HC 1: Criminaliteit en Criminologie
Het vak volgt het boek, dus je kan dat aanhouden.
Hoofdvragen van de criminologie
1. Wat wordt (waarom) verstaan onder criminaliteit?
2. Wat is de aard, omvang en ontwikkeling van criminaliteit?
3. Wat zijn de achtergronden/verklaringen voor (verschillen in) criminaliteit?
4. Wat is de wijze waarop de overheid en de overige maatschappij op criminaliteit reageert?
Criminaliteit - de definitie
Wat wordt (waarom) verstaan onder criminaliteit?
● Op het moment dat het in een wetboek staat is het criminaliteit.
● Normen overschrijden
● Er zit iets van schade
Criminaliteit is menselijk gedrag waarbij andere personen (of dieren of het milieu) worden uitgebuit
of schade toegebracht, en dat sociale regels schendt, en waarvan in rechtsnormen (door de overheid
vastgestelde regels/wetten) is aangegeven dat het niet mag, en waarvan de overheid de wetten ook
handhaaft.
In elke samenleving zijn er gedragingen die meer of minder gewenst worden gevonden.
● Gebruiken: minder gewenst en geen/lichte sancties
● Normen: niet gewenst en (niet wettelijke) sancties
● Rechtsnormen: niet gewenst en wettelijke sancties (=wetten en jurisprudentie)
○ Slecht gedrag (Mala in Se)
■ Gedrag dat door (vrijwel) iedereen gezien wordt als slecht
■ Daarom in (bijna) alle landen op alle momenten in Wetboeken van Strafrecht
opgenomen
■ Opgenomen in universele wetten: zie bijv. Grondwet & Rechten van de Mens
○ Verboden gedrag (Mala Prohibita)
■ Gedrag waarover verschillende ideeën zijn over of en hoe erg dit slecht is
■ Daarom verschillen tussen landen en momenten in of het is opgenomen in
Wetboeken van Strafrecht
■ Niet opgenomen in universele wetten: zie bijv. Grondwet en Rechten van de
Mens
Verklaringen voor verschillen in definities van criminaliteit
● Technologische context
○ Cybercrime stond 30 jaar geleden nog niet in het strafrecht, technologisch verandert
continu
● Maatschappelijke context
○ Normen veranderen door de tijd heen, maatschappelijk debat
● Normen van samenleving: consensus model
○ Ideaal idee dat iedereen het erover eens zou zijn wat strafbaar is en niet
● Normen en belangen van machthebbers: conflict model
○ Landen waar ze bijvoorbeeld een democratie hebben
● Politieke besluitvorming: pluralisme model
, ○ Je hebt politieke partijen die samen wetten vormen als vertegenwoordiging van de
maatschappij (democratie)
Criminaliteit - de definitie II
Vroeger strafbaar maar nu niet meer: verkoop van softdrugs (wiet), abortus
→ Decriminalisering
Nu wel strafbaar, maar vroeger niet: je riem niet dragen tijdens autorijden, telefoneren en deelnemen
aan het verkeer, alcoholgebruik onder 18
→ Criminalisering
Criminaliteit - een probleem
Criminaliteit is een maatschappelijk probleem omdat het veel voorkomt.
Er is veel:
● Criminaliteit tegen personen
● Criminaliteit tegen goederen (vernieling)
● Criminaliteit tegen de overheid en de samenleving
● Slachtofferloze criminaliteit
○ Delicten waar bijvoorbeeld alle betrokkenen vrijwillig zijn en niet het idee hebben dat
ze schade doen of dat het criminaliteit is. Alleen als alle betrokken partijen vrijwillig
instemmen en vinden dat zij door de transactie niet geschaad worden.
