Samenvatting – Jeugdcriminologie en jeugd(beschermings)recht
Inhoudsopgave
Jeugdcriminologie (Pleysier).....................................................................................................................................3
Introductie jeugdcriminologie..............................................................................................................................3
Jeugdcriminaliteit als actueel en brandend vraagstuk....................................................................................3
Jeugdcriminologie als wetenschappelijke discipline.......................................................................................4
De jeugd van tegenwoordig: jongeren in Vlaanderen.........................................................................................6
JOP-monitor 2023............................................................................................................................................6
Jongeren in en met problemen in cijfers (I).......................................................................................................14
Jongeren in en met problemen in cijfers (II)......................................................................................................21
Verklaringen voor jeugdcriminaliteit: micro-meso-macro (I)............................................................................25
Verklaringen voor jeugdcriminaliteit: micro-meso-macro (II)...........................................................................34
Jeugdrechtmodellen...........................................................................................................................................42
Interventies bij jeugdcriminaliteit (II).................................................................................................................49
Preventie van jeugdcriminaliteit........................................................................................................................62
Besluitvorming en beslissingspraktijk................................................................................................................68
Jongeren en slachtofferschap............................................................................................................................75
Jeugdbeschermingsrecht........................................................................................................................................80
Deel 1: begrip en beginselen.............................................................................................................................80
H1: Begripsomschrijving en situering............................................................................................................80
H2: Algemene beginselen..............................................................................................................................81
Deel 2: Historiek van het jeugdbeschermingsrecht...........................................................................................83
H1: De evolutie tot de Jeugdbeschermingswet.............................................................................................83
H2: De communautarisering van de jeugdbescherming...............................................................................85
Deel 4: Bevoegdheidsverdeling inzake jeugdbescherming................................................................................87
Deel 3: Internationaal en grondwettelijk kader.................................................................................................90
Jeugdhulprecht.......................................................................................................................................................93
Deel 5: Jeugdhulprecht in Vlaanderen...............................................................................................................97
H1: Toepassingsgebied..................................................................................................................................97
H2: Recht op jeugdhulp.................................................................................................................................98
H3: Basisprincipes..........................................................................................................................................98
H4: Vrijwillige jeugdhulpverlening.................................................................................................................99
H5: Gemandateerde jeugdhulpverlening in verontrustende situaties........................................................104
H6: Gerechtelijke jeugdhulpverlening.........................................................................................................107
Deel 6: Jeugddelinquentierecht in Vlaanderen................................................................................................113
1
,JEUGDDELINQUENTIERECHT................................................................................................................................113
4. Basisprocedure........................................................................................................................................122
6. Actoren....................................................................................................................................................131
7. Gerechtelijke afhandeling........................................................................................................................132
9. Berechting ten gronde.............................................................................................................................144
10. Sancties.................................................................................................................................................144
11. Gemeenschapsinstellingen...................................................................................................................151
12. Uithandengeving....................................................................................................................................154
2
,Jeugdcriminologie (Pleysier)
Introductie jeugdcriminologie
Jeugdcriminaliteit als actueel en brandend vraagstuk
Vb.1 Stijging in jeugdcriminaliteit 2008-2009: +78%
Maar de cijfers gingen helemaal niet over jeugdcriminaliteit
Tabel op volgende slide is wel correct
Wet op dancings: minderjarigen <16 mogen niet zonder begeleiding in dancings komen
Wet op de leerplicht: herhaaldelijk spijbelende jongeren -> dit bestempelen we niet als
jeugdcriminaliteit
Wet op de jeugdbescherming: jongeren die feiten hebben gepleegd en voorwaarden opgelegd krijgen
-> ook dit wordt normaal gezien niet bestempeld als criminaliteit
Vb. 2 Foto: pleintje in Amsterdam, prominent bord camera observatie, doelloos rondhangen is niet toegestaan
Vb. 3 Artikel: Leuvense politie heeft al meteen handen vol met dronken studenten, politie klaar voor overlast
studenten
Je krijgt soms het gevoel dat er steeds meer overlast is, maar soms is het interessant om de historie
wat meer te bekijken -> ook vroeger was die ongerustheid er al
Kapstok criminaliteit en onveiligheid in onze samenleving
Onrust is van alle tijden
'Chronocentrisme':
Term Betekenis Voorbeeld in jeugdcriminologie
Het beoordelen van verleden Denken dat jeugdcriminaliteit een
Chronocentrisme of toekomst vanuit de nieuw fenomeen is dat vroeger
waarden van het heden. niet bestond.
