DIT IS ONDERZOEK! ONDERZOEK 2 & ONDERZOEK 3
KWALITATIEF EN KWANTITATIEF ONDERZOEK
HOOFDSTUK 1: WAT WIL JE WETEN?
WAT ZIJN DE PROBLEEMSTELLING, DE DOELSTELLING EN DE ONDERZOEKSVRAAG?
Een onderzoeksplan en onderzoeksverslag beginnen met een inleiding/introductie. De achtergrond, aanleiding,
het probleem en onderzoeksvragen worden besproken. Je begint altijd breed en eindigt smal.
1. Probleemstelling = achtergrond waaruit de onderzoeksvraag voortkomt. Uiteindelijk moet je een
oplossing te bedenken voor het probleem. Gebruik bestaande informatie!
2. Doelstelling = waarom doe je het onderzoek, wat wil je ermee bereiken?
• Zuiver wetenschappelijk onderzoek: kennis vergaren is het hoofddoel → niet toepassen.
• Toegepast onderzoek: verzamelde kennis draagt bij aan probleem → kennis toepassen.
• Beide onderzoeken moet je op wetenschappelijk verantwoorde wijze uitgevoerd worden.
3. Onderzoeksethiek = rekening houden met de ethische verantwoording van het onderzoek.
4. Onderzoeksvraag = de vraag waarop het onderzoek antwoord moet geven. De onderzoek moet
duidelijk beschreven worden. Een globaal geformuleerde onderzoeksvraag leidt tot deelvragen. Let
goed op dat de onderzoeksvraag géén doelstelling wordt.
KWALITATIEF OF KWANTITATIEF; EEN OPEN OF EEN GESLOTEN ONDERZOEKSVRAAG
Bij een open onderzoeksvraag wil je nieuwe inzichten verkrijgen. Je weet vaak nog niet veel van het onderwerp
af en gaat dus met open vragen achter de nieuwe inzichten aan. In het geval van een open onderzoeksvraag
KWALITATIEF
doe je kwalitatief onderzoek. De onderzoeksvraag is vaak breed en er is weinig voorkennis. Er wordt vaak niet
gewerkt met een vaste vragenlijst omdat de respondent je op nieuwe inzichten brengt. Je vindt vooral
beschrijvingen in een kwalitatief onderzoek en uitgewerkte gesprekken etc. Als onderzoeker ben je zelf het
belangrijkste onderzoeksinstrument en is het belangrijk dat je jezelf open opstelt (vaak moeilijk om blanco te
zijn). Door je volledig open te stellen kun je leren van het onderzoek en nieuwe inzichten verkrijgen.
Als de onderzoeker weet wat hij kan verwachten, kan hij gericht te werk gaan → kwantitatief onderzoek, een
KWANTITATIEF
gesloten onderzoeksvraag die vrij smal is. Vaak is er al vergelijkbaar onderzoek gedaan en kun je gebruik
maken van deze ervaring én vragenlijsten of observatieschema’s. De vragen zijn voor elke respondent
hetzelfde. De onderzoekdata is vaak uitgedrukt in getallen die je op systematische wijze kunt analyseren. Het
gaat er naast de vraag of er een verband is om hoe sterk dit verband is → dat wordt getoetst met het
kwantitatief onderzoek.
Er wordt vaak ook gebruik gemaakt van een combinatie tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek → mixed
method research. Het onderzoek moet in elk geval controleerbaar zijn! Je moet duidelijk maken hoe je aan je
conclusies komt.
Bij kwalitatief onderzoek moeten deze plausibel en transparant zijn → verifieerbaarheidseis. In de bijlagen
worden vaak de onderzoeksverslagen vermeld en in de tekst worden voorbeelden gegeven.
Bij kwantitatief onderzoek geldt de reproduceerbaarheidseis; iemand anders moet in staat zijn om het
onderzoek te herhalen. Het moet dus duidelijk zijn hoe je aan je respondenten bent gekomen en welke
instrumenten je hebt gebruikt.
