72
5.2.2 De contractuele tekortkoming van de SA ........................................................................ 73
5.2.2.1 Types en gradaties van tekortkomingen ................................................................. 73
5.2.3 Fouten van hulppersonen ................................................................................................ 74
5.2.4 Wanprestatie ingevolge het gebruik van goederen ......................................................... 75
5.3 Stap 2: verzuim en ingebrekestelling ................................................................................... 75
5.3.1 Verzuim ............................................................................................................................ 75
5.3.2 Ingebrekestelling.............................................................................................................. 75
5.3.2.1 Uitzonderingen........................................................................................................ 76
5.3.2.2 Gevolgen van een ingebrekestelling ....................................................................... 76
5.4 Stap 3: sancties wegens wanprestatie ................................................................................. 76
5.4.1 Keuzerecht voor SE .......................................................................................................... 77
5.4.2 Sanctie 1: uitvoering in natura ......................................................................................... 77
5.4.2.1 Toepassingsvereisten .............................................................................................. 77
5.4.2.2 Gevolgen ................................................................................................................. 77
5.4.3 Sanctie 2: uitvoering in natura door een derde of door de SE zelf (vervanging van de SA)
78
5.4.3.1 Niet mogelijk als ...................................................................................................... 78
5.4.3.2 Toepassingsvereisten .............................................................................................. 78
5.4.3.3 Gevolgen ................................................................................................................. 79
5.4.4 Sanctie 3: schadeherstel .................................................................................................. 79
5.4.4.1 Toepassingsvereisten .............................................................................................. 80
5.4.4.2 Schadevergoeding in geld ....................................................................................... 80
5.4.4.3 Schadebeperkingsplicht .......................................................................................... 82
5.4.4.4 Contractualisering (modalisering door partijen in een contract) ........................... 83
4
, 5.4.5 Sanctie 4: prijsvermindering ............................................................................................ 86
5.4.6 Sanctie 5: opschortingsrecht ........................................................................................... 86
5.4.6.1 Toepassingsvoorwaarden ........................................................................................ 87
5.4.6.2 Rechtsgevolgen ....................................................................................................... 87
5.4.6.3 Contractualisering ................................................................................................... 87
5.4.6.4 Anticipatory breach ................................................................................................. 88
5.4.7 Sanctie 6: retentierecht ................................................................................................... 88
5.4.7.1 Toepassingsvereisten .............................................................................................. 88
5.4.7.2 Rechtsgevolgen ....................................................................................................... 89
5.4.8 Sanctie 7: ontbinding wegens wanprestatie .................................................................... 89
5.4.8.1 Toepassingsvereisten .............................................................................................. 89
5.4.8.2 Hoe? ........................................................................................................................ 89
5.4.8.3 Gevolgen ................................................................................................................. 90
5.4.8.4 Aanvullende schadevergoeding na ontbinding ....................................................... 90
5.4.8.5 Anticipatory breach ................................................................................................. 91
5.5 Stap 4: uitzonderlijk ook buitencontractuele aansprakelijkheid: samenloop ...................... 91
6 Gewijzigde omstandigheden: overmacht en imprevisie ............................................................... 92
6.1 Overmacht............................................................................................................................ 92
6.1.1 Wat?................................................................................................................................. 92
6.1.2 Toepassingsvoorwaarden (sws casus over examen) ........................................................ 92
6.1.3 Gevolgen .......................................................................................................................... 93
6.1.4 Risicoleer.......................................................................................................................... 93
6.1.5 Uitdoving van rechtswege ............................................................................................... 94
6.1.5.1 Van rechtswege ....................................................................................................... 94
6.1.5.2 Ex nunc .................................................................................................................... 94
6.1.6 Contractualisering............................................................................................................ 94
6.2 Imprevisie ............................................................................................................................. 94