Foto: strandmeubilair vloog heen en weer tijdens coronaperiode, rellen op strand in Blankenberge
Vs. Oude foto
-> opnieuw chornocentisme: denken dat we voor het eerst zijn opgezadeld met een probleem maar in de
historie is min of meer hetzelfde al een keer voorkomen
Jeugdcriminologie is ook een brandend actueel vraagstuk, alhoewel we er eigenlijk al veel langer last van
hebben
Kapstok criminaliteit en onveiligheid in onze samenleving
Breedmaatschappelijke observaties
(laat)moderne risicomaatschappij
3
, o Onvoorwaardelijk geloof in wetenschap en kennis
o Productie van welvaart < productie van risico's
o Toenemend risicobewustzijn, dalende risicoacceptatie
o 'voorzorgsprincipe'
"Dat is de succesparadox: hoe veiliger, welvarender en gezonder we worden, hoe panischer we reageren op het
laatste stukje tekort dat er nog is."
Paradigmawissel
o Van verzorgingsstaat naar een veiligheidsstaat
o Van een post-crime naar een pre-crime samenleving
Pre-crime samenleving: men wil dingen voorkomen door vroeger te kunnen ingrijpen
o Strafrechtelijke inbreuk < reductie van veiligheidsrisico
o Discussies over overlast, leefbaarheid, regulering van gedrag, normen en waarden, fatsoen, …
Vb. 1 Preventieve huisarrest: je ziet een vermenging tussen preventie en repressie - voorbeeld van een
zoektocht naar een preventieve oplossing voor een probleem
Vb. 2 Samenscholingsverbod: opnieuw een voorbeeld om onrust te voorkomen
Vb. 3 Vrijwilliger? Laat eerst uw strafblad even zien: ook een preventie gedachte
Vb. 4 Opgepast, badkleding in Blankenberge: geen badkleding meer in de straten van Blankenberge, kon je een
boete voor krijgen. In het kader van het fatsoen en imago van de stad.
Kapstok criminaliteit en onveiligheid in onze samenleving
We leven in een controlecultuur, incidentencultuur
Gevoel van urgentie en morele paniek
Populaire mythen over (jeugd)criminaliteit
o Jeugddelinquente stijgt spectaclair
o Jeugddelinquenten beginnen steeds jonger
o Jeugd wordt gewelddadiger
o Jeugdcriminaliteit …..
Kapstok criminaliteit en onveiligheid in onze samenleving
Populaire mythen?
Beeld is niet eenduidig
Meerderheid is 'relatief braaf', niettemin…
o …….
Jeugdcriminologie als wetenschappelijke discipline
Jeugdcriminologie: jeugdgerichte specialisatie in de criminologie
Definitieproblemen in de criminologie
o Studiedomein is breder geworden
4
Inhoudsopgave
Jeugdcriminologie (Pleysier).....................................................................................................................................3
Introductie jeugdcriminologie..............................................................................................................................3
Jeugdcriminaliteit als actueel en brandend vraagstuk....................................................................................3
Jeugdcriminologie als wetenschappelijke discipline.......................................................................................4
De jeugd van tegenwoordig: jongeren in Vlaanderen.........................................................................................6
JOP-monitor 2023............................................................................................................................................6
Jongeren in en met problemen in cijfers (I).......................................................................................................14
Jongeren in en met problemen in cijfers (II)......................................................................................................21
Verklaringen voor jeugdcriminaliteit: micro-meso-macro (I)............................................................................25
Verklaringen voor jeugdcriminaliteit: micro-meso-macro (II)...........................................................................34
Jeugdrechtmodellen...........................................................................................................................................42
Interventies bij jeugdcriminaliteit (II).................................................................................................................49
Preventie van jeugdcriminaliteit........................................................................................................................62
Besluitvorming en beslissingspraktijk................................................................................................................68
Jongeren en slachtofferschap............................................................................................................................75
Jeugdbeschermingsrecht........................................................................................................................................80
Deel 1: begrip en beginselen.............................................................................................................................80
H1: Begripsomschrijving en situering............................................................................................................80
H2: Algemene beginselen..............................................................................................................................81
Deel 2: Historiek van het jeugdbeschermingsrecht...........................................................................................83
H1: De evolutie tot de Jeugdbeschermingswet.............................................................................................83
H2: De communautarisering van de jeugdbescherming...............................................................................85
Deel 4: Bevoegdheidsverdeling inzake jeugdbescherming................................................................................87
Deel 3: Internationaal en grondwettelijk kader.................................................................................................90
Jeugdhulprecht.......................................................................................................................................................93
