Bijeenkomst 1 - Fundamenten van sociaal recht en de essentialia van de arbeidsovereenkomst
Taak 1
Wat maakt dat een overeenkomst kwalificeert als een arbeidsovereenkomst?
De arbeidsovereenkomst is gedefinieerd in art. 7:610 BW.
1. De ene partij (de werknemer) zal arbeid (persoonlijk) verrichten
2. tegen loon
3. in dienst van de andere partij (werkgever)
De woorden ‘gedurende zekere tijd’ in de definitie van de arbeidsovereenkomst vormen geen
zelfstandig element. Reeds bij een arbeidsduur van bijvoorbeeld één uur zal van een
arbeidsovereenkomst sprake kunnen zijn. Wel is van belang dat de werknemer de arbeid persoonlijk
zal verrichten. Hij mag zich alleen met toestemming van de werkgever laten vervangen (art. 7:659
BW). De arbeidsovereenkomst is een persoonlijke overeenkomst.
Welke voorwaarden gelden daarvoor?
Element arbeid: je hoeft niet de hele dag arbeid te verrichten. Wel is het nodig dat de arbeid ten
dienste van de werkgever strekt.
Element loon: dat is de overeengekomen tegenprestatie voor de arbeid. Een zuivere
onkostenvergoeding (bijvoorbeeld reiskostenvergoeding) is geen loon. Een vergoeding die
‘onkostenvergoeding’ wordt genoemd, maar waar geen reeële onkosten tegenover staan, kan echter
wel als loon worden beschouwd kan ook in natura
Element in dienst: oftewel, gezagsverhouding → ongelijkheidscompensatie. De werknemer is
gebonden aan de instructies van de werkgever. Alhoewel werknemers tegenwoordig veel
zelfstandigheid hebben gekregen. De dienstrelatie kan dan afgeleid worden uit het organisatorisch
verband.
Waarom is het van belang om dit te weten?
Het antwoord op deze vraag bepaalt of grote delen van het arbeidsrecht en het socialezekerheidsrecht
op de arbeidsverhouding van toepassing zijn. Ook titel 7.1 van het BW is dan van toepassing. Deze
regels geven de werknemer vaak een aanzienlijke bescherming tegenover de werkgever, die geacht
wordt economisch machtiger te zijn en in hoge mate het dagelijkse leven en welbevinden van de
werknemer te bepalen. Voor de twee andere overeenkomsten in verband met arbeid geldt dat niet,
omdat het hier gaat om arbeid door zelfstandigen die geacht worden geen bescherming tegen hun
werkgever nodig hebben. Zij kunnen er desgewenst veel makkelijker voor kiezen met andere
opdrachtgevers in zee te gaan.
Loonbetaling
Werknemer: recht op loon voor de verrichte arbeid
Werkgever: wettelijke minimumloon, tijdig uitbetalen en soms doorbetalen als werknemer niet werkt
Ontslagbescherming
Werknemer: dienstverband kan niet zomaar beëindigd worden
Werkgever: redelijke grond voor ontslag, ontslagverboden, transitievergoeding
, Arbeidstijden en arbeidsomstandigheden
Werknemer: bescherming tegen: te lange werktijden en onveilige werkomstandigheden
Werkgever: zorgplicht, schade vergoeden en loon doorbetalen en re-integreren
Werknemersverzekeringen
Werknemer: uitkering bij werkeloosheid en langdurig ziekte en arbeidsongeschiktheid
Werkgever: premies afdragen aan de belastingdienst
Taak 2
a) Youssef is advocaat. Hij heeft een eigen kantoor in de Rechtstraat in Maastricht. Voor zijn
diensten rekent hij vaste tarieven. DSM huurt hem regelmatig in, laatst nog weer voor een grote
klus die zeker drie maanden zou gaan duren. Hij spreekt af dat hij het werk in een door DSM
beschikbaar gesteld kantoor uitvoert, omdat daar alle relevante gegevens direct beschikbaar
zijn. Arbeidsovereenkomst?
