Volledige Samenvatting - Tentamenklaar! Ontwikkelingspsychopathalogie / psychopathalogie

,College 1 - Introductie

 Psychopathologie
is de wetenschap waarin psychische stoornissen worden bestudeerd. Er wordt kennis verzameld over
algemene kenmerken van psychische stoornissen.
 Psychiatrie
gekeken naar (de effecten van) hulpverlening aan mensen met psychische stoornissen. Psychiaters
en artsen mogen medicijnen voorschrijven. Psychiaters mogen ook lichamelijk onderzoek doen.
 Ontwikkelingspsychopathologie
Hierbij wordt de ontwikkelingsbenadering toegepast. Het ontstaan en het beloop van
Psychische stoornissen wordt onderzocht. Het gaat hierbij om het begrijpen van het proces.
Ontwikkelingspsychopathologie is geen nieuwe wetenschap, maar een benadering waarin inzichten
uit verschillende wetenschappelijke disciplines en wetenschappelijke theorieën worden geïntegreerd.

Vroeger en Nu
De ontwikkelingsbenadering wordt in ontwikkelingspsychopathologie toegepast, men gaat uit van de
veronderstelling dat gedrag(smogelijkheden) in de loop van iemands leven veranderen/complexer worden.
Sigmund Freud heeft ‘vroeger’ als uitgangspunt op de kaart gezet door de psychoanalyse. De oorzaak ligt
echter niet per definitie in het verleden. De ervaring uit het heden beïnvloed hoe iemand zijn huidige
ervaringen interpreteert. Het is een wisselwerking. Ervaringen uit het verleden kunnen niet worden
uitgepoetst door ervaringen maar ze kunnen wel anders gewaardeerd worden.
Uitgangspunt: door andere ervaringen aan te bieden wordt geprobeerd het kind te helpen zijn geschiedenis
wat zonniger neer te zetten.

Een psychische stoornis is bijna altijd in oorsprong een normale ontwikkeling die echter door bepaalde
oorzaken uit de rails is gelopen. Het kent nooit maar één oorzaak, en is altijd resultaat van een
wisselwerking tussen biologische en omgevingsfactoren.

Ontwikkelingsopgaven
 Elke leeftijdsfase heeft eigen opgave die kind moet zien te volbrengen.
 Als dergelijke vaardigheden niet goed worden verworven wordt de kans groter op latere problemen.
 Een psychische stoornis wordt niet opgevat als iets wat een kind/volwassenen heeft of kenmerkt
maar als een ontwikkeling die is vastgelopen/scheefgegroeid.
 Het actuele gedrag van kind is het gevolg van vroegere ervaringen en eisen die de huidige situatie
stelt.

Dynamisch Gezichtspunt
 Afwijkend gedrag of een psychische stoornis wordt als dynamisch gezien (wisselend hoeveel last je
ervan hebt – soms veel, beetje, etc.).
 Gedrag kan in de ene levensfase als ‘normaal’ gezien worden en in een andere levensfase als
‘abnormaal’. (Separatieangst bij adolescenten of jonge kinderen).
 Gaat volgens de Nederlandse normen, waarden en verwachtingen
 Kijken naar normale ontwikkeling (rekening houdend met culturele opvattingen) om te weten wat
een afwijkende ontwikkeling is.

Maatschappelijke/culturele invloeden op stoornisontwikkeling
 Omgevingsfactoren kan je onderscheiden in invloeden van het gezin (ouders en brusjes), school,
leeftijdsgenoten, media en invloeden van culturele en maatschappelijke normen en waarden.
 Cultuur kan de kans dat kinderen bepaald gedrag gaan vertonen vergroten of verkleinen.
 Culturen zijn niet statisch: ze ontwikkelen zich.
 Maatschappelijke omstandigheden, zoals oorlog ook van invloed.
 Cultuur beïnvloedt de opvattingen van ouders over het gedrag van hun kind.
 Verschil tussen interne attributie (oorzaak van gedrag binnen kind zoeken) en externe attributie
(oorzaak van gedrag buiten kind zoeken) verschilt per cultuur.

,  Internaliserende problematiek
Kinderen hebben zichzelf beter onder controle, uiten emoties weinig, problematiek slaat naar
binnen. Kenmerken: verlegenheid, angst, vage lichamelijke klachten en depressiviteit.
 Externaliserende problematiek
Kinderen hebben zichzelf te weinig onder controle, problemen uiten naar buiten,
gedragsproblematiek. Kenmerken: slechte concentratie, liegen/bedriegen, aandacht opeisen en
agressie.

