Samenvatting psychologie: Gedrag in gezondheid en welzijn
Beroemde patiënten in de kijker
Phineas Gage
- 19E eeuw
- Ijzeren staaf doorheen kaak, oogkas en schedel -> geen gevolgen in
spreken, redeneren, herinneren, MAAR hij gedroeg zich anders
Inzicht in functie voorhoofdskwab
Beschadiging aan frontaalkwab : gedragsverandering,
verandering in karakter, ingesteldheid (cognitieve functies niet
aangetast): controleert gedachten en onderdrukt ongewenst
gedrag
FRONTAALSYNDROOM
Henry molaison
- 20ste eeuw
- Deel van hersenen aan frontaalkwab verwijderd, probleem met onthouden
Beschadigde structuur : hippocampus -> staat in voor geheugenprocessen
Kon wel nog vaardigheden leren
Motorisch leren: motorisch cortex, semantisch geheugen (voor taal, symbolen,…) en episodisch
geheugen (herinneringen) : hippocampus
Bertha Pappenheim
- 19e eeuw
- Gedeeltelijke verlammingsverschijnselen, hoofdpijn, duizeligheid en hallucinaties
- Geen echte oorzaak => inspiratie Freud (lichamelijke symptomen waarvoor geen fysiologische oorzaak is
gevonden)
CONVERSIE : visie dat nare ervaringen naar het onbewuste kunnen worden verdrongen doch
vandaaruit nog invloed kunnen uitoefenen op geestelijke en lichamelijke gezondheid
HYSTERIE= 1 van de belangrijkste varianten in de groep van neurosen of zenuwziekten
Conversiestoornis
- Delen van de frontaalkwab en motorische cortex lichten meer
op dan de hippocampus regio
- Symptomen hiervan: moeilijk uit te maken of het een gevolg is
van hun aanleg of aangeleerd gedrag
- = psychosomatisch stoornis (lichaam-geest)
James-Lange theorie over emoties:
- ‘ik word bang omdat mijn hart sneller slaat’ Neuro-imaging
ipv ‘mijn hart slaat sneller omdat ik ben ben
De reductionistische visie
- je gedrag is herleidbaar tot functioneren van je hersenen
<-> visie dat hersenen een weerspiegeling zijn van onze activiteit, MAAR relatie niet in 1 richting leggen!
Ideograische methode
- Psychologie die zich richt op bestuderen menselijke gedrag via ‘case-studies’
- Nadeel: verliezen in specificiteit + veralgemening
Nomothetische methode
- Psychologie die zich richt op bestuderen menselijk gedrag via grotere groepen
- Nadeel: Kanskapitalisme: veel onderzoekjes doen met veel variabelen, dat er wel iets opvallends tussen zal
zitten
- Mens beoordelen zoals die zich in zijn natuurlijke context gedraagt
Jill Price
- Overmatig functioneren van episodisch geheugen
HYPERTHYMESIE / overmatig autobiografisch geheugen
, OF : volgens Freud: DWANGNEUROSE/ obsessive compulsive disorder (mensen die voorturend de
drang hebben om bepaalde zaken te doen
Jim Peek : ook alles onthouden -> savant (iemand die uitblinkt in 1 ding): autismespectrum
( obsessioneel toeleggen op datgene waar men goed in is + overgevoelige waarneming,…)
- achterste deel frontaalkwab: motorische functies
- Voorste deel pariëtaalkwab: sensorische functies
- Prefrontale cortex: vooraan frontaalkwab
- Ventromediale prefrontale cortex
- = hippocampus
- = amygdala
- Circuit tussen prefrontale structuren + mesolimbisch
systeem = hersenbeloningssysteem (beloning,
motivatie)
Gedrag onder de loep
- Menselijk gedrag onderverdelen in gedragsdomeinen
Motoriek, perceptie, cognitie en intelligentie, geheugen,…
Communicatie (spec. Gedragsdomein): op een goede manier waarnemen, interpreteren OF spreken
OF schrijven
- Apperceptie = proces waarbij de aandacht zodanig bewust wordt gestuurd of waarbij het automatisch
wordt gericht dat de interpretatie gemakkelijker verloopt
- Gedragsdomeinen hangen sterk met elkaar samen + oefenen invloed op elkaar uit + menselijk gedrag is
niet zomaar de categoriseren
Sociale cognitie
- Interpreteren van sociale en emotionele signalen (invoelingsvermogen)
- Gepast reageren erop
- Overgangzone tussen sociale, perceptuele en cognitieve domein
- Vb. psychopaten: tekort aan invoelingsvermogen/ empathie (vb seriemoordenaars) + manipuleren
- Onderdrukken ze empathie?
