Volledige samenvatting van PSYCHOLOGIE (revaki)

PSYCHOLOGIE
GEDRAG IN GEZONDHEID EN WELZIJN

BEROEMDE PATIËNTEN IN DE KIJKER

Beroemde patiënten

 Phineas Gage
 IJzeren staaf doorheen frontaalkwab
 Frontaalsyndroom = geheel van gedragsstoornissen samenhangend met een letsel
aan de frontaalkwab
 Geen gevolgen in cognitieve functies
 Ander karakter/ingesteldheid: impulsiever, prikkelbaarder en ruwer
 Henry Molaison
 Deel temporaalkwab verwijderd/beschadigd
 Hippocampus: geheugenprocessen
 Amygdala: regulatie behoeften en emoties
 Recente ervaringen niet meer onthouden, niet voelen wanneer hij honger/dorst
heeft, wel nieuwe vaardigheden leren
 Nieuwe inzichten in hersenstructuren
 Motorische cortex: procedureel geheugen (motorische vaardigheden)
 Hippocampus
- Semantisch geheugen (betekenissen, symbolen, taal)
- Episodisch geheugen (herinneringen)
 Bertha Pappenheim
 Verlammingsverschijnselen, hoofdpijn, duizeligheid, hallucinaties…
 Behandeld door Dr. Josef Breuer
 Praten over ervaringen => verbetering symptomen
 Sigmund Freud geïnteresseerd in behandeling
 Publiceerde met Breuer Studien über Hysterie: basis neuropsychiatrie
 Psychoanalyse en psychoseksualiteit
 Hysterie en conversie (zie verder)
 Jill Price
 Hyperthymesie = overmatig autobiografisch geheugen (alles onthouden)
 Alternatieve verklaring: dwangneurose of OCD
 Dwanghandelingen
 Obsessies
 Jim Peek
 Savant (mentale ontwikkelingsstoornis) met geïsoleerde begaafdheid (kon snel info
uit boeken opnemen en blijven herinneren)
 Idiot savant: ‘geleerde idioot’
 Cfr. Rain Man
 Autismespectrumstoornis
 Systematisch/obsessioneel toeleggen op datgene waarin men goed is
 Eidetisch/fotografisch geheugen




1

,Hysterie = lichamelijke symptomen zonder biologische ontstaansgrond
(werd eerst gezien als seksuele frustratie bij vrouwen => uitvinding vibrator)

 Conversie = psychische problemen uiten zich in lichamelijke symptomen
 FND = functional neurological disorder:
verlammingsverschijnselen, verkramping, verlies van zintuiglijke waarneming
 FMD = functional movement disorder:
symptomen hebben te maken met verlies van motoriek
 Hysterische dystonie = langdurige verkramping
 Hysterische psychose = toestand die lijkt op psychose zonder de essentiële
kenmerken van een kernpsychose te hebben
 Psychogeen: klachten lijken op neurologische symptomen, maar er worden geen
afwijkingen in het zenuwstelsel of spieren gevonden
 Paradoxale symptomen: patiënt vertoont compleet tegengesteld gedrag van de symptomen
die bij de aandoening horen (door zodanige focus)

Gedrag bestuderen

 Methoden om gedrag te bestuderen
 Idiografische methode: enkel interessante gevallen bestuderen (case study)
 Nomothetische/veralgemeende methode: grote groepen bestuderen
 Mens steeds in natuurlijke context bestuderen
 Intelligentie- en persoonlijkheidstests geven vertekend beeld
 Wie bepaalt wat normaal is?

Basisstructuren van de hersenen




a. Frontaalkwab Motorische cortex
b. Occipitaalkwab Motorische zone
c. Temporaalkwab Sensorische zone
d. Pariëtaalkwab Prefrontale cortex
e. Cerebellum Ventromediale prefrontale cortex
f. Amygdala Orbitofrontale cortex
g. Hippocampus




