Evi Aldenzee Voeding & Diëtetiek; Sociale Wetenschappen
Sociale wetenschappen Periode 1
Leerdoelen
De DIO:
- weet wat het verschil is tussen klassieke conditionering, operante conditionering, en cognitief
leren
- kan de overeenkomsten en verschillen tussen modellen die gedrag verklaren, en modellen
die gedrag veranderen uitleggen
- kan het voedingsgedrag van de verschillende casuïstieken in deze periode met behulp van de
kennis uit de leertheorieën analyseren
- kan de kennis over leertheorieën toepassen in de casuïstieken gericht op het bevorderen van
gezond gedrag
- kent de culturele en religieuze invloed op gezondheid en gezondheidsbeleving
- kent de eigen culturele en religieuze invloed op denken over gezondheid en gezondheidsbeleving, en
kan benoemen welke invloed dit kan hebben op zijn/haar omgang met cliënten
- kan het begrip zingeving met een (simulatie)cliënt bespreken
- kan voorkomen dat de eigen culturele en religieuze opvattingen negatieve invloed op de
omgang met cliënten heeft, en kan juiste verbinding bevorderen.
- kan de levensloop van de mens beschrijven
- kent de ontwikkelingspsychologie van kinderen, volwassenen en ouderen
- kan de gezonde psychologische ontwikkeling van kinderen volwassenen en ouderen beschrijven en
herkent verstoringen hierin
- kan deze kennis toepassen in de professionele benadering van kinderen, volwassenen en ouderen
Literatuur
• Lees hoofdstuk 4 Leren en omgeving uit: Zimbardo, P., Johnson, R., & McCann, V. (2017).
Psychologie: Een inleiding [Psychology: Core concepts] (8e druk; A. Moons, Eindred.; C.
Boudestein, E. Caffin, L. Voets, & G. van der Wielen, Nederlandstalige bew.; G. Bouman,
Vert.). Amsterdam: Pearson.
• Bekijk van de Pearson website van dit hoofdstuk 4 de video’s over klassieke conditionering en
operante conditionering.
• Bekijk de volgende filmpjes over COPD en de invloed van de ziekte op het leven van de
patiënten:
o ‘Overleven met COPD’ https://www.youtube.com/watch?v=bhTeZySVAt8
o ‘COPD docu’ https://www.youtube.com/watch?v=255W1TTlIEI
• Ga op zoek naar informatie over culturele en religieuze invloeden op gezondheidsbeleving en
gezondheidszorg. Zoek daarbij ook naar informatie over verschillen tussen de ‘ik’ en ‘wij’
cultuur.
• Lees de volgende artikelen:
o Koudstaal, K. en Verdonk, P. (2016). Kwalitatief onderzoek naar visies over
gezondheid en leefstijl van Nederlands-Marokkaanse oudere vrouwen in Nederland.
Ned Tijdschr voor Voeding & Diëtetiek, 71 (3), S1-S8. (Onderwijs Online)
o Leeuwen, R. van, Leget, C.,& Vosselman M. (2016). Zingeving in zorg en welzijn. (7e
editie, tweede druk). Amsterdam, Boom uitgevers. Paragraaf 5.3 Aandacht voor
zingeving in het interdiscipliniare zorgproces: resultaten en interventies. (Onderwijs
Online)
o Özdemir, A., Weinschenk, I.P., Jager, M en Sande, R van der. (2012). Achtergrond
speelt hoofdrol bij Turkse diabetespatiënten. Ned Tijdschr voor Voeding & Diëtetiek,
67 (5), 22-24. (Onderwijs Online)
,Evi Aldenzee Voeding & Diëtetiek; Sociale Wetenschappen
• Bekijk het volgende filmpje over Voeding en Religie:
https://www.youtube.com/watch?v=g8haFQ8Eu30
• Ontwikkelingspsychologie: Bestudeer voor deze week 7.1 t/m 7.3 uit: Zimbardo, P., Johnson,
R., & McCann, V. (2017). Psychologie: Een inleiding [Psychology: Core concepts] (8e druk; A.
Moons, Eindred.; C. Boudestein, E. Caffin, L. Voets, & G. van der Wielen, Nederlandstalige
bew.; G. Bouman, Vert.). Amsterdam: Pearson.