, WAT ZIJN DE ONDERZOEKSEENHEDEN EN EIGENSCHAPPEN/KENMERKEN?
Het is belangrijk om duidelijk te maken waarover er in het onderzoek iets gezegd wordt → de
onderzoekseenheden. Alle eenheden gezamenlijk vormen de populatie. Met de keuze voor je
onderzoekseenheden leg je de generalisatiepretentie vast. Het kan wel lastig zijn om de onderzoekseenheden
af te bakenen. Ook kunnen ze verstopt zitten in de onderzoeksvraag.
Naast duidelijk beschrijven over wie je iets gaat zeggen, is het van belang om aan te geven WAT je gaat zeggen.
Naast onderzoekseenheden onderscheiden we ook kenmerken → de eigenschappen van de eenheden
waarover je uitspraken doet.
Kwantitatieve gegevens worden vaak in een datamatrix geplaatst. In de rijen van de tabel staan horizontaal de
KWANTITATIEF eenheden, in de kolommen staan verticaal de kenmerken. Soms hebben de kenmerken niet op dezelfde
eenheden betrekking. Let hier op door voor het onderzoek alvast een datamatrix te maken.
Bij kwalitatief onderzoek zijn de eenheden en kenmerken vaak minder duidelijk, soms moet je er door
KWALITATIEF onderzoek achter komen, maar je start nooit helemaal blanco! Bij kwalitatief onderzoek kan de pretentie (dus
waar gaan we het onderzoek op richten?) gaandeweg bijstellen.
WAT IS ER AL BEKEND OVER HET ONDERZOEKSON DERWERP?
Vooraf aan het onderzoek begin je met oriëntatie. Om je écht voor te bereidden op het onderzoek kun je twee
dingen doen:
• Vooronderzoek: bijvoorbeeld participeren om het probleem te ervaren.
• Bronnenonderzoek: kijken of er vergelijkbaar onderzoek gedaan is of andere bruikbare onderzoeken.
o Waarom?
▪ Definiëren en meten van kenmerken. Zo krijg je meer kennis van het onderwerp. Je
kunt nagaan waar je het onderzoek op wilt richten.
▪ Onderzoeksopzet maken
▪ Theorie ontwikkelen
o Hoe?
▪ Goede zoektermen vinden met een thesaurus (soort woordenboek). Gebruik ook
alternatieven, vertalingen en verwante zoektermen.
▪ Relevante artikelen zoeken met een zoekmachine. Probeer zo veel mogelijk
wetenschappelijke artikelen te vinden (Google Scholar).
▪ Proefschriften en boeken zoeken. Gebruik NARCIS en vertalingen van de zoekterm.
GAAT HET OM BESCHRIJVEN, EXPLOREREN OF TOETSEN?
Probeer vooraf het karakter van het onderzoek vast te stellen om zo een goede onderzoeksopzet en
gegevensanalyse te maken.
• Kwalitatief beschrijvend onderzoek: de inhoud en betekenis van het probleem achterhalen. Houd
open interviews, het liefst mondeling om goed door te kunnen vragen.
• Kwantitatief beschrijvend onderzoek: het gaat meestal om frequentievragen, het resultaat is vaak
een tabel. Het gaat om registratie en systematische ordening.
• Kwalitatief verkennend onderzoek: je wilt tot een bepaalde theorie komen. De geformuleerde theorie
kun je nakijken op geldigheid door met andere mensen te praten en ga zo maar door.
• Kwantitatief verkennend onderzoek: frequenties, samenhang en verschillen worden verkend om tot
een theorie te komen. Je weet vaak al wat je kunt verwachten en de vragen staan vast en kunnen
halverwege niet veranderd worden.