GEDRAG ONDER DE LOEP

2

,Gedragsdomeinen

 Gedragsdomeinen = verdeling menselijk gedrag volgens soort functioneren
 Perceptie: waarneming (>>>)
 Gerichte aandacht = afhankelijk van interne en externe elementen
 Apperceptie = proces waarbij de aandacht zodanig bewust wordt gestuurd of
waarbij de aandacht automatisch wordt gericht dat de
waarneming/verwerking van prikkels wordt vergemakkelijkt
 Motoriek: beweging
 Cognitie en intelligentie: denken
 Affectief-emotioneel: gevoelsleven
 Geheugen: leren en herinneren
 Motivationeel: drijfveren
 Persoonlijkheid en sociaal: interactie met anderen
 Opdeling in gedragsdomeinen = artificieel
 Gedragsdomeinen hangen sterk met elkaar samen
 Gedragsdomeinen kunnen invloed hebben op elkaar
 Menselijk gedrag is sowieso niet makkelijk in categorieën in te delen
 Specifiek domein = domein als samenvloeiing van andere domeinen (overgangszone)
 Specifieke domeinen bij psychopathie
 Domein van de sociale cognitie = sociaal + perceptueel + cognitief
- Detecteren/interpreteren van sociale/emotionele signalen en hierop
gepast reageren => groot empathisch vermogen
- Wordt onderdrukt/‘gedesactiveerd’ bij
psychopaten/seriemoordenaars
 Tekort in een deelaspect = gecompenseerd door behendigheid in ander
deelaspect: sluwer, goed kunnen inspelen op gedachten, manipulatie
 Specifieke domeinen bij liefde en verliefdheid
 Gevoelens, zintuiglijke gewaarwordingen of cognities
- Verliefdheid: perceptie van visuele, auditieve en olfactorische
elementen
- Liefde: persoonlijkheidskenmerken en gevoelselementen

Gedrag onderzoeken

 Gedragsaspecten best samen bekijken in context
 Betekenis, saillantie1 en impact inschatten
 Aandacht voor objectieve gedragsparameters
 Bv. veel complimentjes geven
 Kan positief zijn indien werkelijk aangevoeld en met oogcontact
 Kan negatief zijn indien men ook veel slechte opmerkingen maakt
 Kleine gedragingen bij communicatie kunnen grote impact hebben
 Korte blik naar kind = belangrijk voor communicatie-ontwikkeling
 Eenvoudige aanraking bij stervende patiënt = rustgevend

Observeerbaar gedrag

 Input, throughput en output
 Prikkels opvangen met waarnemingszintuigen
1
Overduidelijkheid of dominantie

3

,  Prikkels verwerken
 Reageren op prikkels
=> te eenvoudig: men reageert niet enkel mechanistisch op prikkels van buitenaf
 Overt behaviour: observeerbaar gedrag (input en output)
Covert behaviour: niet-observeerbaar gedrag
 Arbitraire grens
 Waarneming kan onbewust gebeuren
 Sommige bewegingsaspecten zijn onzichtbaar voor niet-getraind oog
Actief hersenproces Technologische ontwikkelingen zien meer (hartslag, pupilverwijding…)
 Oriëntatiereactie = fight-or-flight-stressreactie = reactie waarbij de aandacht reflexmatig
wordt opgewekt of gericht op bepaalde prikkels uit de omgeving
 Bescherming tegen gevaar/bedreigingen
 Ook bij exponentieel toegenomen hoeveelheid informatie die we ontvangen
 Habituatie = desensitisatie: betekenisloze prikkels => aandacht neemt makkelijk af

Lichaamsbeleving en cognitieve sturing

 Via cognitieve sturing van hersenactiviteit kan men invloed uitoefenen op lichaamsbeleving
 Spiegelneuronensysteem: gelijkaardige sensaties door te kijken naar bepaalde handeling bij
andere persoon
 ASMR: gelukzalig gevoel door bv. naar hoofdmassage te kijken
 Streelsensoren in huid herkennen streelbeweging
 Grooming (vlooien van elkaars vacht) vanuit ethologisch-evolutionair standpunt:
in haar frunniken brengt positieve sensatie teweeg
 Crossmodale synesthesie = waarnemen van prikkels leidt tot het oproepen van gelijktijdige
waarneming in andere zintuiglijke modus bv. geluiden roepen kleurpercepties op

EEN GEKLEURDE BRIL

Observatie en diagnosestelling

 Empirische cyclus
 Observatie en beschrijving
 Interpretatie en verklaring
 Gedrag beter voorspellen door onderscheid te maken tussen oorzaken
 Van buitenaf of biologisch?
 Veraf of recent?
 Verschillende niveaus bij gedrag rapporteren
1. Gedragsbeschrijving (bv. Hij stottert sinds zijn medicatie is gestopt.)
2. Interpretatie (bv. Hij voelt zich gewoon onzeker in groepen.)
3. Professionele beoordeling (bv. Hij heeft pijn want hij kermt in zijn slaap.)
4. Waardering (bv. Ik vind zijn sociaal gedrag aanstootgevend.)
 Iedereen interpreteert: iedere wetenschapper en auteur is kind van zijn tijd en omgeving



Klassieke gedragsmodellen

 Gestaltpsychologie: Gestalttherapie
 Voortgegroeid uit waarnemingspsychologie
 Realiteit wordt niet altijd geïnterpreteerd zoals deze is


4