Spiegelneuronen in frontale hersenkwab minder geactiveerd (bij gevangen) -> maar wel in staat in te
leven , oorzaak:
1. Duidelijk verminderd invoelingsvermogen + defect spiegelneuronen
2. Bewust onderdrukken ervan
- Diagnose= succes, etiket= niet altijd succesvollere behandeling
Verliefdheid en liefde
- Hierbij ook lastig voor indeling in gedragsdomeinen (≠)
- Gevoelens, zintuigelijke waarneming, cognities
- Visuele, auditieve en olfactorische elementen (zien, horen, ruiken) -> sterke rol
- Ook hormonale componenten
-
- Onderzoekers: richten zich op specifieke aspecten + observatiemethoden die objectiviteit en
betrouwbaarheid accentueren: maar zinvol? (vb gedrag bestuderen door pupil)
- Gedrag observeren, gulden regel: neem ≠ gedragingen in context + tegenover elkaar stellen
Saillantie (dominantie) : bepaald impact
Context: bepaald waarde ervan
Waarnemen
- Input: vangen prikkels op met zintuigen
- Throughput: verwerken prikkels
- Output: reageren erop
, Te eenvoudig en mechanistisch
- Overt = observeerbaar
- Covert
- = niet-observeerbaar
Onderscheid= arbitrair, want waarneming kan ook onbewust + motoriek slaat op bewegingsaspecten
die op zich onopvallend en covert zijn voor het niet-getraind oog!
Samenspel gedrag = soms belangrijker dan gedrag zelf
Vb glimlach maar oogspiertjes trekken niet mee -> onoprecht
Psychologie = gedragswetenschap
- Fysiologische metingen : vb. hartslagmeting, pupilverwijding, galvanische huidreactie -> reactie van
personen op prikkels onderzoeken
Vb. : oriëntatiereactie: aandacht op prikkels uit omgeving (perceptie en reactiesnelheid)
- Habituatie/ desensitisatie: aandacht neemt af bij betekenisloze prikkels
o Duidt op actief hersenproces
o Gebeurt bij:
Vermoeidheid vd motorische reactie
Verzadiging v zintuiglijke prikkeling
Onze hersenen registreren bedreigende informatie, maar wij wapenen ons ertegen
Vb. vaak toeteren v wagens waardoor de waarschuwende impact vermindert
- Oriëntatierespons: belangrijke waarde voor aandacht
- Fight-or-flight-stressreactie: snel inschatten of men het gevaar het hoofd gaat bieden of op de vlucht slaat
Bescherming tegen mogelijk fysieke schade of bedreiging
Verbrede functie in onze maatschappij (door informatiestroom)
Ook door sociale stresssituaties
- Oriëntatiereactie gaat gepaard met: angsten, depressie,…
Covert gedrag?