■ Euthanasie
■ Prostitutie
■ Drugsgebruik en drugshandel
■ Gevechten tussen bekenden
Criminaliteit is een maatschappelijk probleem omdat het veel schade veroorzaakt, want er is veel:
● Materiële schade: voor burgers, bedrijven en de overheid
● Materiële schade: kosten criminaliteitsbestrijding
● Milieuschade
● Immateriële schade:
○ Leed van slachtoffers
○ Angst, vermijdingsgedrag
○ Morele verontwaardiging
○ Ontwrichting samenleving
○ Bedreiging rechtsorde
○ Ondermijning legitimiteit democratische rechtsstaat
Criminaliteit is een maatschappelijk probleem omdat het een sociaal probleem is, want er zijn:
● Veel betrokken actoren, organisaties, bedrijven en maatschappelijke instellingen
● Maatschappelijke oorzaken van criminaliteit
● Verschillende en tegenstrijdige belangen bij aanpak
● Veel discussies over criminaliteit en de aanpak in publiek debat en de media
● Spanningen tussen wensen burgers en rol overheid
Criminaliteit is een maatschappelijk probleem omdat het een politiek probleem is, want:
● Het zorgen voor veiligheid is een basisfunctie van de overheid
● Veiligheid is een collectief goed
● Veiligheid staat hoog op publieke en politieke agenda
, ● Politieke partijen en groeperingen verschillen in voorkeuren voor aanpak criminaliteit
Criminologie - de discipline
Als criminoloog bestudeer je o.a. de aard van crimineel gedrag.
Criminologie is een ‘object’ wetenschap; we bestuderen criminaliteit en de reacties daarop.
De criminologie heeft een multidisciplinaire benadering. Moeder- of basisdisciplines van de
criminologie zijn onder andere:
● Maatschappijwetenschappen (sociologie, antropologie, economie, geografie)
● Gedragswetenschappen (psychologie, biologie, medische wetenschappen)
● Natuurwetenschappen (criminalistiek, natuurkunde, scheikunde)
● Juridische wetenschappen (strafrecht)
Criminologie is een theoretisch empirische wetenschap, het is geen normatieve wetenschap.
Theoretisch: we willen theorieën hebben over waarom gedragen mensen zich zoals ze zich gedragen
Empirisch: hoe zit de echte wereld in elkaar (naar de feiten kijken)
Normatieve: hoe zou de wereld eruit kunnen zien (meer filosofisch en doen we dus niet)
Sub-disciplines van de criminologie:
● Criminografie: de beschrijvende studie van de aard, omvang en ontwikkeling van criminaliteit
● Etiologie: de verklarende studie van de oorzaken/verklaringen van criminaliteit
● Penologie: de studie van de formele (straffen) en informele reacties op criminaliteit
● Criminaliteitspreventie
● Victimologie: de studie van slachtoffers van criminaliteit
Criminologie - geschiedenis
Vanaf 2000 pas bachelors en masters criminologie: het is een jonge discipline.
De geschiedenis van de criminologie kent verschillende benaderingen.
● -1700: Theologische benadering
● 1700-1800: Filosofisch en normatieve benadering
● 1800-1900: Wetenschappelijke benadering
● 1900-nu: Modern Wetenschappelijke benadering
○ Nieuwe richting
○ Kritische criminologie
○ Veramerikanisering van de criminologie
○ Nieuwe zakelijkheid
Criminologie - de werkwijze
Criminologen stellen verschillende soorten vragen:
● Beschrijvingsvragen over aard, omvang, verschillen en ontwikkelingen
○ Hoeveel criminaliteit is er?
○ In hoeverre is criminaliteit gestegen/gedaald?
○ Etc..
● Verklaringsvragen
○ Waarom….
● Toetsingsvragen
○ In hoeverre klopt de hypothese/verwachting dat…
● Beleidsvragen
, ○ Hoe kan het probleem worden opgelost?
Vragen kunnen betrekking hebben op verschillende eenheden
● Daders
● Slachtoffers
● Gedrag
● Buurten/wijken
● Openbaar ministerie
● Actoren bij preventie en strafrechtspleging
Criminologen werken met een aantal grondregels voor criminologisch onderzoek:
1. Formuleer probleemstellingen en (onderzoeks)vragen
2. Bedenk en formuleer theorieën al verklaringen
3. Verricht onderzoek in de empirie (beschrijvend en toetsend)
4. Ondersteun beleid (alleen) op basis van uitkomsten onderzoek
→ Dit wordt het PTOB-schema genoemd (empirische cyclus)
De criminologie is een wetenschappelijke discipline waarin gestreefd wordt naar optimale
- Wetenschappelijke relevantie
- Maatschappelijke relevantie
→ En dus naar fundamenteel en toegepast onderzoek
Het vak volgt het boek, dus je kan dat aanhouden.