, • Toetsend/verklarend onderzoek (kwalitatief): komt eigenlijk nauwelijks voor → je kunt causaliteit
niet vaststellen door kwalitatief onderzoek. Een vorm van kwalitatief toetsend onderzoek dat wel
voorkomt is template benadering → je toetst of een eerdere theorie ook in een andere situatie geldt.
Ook actieonderzoek is min of meer kwalitatief toetsend. Je bedenkt dan samen met betrokkenen
acties die problemen waarmee zij te maken hebben kunnen verminderen.
• Toetsend onderzoek (kwantitatief): je wilt weten of een idee dat gebaseerd is op bepaalde theorie
klopt. Deze theorie kan geformuleerd zijn door de onderzoeker of het is een bestaande theorie. Vooraf
formuleer je de verwachting (hypothese), in het onderzoek toets je of deze hypothese juist is. Een
bijzondere vorm is het evaluatieonderzoek → testen of een bepaalde methode gewerkt heeft.
IS HET ONDERZOEK UITVOERBAAR?
De volgende vijf factoren bepalen de uitvoerbaarheid van een onderzoek:
1. Tijd: een tijdsplanning maken is heel belangrijk, zorg dat je een haalbare tijdsbegroting maakt om niet
in tijdnood te komen.
2. Geld: door een globale materiële en personele begroting te maken kun je de haalbaarheid
onderzoeken.
3. Bereidheid van respondenten: hangt af van de instantie die het uitvoert, de wijze waarop je mensen
benadert, de tijd die het onderzoek kost, de aantrekkelijkheid van het onderzoeksonderwerp, de nut
van het onderzoek en een blijk van waardering na afloop. Een grote non-respons zorgt voor een niet
representatief onderzoek.
4. Bereikbaarheid van respondenten en bestaand materiaal: zijn mensen/materiaal makkelijk te vinden
en hoeveel moeite kost het? Goed opletten met AVG en eventuele kosten.
5. Eigen onderzoekskwaliteiten: maak gebruik van je sterke punten en laat jouw zwakke punten door
anderen uitvoeren.
Je maakt een balans van deze punten en beslist of je verder gaat met het onderzoek.
KWALITATIEF EN KWANTITATIEF ONDERZOEK
HOOFDSTUK 1: WAT WIL JE WETEN?
WAT ZIJN DE PROBLEEMSTELLING, DE DOELSTELLING EN DE ONDERZOEKSVRAAG?
Een onderzoeksplan en onderzoeksverslag beginnen met een inleiding/introductie. De achtergrond, aanleiding,
het probleem en onderzoeksvragen worden besproken. Je begint altijd breed en eindigt smal.
1. Probleemstelling = achtergrond waaruit de onderzoeksvraag voortkomt. Uiteindelijk moet je een
oplossing te bedenken voor het probleem. Gebruik bestaande informatie!
2. Doelstelling = waarom doe je het onderzoek, wat wil je ermee bereiken?
• Zuiver wetenschappelijk onderzoek: kennis vergaren is het hoofddoel → niet toepassen.
• Toegepast onderzoek: verzamelde kennis draagt bij aan probleem → kennis toepassen.
• Beide onderzoeken moet je op wetenschappelijk verantwoorde wijze uitgevoerd worden.
3. Onderzoeksethiek = rekening houden met de ethische verantwoording van het onderzoek.
4. Onderzoeksvraag = de vraag waarop het onderzoek antwoord moet geven. De onderzoek moet
duidelijk beschreven worden. Een globaal geformuleerde onderzoeksvraag leidt tot deelvragen. Let
goed op dat de onderzoeksvraag géén doelstelling wordt.