Dankzij elektro-encefalografie en neuro-imaging niet echt meer
- Biofeedback: feedback over fysiologische processen
Gemakkelijker tot relaxatie komen
Denken aan rustgevende dingen -> rustige hersengolven
Controle over eigen gedrag geeft rust
ASMR
- ‘hersenorgasme’/ aandachtgestuurde euforie
- Tintelend gevoel
- Uitgelokt door:
Waarneming gebeurtenis, fluisteren in oor, hoofdmassage
Streelsensoren in huid: herkennen streelbewegingen en leiden tot
prikkeling emotiekern in hersenen
Grooming (vlooing) = relatiebevorderend
Vanuit ethologisch-evolutionair standpunt: dit gedrag = functioneel
Spiegelneuronen: gelijkaardige sensaties bij observerende persoon (iemand die gemasseerd wordt)
- Multisensoriële/ crossmodale synesthesie = waarnemen van prikkels leidt bij bep personen totp
oproepen van andere zintuigelijke modus (vb denken aan kleur bij geluid)
- Feromonen
- Endorfines: na zware inspanning = ‘runner’s high gevoel ‘
Analyse van menselijk gedrag = moeilijke opgave , maar bv neuro-imaging technieken kunnen ons
helpen bij covert gedrag
Beroemde patiënten in de kijker
Phineas Gage
- 19E eeuw
- Ijzeren staaf doorheen kaak, oogkas en schedel -> geen gevolgen in
spreken, redeneren, herinneren, MAAR hij gedroeg zich anders
Inzicht in functie voorhoofdskwab
Beschadiging aan frontaalkwab : gedragsverandering,
verandering in karakter, ingesteldheid (cognitieve functies niet
aangetast): controleert gedachten en onderdrukt ongewenst
gedrag
FRONTAALSYNDROOM
Henry molaison
- 20ste eeuw
- Deel van hersenen aan frontaalkwab verwijderd, probleem met onthouden
Beschadigde structuur : hippocampus -> staat in voor geheugenprocessen
Kon wel nog vaardigheden leren
Motorisch leren: motorisch cortex, semantisch geheugen (voor taal, symbolen,…) en episodisch
geheugen (herinneringen) : hippocampus
Bertha Pappenheim
- 19e eeuw
- Gedeeltelijke verlammingsverschijnselen, hoofdpijn, duizeligheid en hallucinaties
- Geen echte oorzaak => inspiratie Freud (lichamelijke symptomen waarvoor geen fysiologische oorzaak is
gevonden)
CONVERSIE : visie dat nare ervaringen naar het onbewuste kunnen worden verdrongen doch
vandaaruit nog invloed kunnen uitoefenen op geestelijke en lichamelijke gezondheid
HYSTERIE= 1 van de belangrijkste varianten in de groep van neurosen of zenuwziekten
Conversiestoornis
- Delen van de frontaalkwab en motorische cortex lichten meer
op dan de hippocampus regio
- Symptomen hiervan: moeilijk uit te maken of het een gevolg is
van hun aanleg of aangeleerd gedrag
- = psychosomatisch stoornis (lichaam-geest)
James-Lange theorie over emoties:
- ‘ik word bang omdat mijn hart sneller slaat’ Neuro-imaging
ipv ‘mijn hart slaat sneller omdat ik ben ben
De reductionistische visie
- je gedrag is herleidbaar tot functioneren van je hersenen
<-> visie dat hersenen een weerspiegeling zijn van onze activiteit, MAAR relatie niet in 1 richting leggen!
Ideograische methode
- Psychologie die zich richt op bestuderen menselijke gedrag via ‘case-studies’
- Nadeel: verliezen in specificiteit + veralgemening
Nomothetische methode
- Psychologie die zich richt op bestuderen menselijk gedrag via grotere groepen
- Nadeel: Kanskapitalisme: veel onderzoekjes doen met veel variabelen, dat er wel iets opvallends tussen zal
zitten
- Mens beoordelen zoals die zich in zijn natuurlijke context gedraagt
Jill Price
- Overmatig functioneren van episodisch geheugen
HYPERTHYMESIE / overmatig autobiografisch geheugen
, OF : volgens Freud: DWANGNEUROSE/ obsessive compulsive disorder (mensen die voorturend de
drang hebben om bepaalde zaken te doen
Jim Peek : ook alles onthouden -> savant (iemand die uitblinkt in 1 ding): autismespectrum
( obsessioneel toeleggen op datgene waar men goed in is + overgevoelige waarneming,…)
- achterste deel frontaalkwab: motorische functies
- Voorste deel pariëtaalkwab: sensorische functies
- Prefrontale cortex: vooraan frontaalkwab
- Ventromediale prefrontale cortex
- = hippocampus
- = amygdala
- Circuit tussen prefrontale structuren + mesolimbisch
systeem = hersenbeloningssysteem (beloning,
motivatie)
Gedrag onder de loep
- Menselijk gedrag onderverdelen in gedragsdomeinen
Motoriek, perceptie, cognitie en intelligentie, geheugen,…
Communicatie (spec. Gedragsdomein): op een goede manier waarnemen, interpreteren OF spreken
OF schrijven
- Apperceptie = proces waarbij de aandacht zodanig bewust wordt gestuurd of waarbij het automatisch
wordt gericht dat de interpretatie gemakkelijker verloopt
- Gedragsdomeinen hangen sterk met elkaar samen + oefenen invloed op elkaar uit + menselijk gedrag is
niet zomaar de categoriseren
Sociale cognitie
- Interpreteren van sociale en emotionele signalen (invoelingsvermogen)
- Gepast reageren erop
- Overgangzone tussen sociale, perceptuele en cognitieve domein
- Vb. psychopaten: tekort aan invoelingsvermogen/ empathie (vb seriemoordenaars) + manipuleren
- Onderdrukken ze empathie?
