Biologie
Thema 4 regeling
1.1. Slaan jouw hormonen ook op hol?
Bestaan veel stoffen normale werking hormonale systeem veranderen
>> functioneren dieren beïnvloeden veranderd gedrag, ontwikkelingsstoornissen,
geslachtsveranderingen, …
>> verzamelnaam hormoonontregeling
Hormonaal ontregelende effecten toeval ontdekt
>> vervrouwelijking optreden mannelijke vissen = vissoorten geslacht veranderen
>> eerst mannelijk dan vrouwelijk of andersom = interseksualiteit
>> bij mannelijke vissen regionale wateren nabij lozingsputten rioolwaterzuivering
verschijnsel toe
Onderzoek VUB aangewezen lucht Vlaamse kleuterklassen hormoon verstorende stoffen
teruggevonden
>> hoeveelheid hormoonverstorende stoffen hangt af meubilair
>> veel houten meubilair = weinig schadelijke deeltjes
>> veel plastic meubilair/speelgoed = veel schadelijke deeltjes blootstelling
kankerverwekkende stoffen 20x hoger
>> stoffen gemeten 5cm grond kleuters kruipen
>> geen hoog toxisch gevaar wel lange termijn leiden baarmoeder- en borstkanker
>> kleuterklassen plastic mijden
Schadelijke, hormoonverstorende stoffen vaak persistent = niet of slecht afgebroken in
milieu
>> verschillende wegen water terecht uit water opgenomen fytoplankton opgegeten
zoöplankton opgegeten kreeftachtige, vissen, zeezoogdieren,
opgegeten vogels/zoogdieren opgegeten mens = verstoren
hormonale regeling
1.2. Productie van hormonen
Hormonen = stoffen stimulerende/remmende invloed
organen/weefsel
>> beïnvloeden ook gedrag/emoties
Dit hoofdstuk dieper ingaan regeling, werking, productie testosteron,
adrenaline, oestrogeen,
>> bij mens meer dan 60 hormonen
>> hormoon Grieks ‘horman’ = aandrijfstoffen
Hormonen = moleculen specifieke werken 1 of meer organen
>> gemaakt in endocriene klieren of kliercellen
>> secretieproducten of hormonen terecht weefselvloeistof
>> van daaruit diffunderen naar bloedbaan
>> ‘endo’ = binnenin / ‘crinis’ = secretieproduct hormonaal stelsel = endocrien stelsel
>> typisch hormonen = ene plaats in lichaam in bloedbaan afgegeven andere plaats
lichaam werking uitoefenen
~1~
, 2. De werking van ons hormonaal stelsel bij angst
Situatie 1 : zwemt in zee en ziet plots grote kwal
Situatie 2: zit in examenlokaal en weet niks van de vragen en raakt paniek
1. beide situaties sturen zintuigen prikkels naar thalamus hersenen
2. thalamus stuurt signaal angstcentrum onmiddellijk alarm alle delen lichaam
3. bijnieren reageren productie stresshormonen, adrenaline, cortisol
>> bijnieren = klieren bovenop nieren
4. zenuwbanen hartslag/ademhaling regelen geactiveerd zintuigen/spieren scherp
gesteld = klaar voor actie
2.1. Thyroxine of schildklierhormoon
Doelwitcellen van adrenaline
>> lichaam klaar vechten, vluchten, verstijven (‘fight, flight or freeze’)
>> primaire reacties overlevingskansen verhogen
>> veroorzaakt signalen via zenuwstelsel bijnier gestuurd/daar veel
hormonen gang breng
>> bijnier produceert adrenaline en cortisol
>> beïnvloeden alle cellen in hun membraan receptoren bevatten
voor deze hormonen
>> cellen met dergelijke receptoren uitgerust = doelwitcellen
>> receptoren/hormonen contact sleutel-slotprincipe
>> enkel hormoon past op receptor cel op hormoon reageren
>> elk hormoon specifieke receptor in membraan van
doelwitcellen
>> door specifieke werking lage concentraties hormoon
voldoende effect veroorzak
Adrenaline als hormoon
>> sommige doelwitcellen adrenaline in alvleesklier in
eilandjes van Langerhans
>> bevatten alfa- en bètacellen
>> hormoon adrenaline alfacellen tot productie glucagon
>> glucagon = hormoon dat in lever/spieren omzet
glycogeen glucose
>> dat wordt vrijgelaten bloed
>> suikerspiegel bloed stijgt nodige energie
hersencellen/spiercellen beschikba
Adrenaline als neurotransmitters
>> adrenaline = neurotransmitter
>> zenuwcellen gevoeliger impulsen drempelwaarde daalt
>> hierdoor alerter, lijken gebeurtenissen trager klaar sneller tot actie
>> zenuwbaan hartslag/ademhaling stimuleren geactiveerd hartslag/ademhaling
versnellen
>> sneller bloed rondgepompt, toevoer zuurstofgas/nutriënten stijgt
>> ander gevolg activering zenuwstelsel = samentrekking gladde spieren in bloedvaten
gevolg vernauwing vaten
>> hierdoor doorbloeding af stijgt bloeddruk ziet ‘bleek van angst’