• Bekijk op de bijbehorende website van Pearson de video’s over Hechting en over Piaget.
• Schema’s over ontwikkelingsaspecten en omgevingsinteractie op de website Nederlands
Centrum Jeugdgezondheidszorg: https://www.ncj.nl/producten-diensten/richtlijnen-
instrumenten/ontwikkelingsaspecten/
• Bekijk het volgende TEDTalk filmpje: ‘What is the most important influence on child
development’ vanTom Weisner https://www.youtube.com/watch?v=gIZ8PkLMMUo
• Ontwikkelingspsychologie: Bestudeer voor deze week 7.4 Psychologische ontwikkeling uit
Zimbardo, P., Johnson, R., & McCann, V. (2017). Psychologie: Een inleiding [Psychology: Core
concepts] (8e druk; A. Moons, Eindred.; C. Boudestein, E. Caffin, L. Voets, & G. van der Wielen,
Nederlandstalige bew.; G. Bouman, Vert.). Amsterdam: Pearson.
• Lees het artikel: Swart, M., Mevius, L. & Zaat, L. (2015). Ouderen zijn niet suf. NTvG 25 september
2015 (Onderwijs Online)
• Bestudeer: Rijksoverheid (2016). Overzicht woon- en verblijfsvormen kwetsbare ouderen.
Geraadpleegd op 5 juli 2018 van
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2016/06/23/zorg--en-verblijfsvormen-
kwetsbare-ouderen
,Evi Aldenzee Voeding & Diëtetiek; Sociale Wetenschappen
Psychologie een inleiding
Hoofdstuk 4 Leren en omgeving
Centrale vraag: Aangenomen dat Sandra’s vliegangst een aangeleerde reactie is, zou ze daar
dan ook door te leren van af kunnen komen? Zo ja, hoe?
Leren: Een blijvende verandering in gedrag of mentale processen als gevolg van een
bepaalde ervaring.
Ten eerste spreken pas van leren als het tot een blijvende verandering leidt. Ten tweede kan leren,
volgens onze definitie, ook leiden tot een blijvende verandering in mentale processen. Beïnvloeding
van mentale processen is minder gemakkelijk te demonstreren, omdat we innerlijke ervaringen niet
rechtstreeks kunnen observeren.
Leren versus instinct
Zonder leren zouden we volledig afhankelijk zijn van onze reflexen en van de aangeboren
gedragingen die meestal ‘instincten’ worden genoemd’. In tegenstelling tot leren wordt instinctief
gedrag sterk door genetische programmering beïnvloed, zoals we zien bij het trekgedrag van vogels
en de paringsrituelen van dieren. In het algemeen wordt menselijk gedrag veel sterker beïnvloed
door leren en in veel mindere mate door instincten dan het gedrag van andere dieren. Leren geeft on
de flexibiliteit om ons snel aan veranderende situaties en nieuwe omgevingen aan te passen. Leren
geeft een evolutionair voordeel ten opzichte van instinct.
Eenvoudige en complexe vormen van leren
Habituatie: Leren niet te reageren op de herhaalde aanbieding van een stimulus (wonen
aan een drukke straat). Alle dieren me teen zenuwstelsel beschikken over
deze vaardigheid. Door habituatie kun je je gemakkelijker concentreren op
belangrijke stimuli, terwijl je stimuli die geen aandacht verdienen negeert.
Mere exposure effect: Aangeleerde voorkeur voor stimuli waaraan we al eerder zijn blootgesteld.
Stimulus-respons-leren: Vormen van leren die we kunnen beschrijven in termen van stimuli
en responsen, zoals klassieke conditionering en operante
conditionering.
Kernvraag 4.1 Hoe verklaart klassieke conditionering leren?
Kernconcept 4.1 Klassieke conditionering is een elementaire vorm van leren waarbij een stimulus die
een aangeboren reflex oproept, wordt geassocieerd met een voorheen neutrale stimulus, die daarop
het vermogen verwerkt om dezelfde respons op te roepen.
Klassieke conditionering is een vorm van leren die zowel bij dieren als bij mensen plaatsvindt. Dankzij
dit proces leren organismen welke signalen gevaar aangeven, de aanwezigheid van voedsel, de
mogelijkheid van seksuele interactie of andere zaken op overleving vergroten.