Spiegelneuronen in frontale hersenkwab minder geactiveerd (bij gevangen) -> maar wel in staat in te
leven , oorzaak:
1. Duidelijk verminderd invoelingsvermogen + defect spiegelneuronen
2. Bewust onderdrukken ervan
- Diagnose= succes, etiket= niet altijd succesvollere behandeling
Verliefdheid en liefde
- Hierbij ook lastig voor indeling in gedragsdomeinen (≠)
- Gevoelens, zintuigelijke waarneming, cognities
- Visuele, auditieve en olfactorische elementen (zien, horen, ruiken) -> sterke rol
- Ook hormonale componenten
-
- Onderzoekers: richten zich op specifieke aspecten + observatiemethoden die objectiviteit en
betrouwbaarheid accentueren: maar zinvol? (vb gedrag bestuderen door pupil)
- Gedrag observeren, gulden regel: neem ≠ gedragingen in context + tegenover elkaar stellen
Saillantie (dominantie) : bepaald impact
Context: bepaald waarde ervan
Waarnemen
- Input: vangen prikkels op met zintuigen
- Throughput: verwerken prikkels
- Output: reageren erop
, Te eenvoudig en mechanistisch
- Overt = observeerbaar
- Covert
- = niet-observeerbaar
Onderscheid= arbitrair, want waarneming kan ook onbewust + motoriek slaat op bewegingsaspecten
die op zich onopvallend en covert zijn voor het niet-getraind oog!
Samenspel gedrag = soms belangrijker dan gedrag zelf
Vb glimlach maar oogspiertjes trekken niet mee -> onoprecht
Psychologie = gedragswetenschap
- Fysiologische metingen : vb. hartslagmeting, pupilverwijding, galvanische huidreactie -> reactie van
personen op prikkels onderzoeken
Vb. : oriëntatiereactie: aandacht op prikkels uit omgeving (perceptie en reactiesnelheid)
- Habituatie/ desensitisatie: aandacht neemt af bij betekenisloze prikkels
o Duidt op actief hersenproces
o Gebeurt bij:
Vermoeidheid vd motorische reactie
Verzadiging v zintuiglijke prikkeling
Onze hersenen registreren bedreigende informatie, maar wij wapenen ons ertegen
Vb. vaak toeteren v wagens waardoor de waarschuwende impact vermindert
- Oriëntatierespons: belangrijke waarde voor aandacht
- Fight-or-flight-stressreactie: snel inschatten of men het gevaar het hoofd gaat bieden of op de vlucht slaat
Bescherming tegen mogelijk fysieke schade of bedreiging
Verbrede functie in onze maatschappij (door informatiestroom)
Ook door sociale stresssituaties
- Oriëntatiereactie gaat gepaard met: angsten, depressie,…
Covert gedrag?
Dankzij elektro-encefalografie en neuro-imaging niet echt meer
- Biofeedback: feedback over fysiologische processen
Gemakkelijker tot relaxatie komen
Denken aan rustgevende dingen -> rustige hersengolven
Controle over eigen gedrag geeft rust
ASMR
- ‘hersenorgasme’/ aandachtgestuurde euforie
- Tintelend gevoel
- Uitgelokt door:
Waarneming gebeurtenis, fluisteren in oor, hoofdmassage
Streelsensoren in huid: herkennen streelbewegingen en leiden tot
prikkeling emotiekern in hersenen
Grooming (vlooing) = relatiebevorderend
Vanuit ethologisch-evolutionair standpunt: dit gedrag = functioneel
Spiegelneuronen: gelijkaardige sensaties bij observerende persoon (iemand die gemasseerd wordt)
- Multisensoriële/ crossmodale synesthesie = waarnemen van prikkels leidt bij bep personen totp
oproepen van andere zintuigelijke modus (vb denken aan kleur bij geluid)
- Feromonen
- Endorfines: na zware inspanning = ‘runner’s high gevoel ‘
Analyse van menselijk gedrag = moeilijke opgave , maar bv neuro-imaging technieken kunnen ons
helpen bij covert gedrag