Hoofdvragen van de criminologie
1. Wat wordt (waarom) verstaan onder criminaliteit?
2. Wat is de aard, omvang en ontwikkeling van criminaliteit?
3. Wat zijn de achtergronden/verklaringen voor (verschillen in) criminaliteit?
4. Wat is de wijze waarop de overheid en de overige maatschappij op criminaliteit reageert?
Criminaliteit - de definitie
Wat wordt (waarom) verstaan onder criminaliteit?
● Op het moment dat het in een wetboek staat is het criminaliteit.
● Normen overschrijden
● Er zit iets van schade
Criminaliteit is menselijk gedrag waarbij andere personen (of dieren of het milieu) worden uitgebuit
of schade toegebracht, en dat sociale regels schendt, en waarvan in rechtsnormen (door de overheid
vastgestelde regels/wetten) is aangegeven dat het niet mag, en waarvan de overheid de wetten ook
handhaaft.
In elke samenleving zijn er gedragingen die meer of minder gewenst worden gevonden.
● Gebruiken: minder gewenst en geen/lichte sancties
● Normen: niet gewenst en (niet wettelijke) sancties
● Rechtsnormen: niet gewenst en wettelijke sancties (=wetten en jurisprudentie)
○ Slecht gedrag (Mala in Se)
■ Gedrag dat door (vrijwel) iedereen gezien wordt als slecht
■ Daarom in (bijna) alle landen op alle momenten in Wetboeken van Strafrecht
opgenomen
■ Opgenomen in universele wetten: zie bijv. Grondwet & Rechten van de Mens
○ Verboden gedrag (Mala Prohibita)
■ Gedrag waarover verschillende ideeën zijn over of en hoe erg dit slecht is
■ Daarom verschillen tussen landen en momenten in of het is opgenomen in
Wetboeken van Strafrecht
■ Niet opgenomen in universele wetten: zie bijv. Grondwet en Rechten van de
Mens
Verklaringen voor verschillen in definities van criminaliteit
● Technologische context
○ Cybercrime stond 30 jaar geleden nog niet in het strafrecht, technologisch verandert
continu
● Maatschappelijke context
○ Normen veranderen door de tijd heen, maatschappelijk debat
● Normen van samenleving: consensus model
○ Ideaal idee dat iedereen het erover eens zou zijn wat strafbaar is en niet
● Normen en belangen van machthebbers: conflict model
○ Landen waar ze bijvoorbeeld een democratie hebben
● Politieke besluitvorming: pluralisme model
, ○ Je hebt politieke partijen die samen wetten vormen als vertegenwoordiging van de
maatschappij (democratie)
Criminaliteit - de definitie II
Vroeger strafbaar maar nu niet meer: verkoop van softdrugs (wiet), abortus
→ Decriminalisering
Nu wel strafbaar, maar vroeger niet: je riem niet dragen tijdens autorijden, telefoneren en deelnemen
aan het verkeer, alcoholgebruik onder 18
→ Criminalisering
Criminaliteit - een probleem
Criminaliteit is een maatschappelijk probleem omdat het veel voorkomt.
Er is veel:
● Criminaliteit tegen personen
● Criminaliteit tegen goederen (vernieling)
● Criminaliteit tegen de overheid en de samenleving
● Slachtofferloze criminaliteit
○ Delicten waar bijvoorbeeld alle betrokkenen vrijwillig zijn en niet het idee hebben dat
ze schade doen of dat het criminaliteit is. Alleen als alle betrokken partijen vrijwillig
instemmen en vinden dat zij door de transactie niet geschaad worden.