4.1.1 De kernpunten van klassieke conditionering
Experiment bij honden. Pavlov ontdekte dat wanneer een neutrale stimulus (NS) (een stimulus die
van nature geen reactie oproept, zoals een geluid of licht) gekoppeld wordt aan een reflex
oproepende stimulus (zoals voedsel), deze neutrale respons na verloop van tijd een aangeleerde
respons (speekselproductie) zal oproepen die gelijk is aan de oorspronkelijke reflex. Hetzelfde
conditioneringsproces veroorzaakt bij mensen de associatie van bloemen of chocolade met
romantiek.
, Evi Aldenzee Voeding & Diëtetiek; Sociale Wetenschappen
Begrippen op een rijtje bij klassieke conditionering
Begrip Uitleg
Ongeconditioneerde De stimulus die een ongeconditioneerde respons oproept (Pavlov: Voedsel
stimulus (UCS) → speekselvorming).
Ongeconditioneerde De respons die voorafgaande aan de verwervingsfase wordt opgeroepen
respons (UCR) door een ongeconditioneerde stimulus.
Verwervingsfase Het eerste leerstadium in de klassieke conditionering, waarin de
geconditioneerde stimulus steeds vaker de geconditioneerde respons
oproept.
Contiguïteit Het samen, of vlak na elkaar, aanbieden van de NS en de UCS.
Geconditioneerde Een oorspronkelijk neutrale stimulus die na een leerproces de
stimulus (CS) geconditioneerde respons oproept.
Geconditioneerde Een respons die wordt opgeroepen door een oorspronkelijk neutrale
respons (CR). stimulus die na een leerproces geassocieerd wordt met de
ongeconditioneerde stimulus.
Extinctie en spontaan herstel
Extinctie: De afname van een geconditioneerde associatie als gevolg van de
afwezigheid van een ongeconditioneerde stimulus of bekrachtiger.
Extinctie is belangrijk bij behavioristische therapie tegen angsten en fobieën. Extinctie betekent niet
dat de respons voorgoed verdwenen is (deze wordt onderdrukt).
Spontaan herstel: Het terugkeren van een uitgedoofde ongeconditioneerde respons na een
rustperiode.
Sociale wetenschappen Periode 1
Leerdoelen
De DIO:
- weet wat het verschil is tussen klassieke conditionering, operante conditionering, en cognitief
leren
- kan de overeenkomsten en verschillen tussen modellen die gedrag verklaren, en modellen
die gedrag veranderen uitleggen
- kan het voedingsgedrag van de verschillende casuïstieken in deze periode met behulp van de
kennis uit de leertheorieën analyseren
- kan de kennis over leertheorieën toepassen in de casuïstieken gericht op het bevorderen van
gezond gedrag
- kent de culturele en religieuze invloed op gezondheid en gezondheidsbeleving
- kent de eigen culturele en religieuze invloed op denken over gezondheid en gezondheidsbeleving, en
kan benoemen welke invloed dit kan hebben op zijn/haar omgang met cliënten
- kan het begrip zingeving met een (simulatie)cliënt bespreken
- kan voorkomen dat de eigen culturele en religieuze opvattingen negatieve invloed op de
omgang met cliënten heeft, en kan juiste verbinding bevorderen.
- kan de levensloop van de mens beschrijven
- kent de ontwikkelingspsychologie van kinderen, volwassenen en ouderen
- kan de gezonde psychologische ontwikkeling van kinderen volwassenen en ouderen beschrijven en
herkent verstoringen hierin
- kan deze kennis toepassen in de professionele benadering van kinderen, volwassenen en ouderen
Literatuur
• Lees hoofdstuk 4 Leren en omgeving uit: Zimbardo, P., Johnson, R., & McCann, V. (2017).
Psychologie: Een inleiding [Psychology: Core concepts] (8e druk; A. Moons, Eindred.; C.
Boudestein, E. Caffin, L. Voets, & G. van der Wielen, Nederlandstalige bew.; G. Bouman,
Vert.). Amsterdam: Pearson.
• Bekijk van de Pearson website van dit hoofdstuk 4 de video’s over klassieke conditionering en
operante conditionering.