~2~
Thema 4 regeling
1.1. Slaan jouw hormonen ook op hol?
Bestaan veel stoffen normale werking hormonale systeem veranderen
>> functioneren dieren beïnvloeden veranderd gedrag, ontwikkelingsstoornissen,
geslachtsveranderingen, …
>> verzamelnaam hormoonontregeling
Hormonaal ontregelende effecten toeval ontdekt
>> vervrouwelijking optreden mannelijke vissen = vissoorten geslacht veranderen
>> eerst mannelijk dan vrouwelijk of andersom = interseksualiteit
>> bij mannelijke vissen regionale wateren nabij lozingsputten rioolwaterzuivering
verschijnsel toe
Onderzoek VUB aangewezen lucht Vlaamse kleuterklassen hormoon verstorende stoffen
teruggevonden
>> hoeveelheid hormoonverstorende stoffen hangt af meubilair
>> veel houten meubilair = weinig schadelijke deeltjes
>> veel plastic meubilair/speelgoed = veel schadelijke deeltjes blootstelling
kankerverwekkende stoffen 20x hoger
>> stoffen gemeten 5cm grond kleuters kruipen
>> geen hoog toxisch gevaar wel lange termijn leiden baarmoeder- en borstkanker
>> kleuterklassen plastic mijden
Schadelijke, hormoonverstorende stoffen vaak persistent = niet of slecht afgebroken in
milieu
>> verschillende wegen water terecht uit water opgenomen fytoplankton opgegeten
zoöplankton opgegeten kreeftachtige, vissen, zeezoogdieren,
opgegeten vogels/zoogdieren opgegeten mens = verstoren
hormonale regeling
1.2. Productie van hormonen
Hormonen = stoffen stimulerende/remmende invloed
organen/weefsel
>> beïnvloeden ook gedrag/emoties
Dit hoofdstuk dieper ingaan regeling, werking, productie testosteron,
adrenaline, oestrogeen,
>> bij mens meer dan 60 hormonen
>> hormoon Grieks ‘horman’ = aandrijfstoffen
Hormonen = moleculen specifieke werken 1 of meer organen
>> gemaakt in endocriene klieren of kliercellen
>> secretieproducten of hormonen terecht weefselvloeistof
>> van daaruit diffunderen naar bloedbaan
>> ‘endo’ = binnenin / ‘crinis’ = secretieproduct hormonaal stelsel = endocrien stelsel
>> typisch hormonen = ene plaats in lichaam in bloedbaan afgegeven andere plaats
lichaam werking uitoefenen
~1~
, 2. De werking van ons hormonaal stelsel bij angst
Situatie 1 : zwemt in zee en ziet plots grote kwal
Situatie 2: zit in examenlokaal en weet niks van de vragen en raakt paniek
1. beide situaties sturen zintuigen prikkels naar thalamus hersenen
2. thalamus stuurt signaal angstcentrum onmiddellijk alarm alle delen lichaam
3. bijnieren reageren productie stresshormonen, adrenaline, cortisol
>> bijnieren = klieren bovenop nieren
4. zenuwbanen hartslag/ademhaling regelen geactiveerd zintuigen/spieren scherp
gesteld = klaar voor actie
2.1. Thyroxine of schildklierhormoon
Doelwitcellen van adrenaline
>> lichaam klaar vechten, vluchten, verstijven (‘fight, flight or freeze’)
>> primaire reacties overlevingskansen verhogen
>> veroorzaakt signalen via zenuwstelsel bijnier gestuurd/daar veel
hormonen gang breng
>> bijnier produceert adrenaline en cortisol
>> beïnvloeden alle cellen in hun membraan receptoren bevatten
voor deze hormonen
>> cellen met dergelijke receptoren uitgerust = doelwitcellen
>> receptoren/hormonen contact sleutel-slotprincipe
>> enkel hormoon past op receptor cel op hormoon reageren
>> elk hormoon specifieke receptor in membraan van
doelwitcellen
>> door specifieke werking lage concentraties hormoon
voldoende effect veroorzak
Adrenaline als hormoon
>> sommige doelwitcellen adrenaline in alvleesklier in
eilandjes van Langerhans
>> bevatten alfa- en bètacellen
>> hormoon adrenaline alfacellen tot productie glucagon
>> glucagon = hormoon dat in lever/spieren omzet
glycogeen glucose
>> dat wordt vrijgelaten bloed
>> suikerspiegel bloed stijgt nodige energie
hersencellen/spiercellen beschikba
Adrenaline als neurotransmitters
>> adrenaline = neurotransmitter
>> zenuwcellen gevoeliger impulsen drempelwaarde daalt
>> hierdoor alerter, lijken gebeurtenissen trager klaar sneller tot actie
>> zenuwbaan hartslag/ademhaling stimuleren geactiveerd hartslag/ademhaling
versnellen
>> sneller bloed rondgepompt, toevoer zuurstofgas/nutriënten stijgt
>> ander gevolg activering zenuwstelsel = samentrekking gladde spieren in bloedvaten
gevolg vernauwing vaten
>> hierdoor doorbloeding af stijgt bloeddruk ziet ‘bleek van angst’
~2~