6.2.1 Wat?................................................................................................................................. 94
6.2.2 Gevolgen .......................................................................................................................... 95
5
, 1 Inleiding
1.1 Het nieuwe verbintenissenrecht
1.1.1 Structuur
- Deel 1:
o Aard van het verbintenissenrecht, overkoepelende deel: vrijheid vorm, inhoud
o Gebondenheid na het sluiten
o Twee basisbeginselen contractenrecht (enerzijds de contractsvrijheid, anderzijds de
gebondenheid na sluiten)
▪ 6 beperkingen: dwingend recht (grondwet, rechtsmisbruik, …)
- Deel 2: leven van een contract
o Precontractueel – totstandkoming – geldigheid
▪ Belang om laatste twee uit elkaar te houden: kan nietig tot stand komen. I.e. twee
aparte analytische vragen bij probleem: afhankelijk van de fase een andere
nietigheidsgrond
▪ Sancties?: nietigverklaring, verval (= LATER verdwijnt een van de
geldigheidsvereisten), vertegenwoordiging
- Deel 3: inhoud en werking
o Impact naar derden: vb. vervoerders, lift gebruiken – ookal geen partij toch vorderen bij
vastzitten in de lift
- Deel 4: SA door eigen toedoen inbreuk → wanprestatie, verzuim, sanctie
o Leidt tot ingebrekestelling (= laatste verzoek), schadevergoeding, betaling, uitvoering en
nakoming, ontbinding, …
o Opgelet: deze sancties niet bij nietigheid en omgekeerd (= bron van verwarring bij niet-
juristen)
- Deel 5: niet-nakoming en toch geen wanprestatie
o Soms niet aan kunnen doen:
▪ Overmacht
▪ Imprevisie: niet onmogelijk, wel zeer moeilijk geworden
Bv.:. Offerte o.b.v. oude staalprijs, kan nog maar zeer moeilijk geworden
1.1.2 Aard
- Dwingend – suppletief – openbare orde
- Vroeger geen residuaire regel <> nu: art. 5.3 lid 2 = suppletief tenzij uit tekst/draagwijdte
geheel/gedeeltelijk van dwingend recht of openbare orde is
o Rechters/cassatie geven interpretatie hiervan
o Voorbeeld dwingend recht: aansprakelijkheid wanprestatie niet uitgesloten wanneer
opzettelijk
o Voorbeeld openbare orde: regels van onbepaalde duur moeten eenzijdig opzegbaar zijn.
→ Opgelet: staat niet vermeld in toelichtingen = opmerkelijk
- Afwijken: ‘behoudens anders luidend beding’/’tenzij partijen anders zijn overeengekomen’ –
concluderen van suppletief recht
6
1.1 Het nieuwe verbintenissenrecht ............................................................................................ 6
1.1.1 Structuur ............................................................................................................................ 6
1.1.2 Aard ................................................................................................................................... 6
1.1.3 Doelstellingen en meerwaarde van boek 5 B.W. ............................................................... 7
1.1.4 Algemene interpretatiehulpmiddelen ............................................................................... 7
1.1.5 Werking in de tijd............................................................................................................... 7
1.1.5.1 Anticipatieve toepassing → is voor twijfelgevallen .................................................. 8
2 Contractsvrijheid, contractuele gebondenheid & hun beperkingen ............................................... 9
2.1 Fundamentele rechten, contractvrijheid en gebondenheid .................................................. 9
2.2 Contractvrijheid ................................................................................................................... 10
2.2.1 Twee facetten .................................................................................................................. 10
2.2.1.1 Materieel:................................................................................................................ 10
2.2.1.2 Formeel: .................................................................................................................. 11
2.2.1.3 Onderscheid tussen totstandkoming en geldigheid van het contract: ................... 11
2.3 Contractuele gebondenheid ................................................................................................ 11
2.4 Mechanismen ter beperking van de contractvrijheid en de contractuele gebondenheid .. 12
2.4.1 De openbare orde en rechtsregels van dwingend recht.................................................. 12
2.4.1.1 Virtuele openbare orde........................................................................................... 13
2.4.2 Fundamentele rechten .................................................................................................... 13
2.4.3 Verbod van rechtsmisbruik .............................................................................................. 14
2.4.3.1 Algemeen criterium ................................................................................................ 14
2.4.3.2 Specifiek criterium .................................................................................................. 15
2.4.3.3 Sancties ................................................................................................................... 16
2.4.4 Fraus omnia corrumpit .................................................................................................... 17
2.4.5 Verbod van wetsontduiking ............................................................................................. 18
2.4.6 Buitencontractuele aansprakelijkheid ............................................................................. 18
3 Ontstaan en geldigheid van contracten......................................................................................... 19
3.1 Onderhandelingen ............................................................................................................... 19
3.1.1 Onderhandelingsvrijheid ................................................................................................. 20
3.1.2 Precontractuele aansprakelijkheid .................................................................................. 21
3.1.2.1 Foutief afbreken van onderhandelingen ................................................................. 21
3.1.2.2 Informatieplicht miskennen .................................................................................... 21
3.1.3 Afspraken tijdens de onderhandelingen .......................................................................... 22
3.1.3.1 Niet bindende afspraken ......................................................................................... 22