Deel 5: Jeugdhulprecht in Vlaanderen...............................................................................................................97
H1: Toepassingsgebied..................................................................................................................................97
H2: Recht op jeugdhulp.................................................................................................................................98
H3: Basisprincipes..........................................................................................................................................98
H4: Vrijwillige jeugdhulpverlening.................................................................................................................99
H5: Gemandateerde jeugdhulpverlening in verontrustende situaties........................................................104
H6: Gerechtelijke jeugdhulpverlening.........................................................................................................107
Deel 6: Jeugddelinquentierecht in Vlaanderen................................................................................................113
1
,JEUGDDELINQUENTIERECHT................................................................................................................................113
4. Basisprocedure........................................................................................................................................122
6. Actoren....................................................................................................................................................131
7. Gerechtelijke afhandeling........................................................................................................................132
9. Berechting ten gronde.............................................................................................................................144
10. Sancties.................................................................................................................................................144
11. Gemeenschapsinstellingen...................................................................................................................151
12. Uithandengeving....................................................................................................................................154
2
,Jeugdcriminologie (Pleysier)
Introductie jeugdcriminologie
Jeugdcriminaliteit als actueel en brandend vraagstuk
Vb.1 Stijging in jeugdcriminaliteit 2008-2009: +78%
Maar de cijfers gingen helemaal niet over jeugdcriminaliteit
Tabel op volgende slide is wel correct
Wet op dancings: minderjarigen <16 mogen niet zonder begeleiding in dancings komen
Wet op de leerplicht: herhaaldelijk spijbelende jongeren -> dit bestempelen we niet als
jeugdcriminaliteit
Wet op de jeugdbescherming: jongeren die feiten hebben gepleegd en voorwaarden opgelegd krijgen
-> ook dit wordt normaal gezien niet bestempeld als criminaliteit
Vb. 2 Foto: pleintje in Amsterdam, prominent bord camera observatie, doelloos rondhangen is niet toegestaan
Vb. 3 Artikel: Leuvense politie heeft al meteen handen vol met dronken studenten, politie klaar voor overlast
studenten
Je krijgt soms het gevoel dat er steeds meer overlast is, maar soms is het interessant om de historie
wat meer te bekijken -> ook vroeger was die ongerustheid er al
Kapstok criminaliteit en onveiligheid in onze samenleving
Onrust is van alle tijden
'Chronocentrisme':
Term Betekenis Voorbeeld in jeugdcriminologie
Het beoordelen van verleden Denken dat jeugdcriminaliteit een
Chronocentrisme of toekomst vanuit de nieuw fenomeen is dat vroeger
waarden van het heden. niet bestond.
Foto: strandmeubilair vloog heen en weer tijdens coronaperiode, rellen op strand in Blankenberge
Vs. Oude foto
-> opnieuw chornocentisme: denken dat we voor het eerst zijn opgezadeld met een probleem maar in de
historie is min of meer hetzelfde al een keer voorkomen
Jeugdcriminologie is ook een brandend actueel vraagstuk, alhoewel we er eigenlijk al veel langer last van
hebben
Kapstok criminaliteit en onveiligheid in onze samenleving
Breedmaatschappelijke observaties
(laat)moderne risicomaatschappij
3
, o Onvoorwaardelijk geloof in wetenschap en kennis
o Productie van welvaart < productie van risico's
o Toenemend risicobewustzijn, dalende risicoacceptatie
o 'voorzorgsprincipe'
"Dat is de succesparadox: hoe veiliger, welvarender en gezonder we worden, hoe panischer we reageren op het
laatste stukje tekort dat er nog is."
Paradigmawissel
o Van verzorgingsstaat naar een veiligheidsstaat
o Van een post-crime naar een pre-crime samenleving
Pre-crime samenleving: men wil dingen voorkomen door vroeger te kunnen ingrijpen
o Strafrechtelijke inbreuk < reductie van veiligheidsrisico
o Discussies over overlast, leefbaarheid, regulering van gedrag, normen en waarden, fatsoen, …
Vb. 1 Preventieve huisarrest: je ziet een vermenging tussen preventie en repressie - voorbeeld van een
zoektocht naar een preventieve oplossing voor een probleem
Vb. 2 Samenscholingsverbod: opnieuw een voorbeeld om onrust te voorkomen
Vb. 3 Vrijwilliger? Laat eerst uw strafblad even zien: ook een preventie gedachte
Vb. 4 Opgepast, badkleding in Blankenberge: geen badkleding meer in de straten van Blankenberge, kon je een
boete voor krijgen. In het kader van het fatsoen en imago van de stad.
Kapstok criminaliteit en onveiligheid in onze samenleving
We leven in een controlecultuur, incidentencultuur
Gevoel van urgentie en morele paniek
Populaire mythen over (jeugd)criminaliteit
o Jeugddelinquente stijgt spectaclair
o Jeugddelinquenten beginnen steeds jonger
o Jeugd wordt gewelddadiger
o Jeugdcriminaliteit …..
Kapstok criminaliteit en onveiligheid in onze samenleving
Populaire mythen?
Beeld is niet eenduidig
Meerderheid is 'relatief braaf', niettemin…
o …….
Jeugdcriminologie als wetenschappelijke discipline
Jeugdcriminologie: jeugdgerichte specialisatie in de criminologie
Definitieproblemen in de criminologie
o Studiedomein is breder geworden
4
