Fien Dubbeldam | SV Vrouwen en Kunst 2024 | Universiteit van Amsterdam
College 1, Wendelien van Welie:
Inleiding + Het beeld van de vrouw in de Middeleeuwen door de 19e -eeuwse ogen
Parijs, 1935: Eerste feministische golf. Protesteren voor stemrecht en zelfbeschikking van vrouwen.
Jaren 60/70: Tweede feministische golf. Dolle mina’s. Protesteren tegen het traditionele onderscheid
tussen man en vrouw. Er wordt gereflecteerd op de rol van de vrouw.
Linda Nochlin, ‘Why are there no great Women Artists?’, 1971
• Ruimschoots gepubliceerd en heeft daardoor veel bekendheid gekregen. Bewust op veel
plekken en kanalen uitgegeven waardoor veel mensen de mogelijkheid kregen om het te
lezen.
• Meisjes mochten studeren, maar je had meisjesstudies en jongensstudies. Jongens die
kunstgeschiedenis studeerden werden museumdirecteur etc., en meisjes die dat deden niet
→ De nadruk in de kunstwereld ligt op mannen.
• Mannen niet kwaadwillend, het zijn de instituties en haar structuren die de vrouw
tegenwerken. De hele kunstwereld was in haar tijd gedomineerd door mannen.
o Vandaag de dag, vooral in Nederland, al een stuk betere verdeling.
• Tentoonstelling: Women Artists 1550-1950, 21 december 1976. Eerste internationale
tentoonstelling over kunst door vrouwelijke kunstenaars. Curatoren van de tentoonstelling
waren Ann Sutherland Harris & Linda Nochlin.
o Uiteindelijk 4 verschillende locaties voor de tentoonstelling om opnieuw
beschikbaarheid ervan te vergroten.
o Als je kijkt naar de foto zie je een tentoonstelling zoals deze in de jaren 70 typisch
werd vormgegeven. De nadruk ligt er niet op dat het om vrouwelijke kunstenaars
gaat. Is hier over nagedacht?
Edward Wadie Said, grondlegger van de studie naar het postkolonialisme
• Orientalism (1978) is zijn bekendste werk. Hoe ze kijken naar vrouwen is ook hoe er werd
gekeken naar het oriëntalisme.
• Said laat allerlei foto’s zien van kolonialisme; hoe je kijkt naar een andere samenlevingen en
hoe je die kleurt.
o Foto’s van lokale kinderen in speciale gewaden en slangenbezweerders: creëert een
bepaald beeld van hoe het leven in het midden oosten eruitzag terwijl dit geen
realistische weergave is.
o Said: je kijkt niet eerlijk naar zo’n samenleving. Hetzelfde geldt voor ansichtkaarten:
geven geen realistisch beeld, en creëren bepaald verwachtingspatroon. En mensen
gaan zich gedragen naar deze verwachtingen (voorbeeld bazaar in Istanbul).
o De foto’s geven inspiratie voor schilders.
• Nochlin reageert op de publicatie van Said met ‘The Imaginary Orient’ (1983). Said en Nochlin
bespreken extreem relevante onderwerpen van de tegenwoordige tijd: inclusiviteit.
• Said laat zien dat elke tijd met een gekleurde bril kijkt. We zijn allemaal kinderen van onze tijd
en je kleurt alles om je heen in op basis van eigen ervaringen.
1
, Fien Dubbeldam | SV Vrouwen en Kunst 2024 | Universiteit van Amsterdam
Roman de la Rose en hoofse liefde
• 2 mensen werken eraan: Guillaume de Loorris (ca. 1230) en Jean de Meun (1275). Beiden
mannen uiten hun eigen blik op de vrouw.
• Erg populair, hoogtepunt productie tussen 14e en 16e eeuw.
o Verhalen spreiden zich heel breed omdat het een tijd is van troubadours
(middeleeuwse kunstenaar; mengvorm van muzikanten en dichters). Hoofse liefde
wordt bezongen door troubadours waardoor de hele samenleving met het concept in
aanraking komt.