3.1.3.2 Voorcontracten ....................................................................................................... 23
1
,3.2 Totstandkoming .................................................................................................................... 24
3.2.1 Consensualisme ............................................................................................................... 24
3.2.2 Formaliteiten ................................................................................................................... 24
3.2.3 Wilsovereenstemming van partijen ................................................................................. 26
3.2.3.1 Aanbod en aanvaarding .......................................................................................... 26
3.2.4 Wilsleer, verklaringsleer en vertrouwensleer: ................................................................. 26
3.2.5 Algemene voorwaarden .................................................................................................. 27
3.3 Geldigheids(gebreken) ......................................................................................................... 28
3.3.1 Toestemming ................................................................................................................... 29
3.3.1.1 Bewustzijnsverlies ................................................................................................... 29
3.3.1.2 Wilsgebreken .......................................................................................................... 29
3.3.2 Bekwaamheid .................................................................................................................. 32
3.3.3 Voorwerp (= prestatie die belooft wordt) → error in corpore ........................................ 32
3.3.3.1 Wat?: ....................................................................................................................... 33
3.3.3.2 Voorwerp moet mogelijk zijn: ................................................................................. 33
3.3.3.3 Voorwerp mag niet buiten de handel zijn + geoorloofd ......................................... 34
3.3.3.4 Voorwerp moet bepaalbaar zijn ............................................................................. 34
3.3.4 Oorzaak (= de determinerende beweegreden(en) die ervoor zorgen dat je het contract
sluit, zonder die redenen had je het niet gesloten) → error in causa........................................... 35
3.3.4.1 Voorwaarden van een oorzaak/niet vals zijn .......................................................... 35
3.3.4.2 De oorzaak moet geoorloofd zijn ............................................................................ 35
3.3.4.3 Bewijslast ................................................................................................................ 36
3.3.4.4 Abstracte verbintenissen: ....................................................................................... 36
3.3.5 Benadeling ....................................................................................................................... 36
3.3.5.1 Vergelijking met onrechtmatige bedingen: ............................................................. 36
3.3.6 Strijdigheid met OO of een rechtsregel van dwingend recht .......................................... 37
3.3.6.1 Drie typesituaties waarin een ovk of een gedeelte ongeoorloofd is (zonder
voorwerp/oorzaak) .................................................................................................................... 37
3.3.6.2 Onrechtmatige bedingen ........................................................................................ 38
3.4 Sancties voor geldigheidsgebreken: nietigverklaring en verval ........................................... 39
3.4.1 Nietigverklaring en restitutie ........................................................................................... 39
3.4.1.1 Hoe ga je tot een nietigverklaring komen? ............................................................. 40
3.4.1.2 Absolute vs. relatieve nietigheid ............................................................................. 41
3.4.1.3 Verweermiddelen ten aanzien van een nietigverklaring ........................................ 42
3.4.1.4 Gevolgen van nietigverklaring................................................................................. 42
3.4.2 Verval/caducité ................................................................................................................ 45
2
, 3.4.2.1 Verval van verbintenissen ....................................................................................... 45
3.5 Contracteren via vertegenwoordiging ................................................................................. 46
3.5.1 Soorten ............................................................................................................................ 46
3.5.2 Vertegenwoordigingsbevoegdheid .................................................................................. 47
3.5.3 Gevolgen van vertegenwoordiging .................................................................................. 48
3.5.3.1 Onmiddellijk ............................................................................................................ 48
3.5.3.2 Middellijk ................................................................................................................ 48
3.5.3.3 Gehoudenheid of aansprakelijkheid van de vertegenwoordiger ............................ 48
3.5.4 Schijnvertegenwoordiging ............................................................................................... 49
3.5.5 Gemeenrechtelijke regel inzake belangenconflicten ....................................................... 49
4 Inhoud en werking van contracten ................................................................................................ 50
4.1 Ten aanzien van contractpartijen ......................................................................................... 50
4.1.1 Interpretatie..................................................................................................................... 50
4.1.1.1 2 benaderingen ....................................................................................................... 50
4.1.1.2 Waarmee interpreteren? ........................................................................................ 50