Overeenkomst van opdracht (7:400 BW)? Geen arbeidsovereenkomst want de gezagsverhouding
ontbreekt. De gezagsverhouding ontbreekt. Bij een overeenkomst van opdracht verbindt de
opdrachtnemer zich jegens de opdrachtgever om buiten de arbeidsovereenkomst werkzaamheden te
verrichten. Deze werkzaamheden moeten bestaan uit iets anders dan het tot stand brengen van een
werk van stoffelijke aard, het bewaren van zaken, het uitgeven van werken of het vervoeren of doen
vervoeren van personen of zaken.
Kenmerken:
- voor eigen rekening en risico
- gelijkwaarheidheid
- contractsvrijheid staat voorop
- minder rechten
- ingeschreven bij kvk
b) Antoine is landschapsarchitect. Hij werkt voor de gemeente Eijsden-Margraten als
beleidsambtenaar. Dit doet hij drie dagen per week. De andere twee dagen werkt hij in zijn
eigen huis, waar hij een werkkamer heeft. In die twee dagen ontwerpt hij bestemmingsplannen
voor andere gemeentes. Arbeidsovereenkomst(en)?
Beleidsambtenaar: hij is dan wel werkzaam in ondergeschikt verband, maar niet op basis van een
privaatrechtelijke arbeidsovereenkomst: ambtenaren die zijn aangesteld bij de overheid (art. 1
Ambtenarenwet). De arbeidsverhouding verschilt in een aantal opzichten van de
arbeidsovereenkomst:
● zij is niet gebaseerd op een overeenkomst, maar op een eenzijdig besluit tot aanstelling
● de werkgever is een overheidsorgaan
● de arbeidsverhouding wordt geregeerd door eigen regels, met name de
ambtenarenreglementen op basis van de Ambtenarenwet
● er is een aparte rechtsbescherming via de bestuursrechter
Het ontwerpen van bestemmingsplannen voor andere gemeentes: zelfstandige arbeid → overeenkomst
van opdracht.
Antoine draagt zelf het ondernemersrisico. Er is geen gezagsverhouding. Een arbeidsovereenkomst
met uitgestelde prestatieplicht valt ook te beargumenteren.
Taak 1
Wat maakt dat een overeenkomst kwalificeert als een arbeidsovereenkomst?
De arbeidsovereenkomst is gedefinieerd in art. 7:610 BW.
1. De ene partij (de werknemer) zal arbeid (persoonlijk) verrichten
2. tegen loon
3. in dienst van de andere partij (werkgever)
De woorden ‘gedurende zekere tijd’ in de definitie van de arbeidsovereenkomst vormen geen
zelfstandig element. Reeds bij een arbeidsduur van bijvoorbeeld één uur zal van een
arbeidsovereenkomst sprake kunnen zijn. Wel is van belang dat de werknemer de arbeid persoonlijk
zal verrichten. Hij mag zich alleen met toestemming van de werkgever laten vervangen (art. 7:659
BW). De arbeidsovereenkomst is een persoonlijke overeenkomst.
Welke voorwaarden gelden daarvoor?
Element arbeid: je hoeft niet de hele dag arbeid te verrichten. Wel is het nodig dat de arbeid ten
dienste van de werkgever strekt.
Element loon: dat is de overeengekomen tegenprestatie voor de arbeid. Een zuivere
onkostenvergoeding (bijvoorbeeld reiskostenvergoeding) is geen loon. Een vergoeding die
‘onkostenvergoeding’ wordt genoemd, maar waar geen reeële onkosten tegenover staan, kan echter
wel als loon worden beschouwd kan ook in natura
Element in dienst: oftewel, gezagsverhouding → ongelijkheidscompensatie. De werknemer is
gebonden aan de instructies van de werkgever. Alhoewel werknemers tegenwoordig veel
zelfstandigheid hebben gekregen. De dienstrelatie kan dan afgeleid worden uit het organisatorisch
verband.
Waarom is het van belang om dit te weten?