• Het publiek van Lorris was de adel
• De eerste helft van Lorris gaat over hoofse liefde (een soort spel tussen man en vrouw waar
een soort gelijke verhouding in zit)
o In de middeleeuwen was het huwelijk iets praktisch/ financieels en het had alles met
macht te maken. Hiernaast is een systeem ontstaan waarin mensen wel verliefd
kunnen worden alleen mag het nooit geconsumeerd worden. Dat is hoofse liefde.
o Het idee van de liefde is dat een vrouw van een afstand wordt aanbeden en er is
geen aanraking. Aan de hand van een blik merkt een man dat de vrouw interesse
heeft. Vervolgens op passionele wijze de liefde verklaren van man tot vrouw. De
vrouw moet de man op een heftige wijze afwijzen. Vervolgens mag hij opnieuw zijn
liefde verklaren, waarbij de eden van eeuwige trouwe en dienstbaarheid (van de
man) worden gezworen. Weeklagen vanwege onvervulde verlangens. De man moet
haar aandacht trekken en dit doet hij door heroïsche daden en avonturen om haar
hart te winnen en uiteindelijk was er de vervulling van de liefde.
o Dit werd op allerlei voorwerpen afgebeeld en gezongen.
• Al met al: vrouw wordt aanbeden in het deel van Lorris, en binnen de perken van die tijd
werd de vrouw dus enigszins erkend.
• In de 19e eeuw wordt hier wel nog steeds naar gekeken als de man die het hart van de vrouw
wint. Men was in die tijd er zeker van dat de hoofse liefde op die manier moest worden
ingevuld. Hoofse liefde was niet op deze manier bedoelt. Dit zegt veel over de 19e eeuw; het
zegt iets over de rol van de man, en niets over hoofse liefde. Typisch voor de 19e eeuw om
bepaalde aspecten uit hun context te trekken en op een romantische manier te gebruiken.
Hier gaat Said tegenin.
Gynocentrisme
• Tegenover het Viricentrisme, waarin de vrouw centraal staat
• Iris Marion Young: het is aan de vrouw zelf om ideeën en gedachten te formuleren omtrent
vrouwelijkheid en verschillen tussen geslachten, in plaats van de definities te volgen van een
patriarchale cultuur die vrouwen bestempelt als zwak en minderwaardig.
• Gynocentrisme: vrouwen moeten zelf ideeën bedenken. Wat vonden vrouwen zelf van de
hoofse liefde? We hebben een interessant ding: Roman de la Rose bracht dit.
2
, Fien Dubbeldam | SV Vrouwen en Kunst 2024 | Universiteit van Amsterdam
Roman de la Rose en de Meuns perspectief
• De Meun schrijft niet voor de adel maar voor de burgerij: deze burgerij neemt afstand van de
hoofse liefde, vrouw wordt hier beperkt tot een dom lustobject.
• Oude verhaal:
Een liefdesgeschiedenis. Het gaat om een jongeling die ligt te slapen en hij droomt en krijgt in zijn droom de opdracht om de roos van zijn
dromen te gaan veroveren. Dit doet hij, hij staat op, kleed zich aan en gaat op pad. Hij loopt door het pad en loopt door het woud en komt
bij een ommuurde tuin aan. Allerlei allegorische figuren komen op zijn pad op zijn tocht en deze figuren zullen hem helpen de roos te
veroveren of hem juist hierin tegenwerken. Hij komt mensen tegen als: Tritesce (verdriet), Vieillesse (ouderdom), Ypocrite (huichelarij),
Oiseuse (ijdelheid). Uiteindelijk mag hij door IJdelheid de tuin in. Hij wordt door een pijl geraakt door Amor en heet vanaf nu Amant. Hij
wordt enorm verliefd. Amant vindt, geholpen door helpster Bel-aceuil (goede ontvangst) de Roos. Dit is het hoogtepunt van het verhaal. Dit
moment is in allerlei verhalen afgebeeld. Het lukt hem de roos te kussen, maar dan grijpt Jalousie (jaloezie) in, en bouwt een burcht om de
rozenstruik heen.