KWALITATIEF OF KWANTITATIEF; EEN OPEN OF EEN GESLOTEN ONDERZOEKSVRAAG
Bij een open onderzoeksvraag wil je nieuwe inzichten verkrijgen. Je weet vaak nog niet veel van het onderwerp
af en gaat dus met open vragen achter de nieuwe inzichten aan. In het geval van een open onderzoeksvraag
KWALITATIEF
doe je kwalitatief onderzoek. De onderzoeksvraag is vaak breed en er is weinig voorkennis. Er wordt vaak niet
gewerkt met een vaste vragenlijst omdat de respondent je op nieuwe inzichten brengt. Je vindt vooral
beschrijvingen in een kwalitatief onderzoek en uitgewerkte gesprekken etc. Als onderzoeker ben je zelf het
belangrijkste onderzoeksinstrument en is het belangrijk dat je jezelf open opstelt (vaak moeilijk om blanco te
zijn). Door je volledig open te stellen kun je leren van het onderzoek en nieuwe inzichten verkrijgen.
Als de onderzoeker weet wat hij kan verwachten, kan hij gericht te werk gaan → kwantitatief onderzoek, een
KWANTITATIEF
gesloten onderzoeksvraag die vrij smal is. Vaak is er al vergelijkbaar onderzoek gedaan en kun je gebruik
maken van deze ervaring én vragenlijsten of observatieschema’s. De vragen zijn voor elke respondent
hetzelfde. De onderzoekdata is vaak uitgedrukt in getallen die je op systematische wijze kunt analyseren. Het
gaat er naast de vraag of er een verband is om hoe sterk dit verband is → dat wordt getoetst met het
kwantitatief onderzoek.
Er wordt vaak ook gebruik gemaakt van een combinatie tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek → mixed
method research. Het onderzoek moet in elk geval controleerbaar zijn! Je moet duidelijk maken hoe je aan je
conclusies komt.
Bij kwalitatief onderzoek moeten deze plausibel en transparant zijn → verifieerbaarheidseis. In de bijlagen
worden vaak de onderzoeksverslagen vermeld en in de tekst worden voorbeelden gegeven.
Bij kwantitatief onderzoek geldt de reproduceerbaarheidseis; iemand anders moet in staat zijn om het
onderzoek te herhalen. Het moet dus duidelijk zijn hoe je aan je respondenten bent gekomen en welke
instrumenten je hebt gebruikt.
, WAT ZIJN DE ONDERZOEKSEENHEDEN EN EIGENSCHAPPEN/KENMERKEN?
Het is belangrijk om duidelijk te maken waarover er in het onderzoek iets gezegd wordt → de
onderzoekseenheden. Alle eenheden gezamenlijk vormen de populatie. Met de keuze voor je
onderzoekseenheden leg je de generalisatiepretentie vast. Het kan wel lastig zijn om de onderzoekseenheden
af te bakenen. Ook kunnen ze verstopt zitten in de onderzoeksvraag.
Naast duidelijk beschrijven over wie je iets gaat zeggen, is het van belang om aan te geven WAT je gaat zeggen.
Naast onderzoekseenheden onderscheiden we ook kenmerken → de eigenschappen van de eenheden
waarover je uitspraken doet.
Kwantitatieve gegevens worden vaak in een datamatrix geplaatst. In de rijen van de tabel staan horizontaal de
KWANTITATIEF eenheden, in de kolommen staan verticaal de kenmerken. Soms hebben de kenmerken niet op dezelfde
eenheden betrekking. Let hier op door voor het onderzoek alvast een datamatrix te maken.
Bij kwalitatief onderzoek zijn de eenheden en kenmerken vaak minder duidelijk, soms moet je er door
KWALITATIEF onderzoek achter komen, maar je start nooit helemaal blanco! Bij kwalitatief onderzoek kan de pretentie (dus
waar gaan we het onderzoek op richten?) gaandeweg bijstellen.
WAT IS ER AL BEKEND OVER HET ONDERZOEKSON DERWERP?
Vooraf aan het onderzoek begin je met oriëntatie. Om je écht voor te bereidden op het onderzoek kun je twee
dingen doen:
• Vooronderzoek: bijvoorbeeld participeren om het probleem te ervaren.
• Bronnenonderzoek: kijken of er vergelijkbaar onderzoek gedaan is of andere bruikbare onderzoeken.
o Waarom?