■ Euthanasie
■ Prostitutie
■ Drugsgebruik en drugshandel
■ Gevechten tussen bekenden
Criminaliteit is een maatschappelijk probleem omdat het veel schade veroorzaakt, want er is veel:
● Materiële schade: voor burgers, bedrijven en de overheid
● Materiële schade: kosten criminaliteitsbestrijding
● Milieuschade
● Immateriële schade:
○ Leed van slachtoffers
○ Angst, vermijdingsgedrag
○ Morele verontwaardiging
○ Ontwrichting samenleving
○ Bedreiging rechtsorde
○ Ondermijning legitimiteit democratische rechtsstaat
Criminaliteit is een maatschappelijk probleem omdat het een sociaal probleem is, want er zijn:
● Veel betrokken actoren, organisaties, bedrijven en maatschappelijke instellingen
● Maatschappelijke oorzaken van criminaliteit
● Verschillende en tegenstrijdige belangen bij aanpak
● Veel discussies over criminaliteit en de aanpak in publiek debat en de media
● Spanningen tussen wensen burgers en rol overheid
Criminaliteit is een maatschappelijk probleem omdat het een politiek probleem is, want:
● Het zorgen voor veiligheid is een basisfunctie van de overheid
● Veiligheid is een collectief goed
● Veiligheid staat hoog op publieke en politieke agenda
, ● Politieke partijen en groeperingen verschillen in voorkeuren voor aanpak criminaliteit
Criminologie - de discipline
Als criminoloog bestudeer je o.a. de aard van crimineel gedrag.
Criminologie is een ‘object’ wetenschap; we bestuderen criminaliteit en de reacties daarop.
De criminologie heeft een multidisciplinaire benadering. Moeder- of basisdisciplines van de
criminologie zijn onder andere:
● Maatschappijwetenschappen (sociologie, antropologie, economie, geografie)
● Gedragswetenschappen (psychologie, biologie, medische wetenschappen)
● Natuurwetenschappen (criminalistiek, natuurkunde, scheikunde)
● Juridische wetenschappen (strafrecht)
Criminologie is een theoretisch empirische wetenschap, het is geen normatieve wetenschap.
Theoretisch: we willen theorieën hebben over waarom gedragen mensen zich zoals ze zich gedragen
Empirisch: hoe zit de echte wereld in elkaar (naar de feiten kijken)
Normatieve: hoe zou de wereld eruit kunnen zien (meer filosofisch en doen we dus niet)
Sub-disciplines van de criminologie:
● Criminografie: de beschrijvende studie van de aard, omvang en ontwikkeling van criminaliteit
● Etiologie: de verklarende studie van de oorzaken/verklaringen van criminaliteit
● Penologie: de studie van de formele (straffen) en informele reacties op criminaliteit
● Criminaliteitspreventie
● Victimologie: de studie van slachtoffers van criminaliteit
Criminologie - geschiedenis
Vanaf 2000 pas bachelors en masters criminologie: het is een jonge discipline.
De geschiedenis van de criminologie kent verschillende benaderingen.
● -1700: Theologische benadering
● 1700-1800: Filosofisch en normatieve benadering
● 1800-1900: Wetenschappelijke benadering
● 1900-nu: Modern Wetenschappelijke benadering
○ Nieuwe richting
○ Kritische criminologie
○ Veramerikanisering van de criminologie
○ Nieuwe zakelijkheid
Criminologie - de werkwijze
Criminologen stellen verschillende soorten vragen:
● Beschrijvingsvragen over aard, omvang, verschillen en ontwikkelingen
○ Hoeveel criminaliteit is er?
○ In hoeverre is criminaliteit gestegen/gedaald?
○ Etc..
● Verklaringsvragen
○ Waarom….
● Toetsingsvragen
○ In hoeverre klopt de hypothese/verwachting dat…
● Beleidsvragen
, ○ Hoe kan het probleem worden opgelost?
Vragen kunnen betrekking hebben op verschillende eenheden
● Daders
● Slachtoffers
● Gedrag
● Buurten/wijken
● Openbaar ministerie
● Actoren bij preventie en strafrechtspleging
Criminologen werken met een aantal grondregels voor criminologisch onderzoek:
1. Formuleer probleemstellingen en (onderzoeks)vragen
2. Bedenk en formuleer theorieën al verklaringen
3. Verricht onderzoek in de empirie (beschrijvend en toetsend)
4. Ondersteun beleid (alleen) op basis van uitkomsten onderzoek
→ Dit wordt het PTOB-schema genoemd (empirische cyclus)
De criminologie is een wetenschappelijke discipline waarin gestreefd wordt naar optimale
- Wetenschappelijke relevantie
- Maatschappelijke relevantie
→ En dus naar fundamenteel en toegepast onderzoek