4.1.1.3 6 regels van de interpretatie ................................................................................... 50
4.1.1.4 Interpretatievrijheid van de rechter........................................................................ 51
4.1.2 Kwalificatie ....................................................................................................................... 52
4.1.2.1 Rechterlijke herkwalificatie ..................................................................................... 52
4.1.2.2 Gemengde contracten ............................................................................................ 52
4.1.3 Aanvulling ........................................................................................................................ 53
4.1.3.1 Wet .......................................................................................................................... 53
4.1.3.2 Objectieve goede trouw.......................................................................................... 53
4.1.3.3 Gebruiken ................................................................................................................ 53
4.1.4 Matigende of beperkende werking van de goede trouw ................................................ 54
4.1.5 Obligatoire gevolgen ........................................................................................................ 54
4.1.5.1 Intuitu personae...................................................................................................... 54
4.1.5.2 Opeisbaarheid ......................................................................................................... 54
4.1.5.3 Duur ........................................................................................................................ 57
4.1.5.4 Wederzijdse of minnelijk beëindiging ..................................................................... 58
4.1.5.5 Eenzijdige opzegging ............................................................................................... 58
4.1.5.6 Ontbindende voorwaarde ....................................................................................... 59
4.1.6 Goederenrechtelijke gevolgen ......................................................................................... 60
4.2 Ten aanzien van derden ....................................................................................................... 61
4.2.1 Partijen vs derden ............................................................................................................ 61
4.2.2 Relativiteit ........................................................................................................................ 61
3
, 4.2.2.1 Uitzonderingen........................................................................................................ 62
4.2.2.2 Valse uitzonderingen ............................................................................................... 66
4.2.3 Tegenwerpelijkheid en uitzonderingen ........................................................................... 66
4.2.3.1 Tegenwerpelijkheid en eventuele formaliteiten ..................................................... 66
4.2.3.2 Tegenwerpelijkheid in het nadeel van derden ........................................................ 67
4.2.3.3 Tegenwerpelijkheid in het voordeel van derden..................................................... 68
4.2.3.4 Uitzonderingen........................................................................................................ 69
5 Wanprestatie, verzuim en sancties................................................................................................ 71
5.1 Inleiding................................................................................................................................ 71
5.2 Stap 1: toerekenbare niet-nakoming of wanprestatie ......................................................... 72
5.2.1 Toerekeningsvatbaarheid van de SA ................................................................................ 72
5.2.1.1 Regels van toerekenbaarheid:................................................................................. 72
5.2.2 De contractuele tekortkoming van de SA ........................................................................ 73
5.2.2.1 Types en gradaties van tekortkomingen ................................................................. 73
5.2.3 Fouten van hulppersonen ................................................................................................ 74
5.2.4 Wanprestatie ingevolge het gebruik van goederen ......................................................... 75
5.3 Stap 2: verzuim en ingebrekestelling ................................................................................... 75
5.3.1 Verzuim ............................................................................................................................ 75
5.3.2 Ingebrekestelling.............................................................................................................. 75
5.3.2.1 Uitzonderingen........................................................................................................ 76
5.3.2.2 Gevolgen van een ingebrekestelling ....................................................................... 76
5.4 Stap 3: sancties wegens wanprestatie ................................................................................. 76
5.4.1 Keuzerecht voor SE .......................................................................................................... 77
5.4.2 Sanctie 1: uitvoering in natura ......................................................................................... 77
5.4.2.1 Toepassingsvereisten .............................................................................................. 77
5.4.2.2 Gevolgen ................................................................................................................. 77
5.4.3 Sanctie 2: uitvoering in natura door een derde of door de SE zelf (vervanging van de SA)
78
5.4.3.1 Niet mogelijk als ...................................................................................................... 78
5.4.3.2 Toepassingsvereisten .............................................................................................. 78
5.4.3.3 Gevolgen ................................................................................................................. 79