Risico- en Beschermingsfactoren
 Zijn binnen het kind, binnen het gezin en binnen sociale omgeving te vinden.
 Zijn niet statisch.
 Risicofactoren
Een factor die een negatieve invloed heeft op de ontwikkeling het kind. Uit het onderzoek is
gebleken dat zij de kans op de stoornis vergroten, vaak in combinatie met het tweede risicofactor.
 Beschermingsfactoren
Een factor die in een situatie van risico de negatieve invloed van de risicofactoren op de
ontwikkeling geheel of gedeeltelijk tenietdoet.




* Geen extra verplichte aanvullende literatuur *

,College 1 – Classificatie, diagnostiek en epidemiologie

 Classificatiesystemen
Systematische beschrijvingen van gedrag op basis van door wetenschappers onderscheiden en
gegroepeerde gedragskenmerken, met als doel gedrag in te delen, om te bepalen of er sprake is van
een stoornis – DSM (is van oudsher gebaseerd op categorieën)
 Diagnostiek
Proces waarbij de mate van ernst, het ontstaan en het voortbestaan van de stoornis wordt verklaard.
Er wordt naast gedragskenmerken ook vastgesteld of een kind lijdt onder de problemen, behoefte
heeft aan hulp, en optimaal functioneert. Hoe is deze stoornis ontstaan? (Door-kennen)
 Classificatie
Proces waarbij ingedeeld wordt op grond van kenmerken. Iets herkennen, er de juiste naam aan
geven en het vervolgens indelen in een categorie. Wat is dit? Wat is er aan de hand?
Classificatie alleen is onvoldoende om te weten welke hulp iemand nodig heeft > diagnostiek.

In de praktijk zijn diagnostiek en classificatie met elkaar verweven: ze zijn wel te onderscheiden maar
niet te scheiden.




 Differentiaaldiagnose
Afvragen of er nog een andere psychische stoornis is die dezelfde symptomen kan veroorzaken en
die dus uitgesloten moet worden.
 Epidemiologisch onderzoek
Houdt zich bezig hoeveel kinderen deze problemen hebben en is hierbij ook geïnteresseerd in het
vaststellen van factoren die de problematiek van kinderen beïnvloed.
 Comorbiditeit
Het tegelijk voorkomen van stoornissen. Comorbiditeit is bij kinderen eerder regel dan uitzondering,
omdat kinderen en adolescenten nog in ontwikkeling zijn. Psychische stoornissen hebben invloed op
het functioneren van ons immuunsysteem.
 Prevalentie
Geeft een percentage aan van een groep dat een bepaalde stoornis heeft op een bepaald moment in
de tijd. Hoe vaak komt het voor. Puntprevalentie = hoeveel mensen hebben op dit moment een
vorm van psychopathologie en hoe vaak mensen het in hun leven hebben gehad (veel hoger).
 Incidentie
Het aantal nieuwe ziektegevallen in een bepaalde periode (niet verwarren met prevalentie)

DSM - Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
 Emil Kraepelin: de grondlegger van de moderne classificatie systematiek.
 Hadden vooral een medische en somatische oriëntatie en waren geënt op de toenmalige populatie
van inrichtingspsychiatrie met ernstige stoornissen.
 DSM1: baseerde zich vooral op de psychoanalyse en kende grote aandacht voor minder ernstige
stoornissen (ook wel neurose).
 DSM3: verbrak het feit dat je niet met een classificatiesysteem ging werken. Koos ervoor om enkel
en alleen van waarneembare kenmerken uit te gaan en niet meer van een bepaalde theorie over de
oorzaak van een stoornis (info verwerven door observatie/interview).

,  DSM5: gebaseerd op afspraken die specialisten maken voor elke groep stoornissen. Vermeld aantal,
duur en impact van de symptomen. Zegt iets over de mate van ernst. De symptomen zijn een
beschrijving van de stoornis en niet een verklaring.
 Gaat om denken in categorieën, uitgangspunt: is dat de klachten van een hulpverlener zijn in te
delen in duidelijk te onderscheiden categorieën van stoornissen.
 In de DSM was het alles of niets, in de DSM5 kan er ook onderscheid gemaakt worden tussen licht,
midden, of ernstig. Richting naar dimensioneel werken maar stoornis blijft nog steeds categoriaal
benaderd.
 Een syndroom is een ziektebeeld: een verzameling van verschijnselen die vaker in dezelfde
combinatie optreedt. De term syndroom wordt ook gebruikt voor een psychische stoornis zoals
omschreven in de DSM-5.

Dimensioneel Classificeren
 Bepaald kenmerk van een persoon meten met testen/vragenlijsten en dan cijfer eraan verbinden (IQ-
test). Je kan dan onderling scores vergelijken en indelen.
 Uitslag wordt uitgedrukt in mate van psychische problemen (niet naar wel of geen stoornis als in de
DSM5) maar naar de mate van concentratieproblemen/agressief gedrag.
 Achenbach - Child Behavior Checklist: meest voorkomende vragenlijsten om ook te bekijken of een
kind een problematiek heeft.




