Penologie 23
24
Favril & Colman Universiteit
1
Gent Semester 1
,Introduc)e
Penologie = de leer van het straffen
Focus ligt op volwassen daders
A9akening
• Minderjarigen à Jeugdcriminologie
• Slachtoffers à VicAmologie
• Internering à Strafrechtelijk Beleid
Les 1 – Waarom straffen?
Straffen: een al oude en alledaagse prak2jk
Iedereen is wel al eens gestraE, het is zo oud als de mensheid zelf
Straffen gaat samen met een aantal principes, zoals bijvoorbeeld opvoedkundige principes
• Evenredig met wat er gebeurd is
• Zinvol
• Onmiddellijk, niet wachten om een
handeling te bestraffen
• Consequent, het moet alAjd
toegepast worden
• Aangepast aan de situaAe
• …
Ook toegepast in strafrecht?
Het alledaagse straffen vertoont zekere gelijkenissen met straffen in de strafrechtsbedeling
• Kijken binnen een strafrechtelijke context
• Onmiddellijk, consequent en de duur tussen zo kort mogelijk
Maar óók grote verschillen
• WePelijk apparaat
o PoliAoneel en gerechtelijk apparaat dat ervoor in staat
• Gebruik van dwang
• BureaucraAsch proces
• Gespecialiseerd personeel
• …
2
,Defini2e(s) straf
Straf = “…een leed door de wet bepaald en door de rechterlijke macht opgelegd als een sancAe wegens
een gepleegd misdrijf” (Hof van CassaAe, 1924)
• Het is wePelijk en het heeE een leedtoevoegend element
“Punishment is ... the legal process whereby violators of the criminal law are condemned and sancAoned
in accordance with specified legal categories and procedures” (Garland, 1990, p. 17)
“Punishment ... is punishment for crime, imposed by the judiciary in accordance with penal law, and
administered by penal insAtuAons such as prisons and the probaAon service” (Hudson, 2002, p. 234)
Kenmerken straf
De zeven kenmerken van de straf (Walker 1991) à los van specifieke definiAe
1. Er wordt ‘iets’ toegebracht aan een ander persoon, waarvan verondersteld wordt dat het
onaangenaam is
2. Het toebrengen van de straf is intenAoneel en gebeurt om een bepaalde reden
3. Degenen die de straf opleggen hebben daartoe het recht
4. De straf wordt opgelegd ter gelegenheid van een daad of een omissie, die een overtreding van
een wet, een regel of een gewoonte inhoudt
5. Degene die gestraE wordt heeE de inbreuk vrijwillig gepleegd
6. De redenen om te straffen moeten te rechtvaardigen zijn
7. Of de bestraffingsact werkelijk als straf wordt beschouwd is aiankelijk van wat de bestraffer
verstaat onder bestraffing en niet van de opvajng van de gestraEe (vb. verschillende meningen
bij penale actoren: alternaAeve straf vs. gevangenisstraf)
o Een straf kan als een straf ervaren worden, maar ook niet. Het is de persoon die straE dat
besluit wat een straf is, terwijl dit niet alAjd zo ervaren wordt bij de gestraEe
Hoe bestraffing bestuderen in de penologie?
Wat doet de ‘penologie’?
• TradiAoneel een wat beladen term… cf Lewis (1953, p. 226):
o “He is not en*tled to an opinion even if, in addi*on to being a man, he should happen also
to be a jurist, a Chris*an, and a moral theologian. For they are not ques*on about principle
but about ma?er of fact; and for such cuiquam in sua arte credendum. Only the expert
‘penologist’ (let barbarous things have barbarous names), in the light of previous
experiment, can tell us what is likely to deter: only the psychotherapist can tell us what is
likely to cure. (…) The Humanitarian theory, then, removes sentences from the hands of
jurists whom the public conscience is en*tled to cri*cize and places them in the hands of
technical experts whose special sciences do not even employ such categories as rights or
jus*ce.”
§ Wie heeE recht van spreken?
• Is dat de publieke opinie? Is dat de pedagoog? Is het de jurist?
• De enige die recht van spreken heeE, is de expert over de zaak à de
penologist, want deze is er technisch onderlegt in
3
, § Wie bepaalt wat een goede straf is?
• “Penologie is … de wetenschappelijke studie van de bestraffing van normovertredend gedrag”
(Snacken & Beyens, 2017, p. 25)
• Echter, dé penologie bestaat niet
o 1 definiAe is te simpel maar de definiAe van Snacken en Beyens is een goede definiAe
Twee stromingen
Vanuit welk oogpunt wordt naar penologie/straffen gekeken?
Stroming 1 – Straf-technisch
Wat is penologie? Het woord roept bij mensen de vreemdste associaAes op. Penologie is de sociaal-
wetenschappelijke bestudering van de oplegging en tenuitvoerlegging van strafrechtelijke sancAes. … In
de penologie komen vragen aan de orde als: wat houden de diverse sancAes in; welke rechtstheoreAsche
en -filosofische ideeën liggen er aan ten grondslag; welke doelen wil men ermee bereiken en lukt het om
die doelen te realiseren: zijn ze effecAef?” (Moerings, 2003, p. 5)
• Welke doelen?
• EffecAviteit?
• Empirisch-beschrijvend
o Het is vrij beleidsmaAg à wat zijn ze, wat doen ze, zijn ze effecAef,…
o Er gaat onderzocht worden hoe het zit
Stroming 2 – Sociologische
“… that body of thought which explores the relaAons between punishment and society, its purpose being
to understand punishment as a social phenomenon and thus trace its role in social life” (Garland, 1990,
p. 10)
• Geen vacuum maar binnen socio-economische context
• TheoreCsch-conceptueel
o Het is een sociaal fenomeen dat de maatschappij heeE geïmplementeerd
o Penologie onderzoekt de relaAe tussen samenleving en bestraffing
Hoe bestraffing bestuderen?
EffecCviteit ≠ legiCmiteit van de straf (Toharia, 2003)
• Het is een essenAeel onderscheid! Ze kunnen overeenkomen maar ook niet
• LegiAmiteit = de rechtvaardiging
Een straf kan legiAem zijn en niet effecAef
• LegiAem: rechtvaardiging van de straf
o Waarom mag overheid/samenleving straffen?
o Gegrond in morele beginselen – normaAef kader
• EffecAef: ‘werkt’ de straf? ~ evidence-based
o Penologisch empirisch onderzoek
o Toepassing en werking straf
o Wat is het gestelde (straf)doel?
§ Leedtoevoeging? Voorkomen recidive? ResocialisaAe?
4