5.4.4 Sanctie 3: schadeherstel .................................................................................................. 79
5.4.4.1 Toepassingsvereisten .............................................................................................. 80
5.4.4.2 Schadevergoeding in geld ....................................................................................... 80
5.4.4.3 Schadebeperkingsplicht .......................................................................................... 82
5.4.4.4 Contractualisering (modalisering door partijen in een contract) ........................... 83
4
, 5.4.5 Sanctie 4: prijsvermindering ............................................................................................ 86
5.4.6 Sanctie 5: opschortingsrecht ........................................................................................... 86
5.4.6.1 Toepassingsvoorwaarden ........................................................................................ 87
5.4.6.2 Rechtsgevolgen ....................................................................................................... 87
5.4.6.3 Contractualisering ................................................................................................... 87
5.4.6.4 Anticipatory breach ................................................................................................. 88
5.4.7 Sanctie 6: retentierecht ................................................................................................... 88
5.4.7.1 Toepassingsvereisten .............................................................................................. 88
5.4.7.2 Rechtsgevolgen ....................................................................................................... 89
5.4.8 Sanctie 7: ontbinding wegens wanprestatie .................................................................... 89
5.4.8.1 Toepassingsvereisten .............................................................................................. 89
5.4.8.2 Hoe? ........................................................................................................................ 89
5.4.8.3 Gevolgen ................................................................................................................. 90
5.4.8.4 Aanvullende schadevergoeding na ontbinding ....................................................... 90
5.4.8.5 Anticipatory breach ................................................................................................. 91
5.5 Stap 4: uitzonderlijk ook buitencontractuele aansprakelijkheid: samenloop ...................... 91
6 Gewijzigde omstandigheden: overmacht en imprevisie ............................................................... 92
6.1 Overmacht............................................................................................................................ 92
6.1.1 Wat?................................................................................................................................. 92
6.1.2 Toepassingsvoorwaarden (sws casus over examen) ........................................................ 92
6.1.3 Gevolgen .......................................................................................................................... 93
6.1.4 Risicoleer.......................................................................................................................... 93
6.1.5 Uitdoving van rechtswege ............................................................................................... 94
6.1.5.1 Van rechtswege ....................................................................................................... 94
6.1.5.2 Ex nunc .................................................................................................................... 94
6.1.6 Contractualisering............................................................................................................ 94
6.2 Imprevisie ............................................................................................................................. 94
6.2.1 Wat?................................................................................................................................. 94
6.2.2 Gevolgen .......................................................................................................................... 95
5
, 1 Inleiding
1.1 Het nieuwe verbintenissenrecht
1.1.1 Structuur
- Deel 1:
o Aard van het verbintenissenrecht, overkoepelende deel: vrijheid vorm, inhoud
o Gebondenheid na het sluiten
o Twee basisbeginselen contractenrecht (enerzijds de contractsvrijheid, anderzijds de
gebondenheid na sluiten)
▪ 6 beperkingen: dwingend recht (grondwet, rechtsmisbruik, …)
- Deel 2: leven van een contract
o Precontractueel – totstandkoming – geldigheid
▪ Belang om laatste twee uit elkaar te houden: kan nietig tot stand komen. I.e. twee
aparte analytische vragen bij probleem: afhankelijk van de fase een andere
nietigheidsgrond
▪ Sancties?: nietigverklaring, verval (= LATER verdwijnt een van de
geldigheidsvereisten), vertegenwoordiging
- Deel 3: inhoud en werking
o Impact naar derden: vb. vervoerders, lift gebruiken – ookal geen partij toch vorderen bij
vastzitten in de lift
- Deel 4: SA door eigen toedoen inbreuk → wanprestatie, verzuim, sanctie
o Leidt tot ingebrekestelling (= laatste verzoek), schadevergoeding, betaling, uitvoering en
nakoming, ontbinding, …
o Opgelet: deze sancties niet bij nietigheid en omgekeerd (= bron van verwarring bij niet-
juristen)
- Deel 5: niet-nakoming en toch geen wanprestatie
o Soms niet aan kunnen doen:
▪ Overmacht
▪ Imprevisie: niet onmogelijk, wel zeer moeilijk geworden
Bv.:. Offerte o.b.v. oude staalprijs, kan nog maar zeer moeilijk geworden
1.1.2 Aard
- Dwingend – suppletief – openbare orde
- Vroeger geen residuaire regel <> nu: art. 5.3 lid 2 = suppletief tenzij uit tekst/draagwijdte
geheel/gedeeltelijk van dwingend recht of openbare orde is
o Rechters/cassatie geven interpretatie hiervan
o Voorbeeld dwingend recht: aansprakelijkheid wanprestatie niet uitgesloten wanneer
opzettelijk
o Voorbeeld openbare orde: regels van onbepaalde duur moeten eenzijdig opzegbaar zijn.
→ Opgelet: staat niet vermeld in toelichtingen = opmerkelijk
- Afwijken: ‘behoudens anders luidend beding’/’tenzij partijen anders zijn overeengekomen’ –
concluderen van suppletief recht
6