▪ Definiëren en meten van kenmerken. Zo krijg je meer kennis van het onderwerp. Je
kunt nagaan waar je het onderzoek op wilt richten.
▪ Onderzoeksopzet maken
▪ Theorie ontwikkelen
o Hoe?
▪ Goede zoektermen vinden met een thesaurus (soort woordenboek). Gebruik ook
alternatieven, vertalingen en verwante zoektermen.
▪ Relevante artikelen zoeken met een zoekmachine. Probeer zo veel mogelijk
wetenschappelijke artikelen te vinden (Google Scholar).
▪ Proefschriften en boeken zoeken. Gebruik NARCIS en vertalingen van de zoekterm.
GAAT HET OM BESCHRIJVEN, EXPLOREREN OF TOETSEN?
Probeer vooraf het karakter van het onderzoek vast te stellen om zo een goede onderzoeksopzet en
gegevensanalyse te maken.
• Kwalitatief beschrijvend onderzoek: de inhoud en betekenis van het probleem achterhalen. Houd
open interviews, het liefst mondeling om goed door te kunnen vragen.
• Kwantitatief beschrijvend onderzoek: het gaat meestal om frequentievragen, het resultaat is vaak
een tabel. Het gaat om registratie en systematische ordening.
• Kwalitatief verkennend onderzoek: je wilt tot een bepaalde theorie komen. De geformuleerde theorie
kun je nakijken op geldigheid door met andere mensen te praten en ga zo maar door.
• Kwantitatief verkennend onderzoek: frequenties, samenhang en verschillen worden verkend om tot
een theorie te komen. Je weet vaak al wat je kunt verwachten en de vragen staan vast en kunnen
halverwege niet veranderd worden.
, • Toetsend/verklarend onderzoek (kwalitatief): komt eigenlijk nauwelijks voor → je kunt causaliteit
niet vaststellen door kwalitatief onderzoek. Een vorm van kwalitatief toetsend onderzoek dat wel
voorkomt is template benadering → je toetst of een eerdere theorie ook in een andere situatie geldt.
Ook actieonderzoek is min of meer kwalitatief toetsend. Je bedenkt dan samen met betrokkenen
acties die problemen waarmee zij te maken hebben kunnen verminderen.
• Toetsend onderzoek (kwantitatief): je wilt weten of een idee dat gebaseerd is op bepaalde theorie
klopt. Deze theorie kan geformuleerd zijn door de onderzoeker of het is een bestaande theorie. Vooraf
formuleer je de verwachting (hypothese), in het onderzoek toets je of deze hypothese juist is. Een
bijzondere vorm is het evaluatieonderzoek → testen of een bepaalde methode gewerkt heeft.
IS HET ONDERZOEK UITVOERBAAR?
De volgende vijf factoren bepalen de uitvoerbaarheid van een onderzoek:
1. Tijd: een tijdsplanning maken is heel belangrijk, zorg dat je een haalbare tijdsbegroting maakt om niet
in tijdnood te komen.
2. Geld: door een globale materiële en personele begroting te maken kun je de haalbaarheid
onderzoeken.
3. Bereidheid van respondenten: hangt af van de instantie die het uitvoert, de wijze waarop je mensen
benadert, de tijd die het onderzoek kost, de aantrekkelijkheid van het onderzoeksonderwerp, de nut
van het onderzoek en een blijk van waardering na afloop. Een grote non-respons zorgt voor een niet
representatief onderzoek.
4. Bereikbaarheid van respondenten en bestaand materiaal: zijn mensen/materiaal makkelijk te vinden
en hoeveel moeite kost het? Goed opletten met AVG en eventuele kosten.
5. Eigen onderzoekskwaliteiten: maak gebruik van je sterke punten en laat jouw zwakke punten door
anderen uitvoeren.
Je maakt een balans van deze punten en beslist of je verder gaat met het onderzoek.