Het antwoord op deze vraag bepaalt of grote delen van het arbeidsrecht en het socialezekerheidsrecht
op de arbeidsverhouding van toepassing zijn. Ook titel 7.1 van het BW is dan van toepassing. Deze
regels geven de werknemer vaak een aanzienlijke bescherming tegenover de werkgever, die geacht
wordt economisch machtiger te zijn en in hoge mate het dagelijkse leven en welbevinden van de
werknemer te bepalen. Voor de twee andere overeenkomsten in verband met arbeid geldt dat niet,
omdat het hier gaat om arbeid door zelfstandigen die geacht worden geen bescherming tegen hun
werkgever nodig hebben. Zij kunnen er desgewenst veel makkelijker voor kiezen met andere
opdrachtgevers in zee te gaan.
Loonbetaling
Werknemer: recht op loon voor de verrichte arbeid
Werkgever: wettelijke minimumloon, tijdig uitbetalen en soms doorbetalen als werknemer niet werkt
Ontslagbescherming
Werknemer: dienstverband kan niet zomaar beëindigd worden
Werkgever: redelijke grond voor ontslag, ontslagverboden, transitievergoeding
, Arbeidstijden en arbeidsomstandigheden
Werknemer: bescherming tegen: te lange werktijden en onveilige werkomstandigheden
Werkgever: zorgplicht, schade vergoeden en loon doorbetalen en re-integreren
Werknemersverzekeringen
Werknemer: uitkering bij werkeloosheid en langdurig ziekte en arbeidsongeschiktheid
Werkgever: premies afdragen aan de belastingdienst
Taak 2
a) Youssef is advocaat. Hij heeft een eigen kantoor in de Rechtstraat in Maastricht. Voor zijn
diensten rekent hij vaste tarieven. DSM huurt hem regelmatig in, laatst nog weer voor een grote
klus die zeker drie maanden zou gaan duren. Hij spreekt af dat hij het werk in een door DSM
beschikbaar gesteld kantoor uitvoert, omdat daar alle relevante gegevens direct beschikbaar
zijn. Arbeidsovereenkomst?
Overeenkomst van opdracht (7:400 BW)? Geen arbeidsovereenkomst want de gezagsverhouding
ontbreekt. De gezagsverhouding ontbreekt. Bij een overeenkomst van opdracht verbindt de
opdrachtnemer zich jegens de opdrachtgever om buiten de arbeidsovereenkomst werkzaamheden te
verrichten. Deze werkzaamheden moeten bestaan uit iets anders dan het tot stand brengen van een
werk van stoffelijke aard, het bewaren van zaken, het uitgeven van werken of het vervoeren of doen
vervoeren van personen of zaken.
Kenmerken:
- voor eigen rekening en risico
- gelijkwaarheidheid
- contractsvrijheid staat voorop
- minder rechten
- ingeschreven bij kvk
b) Antoine is landschapsarchitect. Hij werkt voor de gemeente Eijsden-Margraten als
beleidsambtenaar. Dit doet hij drie dagen per week. De andere twee dagen werkt hij in zijn
eigen huis, waar hij een werkkamer heeft. In die twee dagen ontwerpt hij bestemmingsplannen
voor andere gemeentes. Arbeidsovereenkomst(en)?
Beleidsambtenaar: hij is dan wel werkzaam in ondergeschikt verband, maar niet op basis van een
privaatrechtelijke arbeidsovereenkomst: ambtenaren die zijn aangesteld bij de overheid (art. 1
Ambtenarenwet). De arbeidsverhouding verschilt in een aantal opzichten van de
arbeidsovereenkomst:
● zij is niet gebaseerd op een overeenkomst, maar op een eenzijdig besluit tot aanstelling
● de werkgever is een overheidsorgaan
● de arbeidsverhouding wordt geregeerd door eigen regels, met name de
ambtenarenreglementen op basis van de Ambtenarenwet
● er is een aparte rechtsbescherming via de bestuursrechter
Het ontwerpen van bestemmingsplannen voor andere gemeentes: zelfstandige arbeid → overeenkomst
van opdracht.
Antoine draagt zelf het ondernemersrisico. Er is geen gezagsverhouding. Een arbeidsovereenkomst
met uitgestelde prestatieplicht valt ook te beargumenteren.