• Bekijk de volgende filmpjes over COPD en de invloed van de ziekte op het leven van de
patiënten:
o ‘Overleven met COPD’ https://www.youtube.com/watch?v=bhTeZySVAt8
o ‘COPD docu’ https://www.youtube.com/watch?v=255W1TTlIEI
• Ga op zoek naar informatie over culturele en religieuze invloeden op gezondheidsbeleving en
gezondheidszorg. Zoek daarbij ook naar informatie over verschillen tussen de ‘ik’ en ‘wij’
cultuur.
• Lees de volgende artikelen:
o Koudstaal, K. en Verdonk, P. (2016). Kwalitatief onderzoek naar visies over
gezondheid en leefstijl van Nederlands-Marokkaanse oudere vrouwen in Nederland.
Ned Tijdschr voor Voeding & Diëtetiek, 71 (3), S1-S8. (Onderwijs Online)
o Leeuwen, R. van, Leget, C.,& Vosselman M. (2016). Zingeving in zorg en welzijn. (7e
editie, tweede druk). Amsterdam, Boom uitgevers. Paragraaf 5.3 Aandacht voor
zingeving in het interdiscipliniare zorgproces: resultaten en interventies. (Onderwijs
Online)
o Özdemir, A., Weinschenk, I.P., Jager, M en Sande, R van der. (2012). Achtergrond
speelt hoofdrol bij Turkse diabetespatiënten. Ned Tijdschr voor Voeding & Diëtetiek,
67 (5), 22-24. (Onderwijs Online)
,Evi Aldenzee Voeding & Diëtetiek; Sociale Wetenschappen
• Bekijk het volgende filmpje over Voeding en Religie:
https://www.youtube.com/watch?v=g8haFQ8Eu30
• Ontwikkelingspsychologie: Bestudeer voor deze week 7.1 t/m 7.3 uit: Zimbardo, P., Johnson,
R., & McCann, V. (2017). Psychologie: Een inleiding [Psychology: Core concepts] (8e druk; A.
Moons, Eindred.; C. Boudestein, E. Caffin, L. Voets, & G. van der Wielen, Nederlandstalige
bew.; G. Bouman, Vert.). Amsterdam: Pearson.
• Bekijk op de bijbehorende website van Pearson de video’s over Hechting en over Piaget.
• Schema’s over ontwikkelingsaspecten en omgevingsinteractie op de website Nederlands
Centrum Jeugdgezondheidszorg: https://www.ncj.nl/producten-diensten/richtlijnen-
instrumenten/ontwikkelingsaspecten/
• Bekijk het volgende TEDTalk filmpje: ‘What is the most important influence on child
development’ vanTom Weisner https://www.youtube.com/watch?v=gIZ8PkLMMUo
• Ontwikkelingspsychologie: Bestudeer voor deze week 7.4 Psychologische ontwikkeling uit
Zimbardo, P., Johnson, R., & McCann, V. (2017). Psychologie: Een inleiding [Psychology: Core
concepts] (8e druk; A. Moons, Eindred.; C. Boudestein, E. Caffin, L. Voets, & G. van der Wielen,
Nederlandstalige bew.; G. Bouman, Vert.). Amsterdam: Pearson.
• Lees het artikel: Swart, M., Mevius, L. & Zaat, L. (2015). Ouderen zijn niet suf. NTvG 25 september
2015 (Onderwijs Online)
• Bestudeer: Rijksoverheid (2016). Overzicht woon- en verblijfsvormen kwetsbare ouderen.
Geraadpleegd op 5 juli 2018 van
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2016/06/23/zorg--en-verblijfsvormen-
kwetsbare-ouderen
,Evi Aldenzee Voeding & Diëtetiek; Sociale Wetenschappen
Psychologie een inleiding
Hoofdstuk 4 Leren en omgeving
Centrale vraag: Aangenomen dat Sandra’s vliegangst een aangeleerde reactie is, zou ze daar
dan ook door te leren van af kunnen komen? Zo ja, hoe?
Leren: Een blijvende verandering in gedrag of mentale processen als gevolg van een
bepaalde ervaring.
Ten eerste spreken pas van leren als het tot een blijvende verandering leidt. Ten tweede kan leren,
volgens onze definitie, ook leiden tot een blijvende verandering in mentale processen. Beïnvloeding
van mentale processen is minder gemakkelijk te demonstreren, omdat we innerlijke ervaringen niet
rechtstreeks kunnen observeren.