Diagnostiek
 Hoe is de stoornis ontstaan en waarom gaat het niet voorbij?
 Voorwaardelijk voor goede hulpverlening op uniek individueel kind en uniek gezin
 Het Biopsychosociale model of het risico- en beschermingsmodel kunnen gebruikt worden en
specifieke kennis uit de psychologie, pedagogiek, psychiatrie of andere relevante wetenschappen.
Na het classificeren kan de hulpverlener het diagnosticeren door antwoord te krijgen op de ‘drie
waarom vragen’
 Waarom heeft dit kind deze klachten op dit moment gekregen en niet bij wijze van spreken een
halfjaar geleden?
 Waarom heeft het kind juist deze problemen met deze klachten ontwikkeld en niet bijvoorbeeld
andere klachten, zoals een angststoornis?
 Waarom heeft dit kind psychische problemen en bijvoorbeeld niet zijn broertje of zusje? Of Zijn
er nog meer lede van het gezin die psychische problemen hebben?

,  Bij hulpverlening van kinderen is het gezinsonderzoek van belang. Onderscheid wordt hierin
gemaakt tussen de rol van de ouders en de rol van het gehele gezin, de relaties tussen de
ontwikkeling van kinderen en het kind met psychische problemen invloed heeft op het
gezinsfunctioneren. Het gaat om de interactie, de problematiek en de sterke kanten.
 Onderzoek naar het gezinsfunctioneren kan door gezinsinterview of door vragenlijsten. Het proces
van classificeren en diagnostiek is nooit afgerond en gaat altijd door.

Diagnostisch Methoden
 Diagnostisch gesprek
- Bij zowel classificatie als diagnostiek.
- De hulpverlener luistert, stelt vragen en observeert.
- Anamnese afgenomen tijdens eerste (intake)gesprek
- Anamnese: voorgeschiedenis van de stoornis/klacht/ziekte in wordt beeld gebracht, gebaseerd
op het kind en/of belangrijke anderen. Ook kan er aandacht besteed worden aan het systeem
waarin de hulpvragen functioneert (gezinsanamnese). Een klachtgeschiedenis die de persoon
met problemen zelf toelicht is autoamnese/zelfanamnese. Heteroanamnese is gebaseerd op de
informatie van anderen.
- Na eerste gesprek evt. vervolg krijgen in een interview met gestandaardiseerde vragen.
- Interview kost veel tijd maar betrouwbaar.
 Observeren
- Het opzettelijk, doelgericht en systematisch waarnemen.
- Observaties kunnen aanvullingen geven op een eerder gestelde classificatie en/of diagnose.
- Participerende Observatie: de hulpverlener bevindt zich op de plek waar ook de hulpvrager is en
observeert tijdens zijn andere taken.
 Psychodiagnostiek
- Wordt gebruikgemaakt van vragenlijsten, testen en beoordelingsschalen. Bijv. het CBCL.
- Functietesten (meet bepaalde functie van het kind).
- Zelfinvullijsten (bepaalde problematiek of kenmerk wordt gemeten).
- Projectieve testen (aanbieden van onduidelijke stimuli, kind moet vertellen wat die denkt of zou
voorstellen).
 Lichamelijk onderzoek
- Uitgevoerd door arts
- Andere oorzaken van een probleem uit te sluiten (zindelijkheidsstoornis – blaasprobleem)

Betrouwbaarheid en Validiteit
 Betrouwbaar = nauwkeurigheid - andere mensen trekken dezelfde conclusies.
- Overeenstemming: overeenkomst tussen de oordelen van verschillende onderzoekers. Dit wordt
interbeoordelaarsbetrouwbaarheid genoemd.
- Standvastigheid: stabiel blijven van een uitspraak bij het verstrijken van een bepaalde tijd. Dit
wordt test-hertestbetrouwbaarheid genoemd.
- Een betrouwbare uitspraak hoeft nog niet valide te zijn.
 Validiteit = dat de techniek die je gebruikt om iets vast te stellen, meet wat hij beoogt te meten.
- Het meetresultaat is de juiste afspiegeling van de werkelijkheid.
- Bij validiteit gaat het om interpretatie van wat je hebt gemeten.
- Voor de validiteit van een uitspraak over een hulpvragen moet de hulpverlener rekening houden
met de specifieke kenmerken van de hulpvrager, zijn ontwikkelingsfase en zijn culturele
achtergrond.

Praktijk
 Verzekering eist officiële diagnose op basis van DSM.
 Officiële diagnose nodig voor toelaten speciaal onderwijs.
 Dit leidt wellicht tot de inflatie van officiële diagnoses van psychische stoornissen de laatste jaren.