Leren versus instinct
Zonder leren zouden we volledig afhankelijk zijn van onze reflexen en van de aangeboren
gedragingen die meestal ‘instincten’ worden genoemd’. In tegenstelling tot leren wordt instinctief
gedrag sterk door genetische programmering beïnvloed, zoals we zien bij het trekgedrag van vogels
en de paringsrituelen van dieren. In het algemeen wordt menselijk gedrag veel sterker beïnvloed
door leren en in veel mindere mate door instincten dan het gedrag van andere dieren. Leren geeft on
de flexibiliteit om ons snel aan veranderende situaties en nieuwe omgevingen aan te passen. Leren
geeft een evolutionair voordeel ten opzichte van instinct.
Eenvoudige en complexe vormen van leren
Habituatie: Leren niet te reageren op de herhaalde aanbieding van een stimulus (wonen
aan een drukke straat). Alle dieren me teen zenuwstelsel beschikken over
deze vaardigheid. Door habituatie kun je je gemakkelijker concentreren op
belangrijke stimuli, terwijl je stimuli die geen aandacht verdienen negeert.
Mere exposure effect: Aangeleerde voorkeur voor stimuli waaraan we al eerder zijn blootgesteld.
Stimulus-respons-leren: Vormen van leren die we kunnen beschrijven in termen van stimuli
en responsen, zoals klassieke conditionering en operante
conditionering.
Kernvraag 4.1 Hoe verklaart klassieke conditionering leren?
Kernconcept 4.1 Klassieke conditionering is een elementaire vorm van leren waarbij een stimulus die
een aangeboren reflex oproept, wordt geassocieerd met een voorheen neutrale stimulus, die daarop
het vermogen verwerkt om dezelfde respons op te roepen.
Klassieke conditionering is een vorm van leren die zowel bij dieren als bij mensen plaatsvindt. Dankzij
dit proces leren organismen welke signalen gevaar aangeven, de aanwezigheid van voedsel, de
mogelijkheid van seksuele interactie of andere zaken op overleving vergroten.
4.1.1 De kernpunten van klassieke conditionering
Experiment bij honden. Pavlov ontdekte dat wanneer een neutrale stimulus (NS) (een stimulus die
van nature geen reactie oproept, zoals een geluid of licht) gekoppeld wordt aan een reflex
oproepende stimulus (zoals voedsel), deze neutrale respons na verloop van tijd een aangeleerde
respons (speekselproductie) zal oproepen die gelijk is aan de oorspronkelijke reflex. Hetzelfde
conditioneringsproces veroorzaakt bij mensen de associatie van bloemen of chocolade met
romantiek.
, Evi Aldenzee Voeding & Diëtetiek; Sociale Wetenschappen
Begrippen op een rijtje bij klassieke conditionering
Begrip Uitleg
Ongeconditioneerde De stimulus die een ongeconditioneerde respons oproept (Pavlov: Voedsel
stimulus (UCS) → speekselvorming).
Ongeconditioneerde De respons die voorafgaande aan de verwervingsfase wordt opgeroepen
respons (UCR) door een ongeconditioneerde stimulus.
Verwervingsfase Het eerste leerstadium in de klassieke conditionering, waarin de
geconditioneerde stimulus steeds vaker de geconditioneerde respons
oproept.
Contiguïteit Het samen, of vlak na elkaar, aanbieden van de NS en de UCS.
Geconditioneerde Een oorspronkelijk neutrale stimulus die na een leerproces de
stimulus (CS) geconditioneerde respons oproept.
Geconditioneerde Een respons die wordt opgeroepen door een oorspronkelijk neutrale
respons (CR). stimulus die na een leerproces geassocieerd wordt met de
ongeconditioneerde stimulus.
Extinctie en spontaan herstel
Extinctie: De afname van een geconditioneerde associatie als gevolg van de
afwezigheid van een ongeconditioneerde stimulus of bekrachtiger.
Extinctie is belangrijk bij behavioristische therapie tegen angsten en fobieën. Extinctie betekent niet
dat de respons voorgoed verdwenen is (deze wordt onderdrukt).
Spontaan herstel: Het terugkeren van een uitgedoofde ongeconditioneerde respons na een
rustperiode.