• Jean de Meun neemt het verhaal vanaf hier over en creëert een nieuw verhaal:
Amor gaat weer rondreizen en maakt gekke dingen mee. Jaloerse echtgenoot slaat zijn vrouw. Contreinte Atenance (gedwongen
onthouding) voor de god van de Liefde. Strijd tegen de wachters van de burcht. Venus valt het kasteel aan het steekt het in brand. De roos
kan geplukt worden. Venus schiet, tijdens de bestorming van het kasteel, een pijl door een gleuf tussen twee pilaren en het wordt
vervolgens vrij snel duidelijk dat die pilaren benen zijn. Uiteindelijk betreedt de minnaar zelf het kasteel, gekleed als pelgrim en gewapend
met een pelgrimsstaf `die heel stijf is' en waaraan een zak bungelt met twee hamers erin. Het kost hem moeite om het kasteel binnen te
dringen, want hij moet eerst door een heel nauwe doorgang, wat een verwijzing is naar de ontmaagding. Vervolgens zegt Jean de Meun
doodleuk: `Het kan zijn dat er nadien nog allerlei andere mannen van die doorgang gebruik hebben gemaakt'.
• Het karakter van de tekst is totaal anders dan daarvoor. Maar de tekst was alsnog enorm
populair tot de 16e eeuw. Later zijn er schrijvers die het roman enorm interessant vinden,
zoals Chaucer en Dante die vooral grote bewondering hadden voor Jean de Meun.
• Maar er is ook kritiek: Jean Charlier de Gerson, kanselier aan de uni van Parijs: hij schrijft een
traktaat tegen roman de la rose: Tractatus contra romantiam de rosa.
o Het is heel grof en plat volgens hem. Wat hij op gang brengt is dat er verschillende
meningen komen; een heel discours.
• 1401-1402: ‘Querrelle du Roman de la Rose’: een debat tussen voor- en tegenstanders van
het werk.
Christine de Pizan, Venetië, 1364-1430
• Deelnemer in het debat over Romane de la Rose.
• Achtergrond info: Vader Thomas de Pizan aangesteld als alchemist, physicus en astroloog aan
het hof Charles V van Frankrijk. Ze trouwt op 15-jarige leeftijd met Etienne du Castel,
hofsecretaris, krijgt 3 kinderen. 1387: weduwe op 23-jarige leeftijd. Christine moet haar
moeder, een nicht en haar kinderen onderhouden. Christine gaat helpen met teksten
kopiëren. Met dit geld kan ze haar gezin onderhouden.
• Dat Christine teksten kan kopiëren laat zien dat ze hoog is opgeleid. Het interessante is dat ze
op de hoogte is over de discussie over roman de la rose. In 1401 schrijft ze een brief aan Jean
de Montreuil, provoost van Rijsel en fervent aanhanger van Jean de Meun. Christine
veroordeelt de wijze waarop vrouwen worden neergezet in de roman de la rose en het
kwetsende taalgebruik. Er volgt een briefwisseling die Christine later zelf uitgeeft. Een kopie
gaat naar Isabeau van Beieren, koningin van Frankrijk. Dit was heel slim. Wat de koningin leuk
vindt, vindt de hele adel leuk. Als jij door een hoog persoon geaccepteerd wordt, kan je er
zeker van zijn dat je tekst wordt gekocht.
3
, Fien Dubbeldam | SV Vrouwen en Kunst 2024 | Universiteit van Amsterdam
• Christine gaat gedichten en ballades schrijven (tussen 1393 en 1412 ca. 300 stuks). Er is
nergens bekend dat er kritiek werd gegeven op het feit dat het een vrouwelijke auteur is.
Vrouwelijke auteur is noviteit, trekt zeer de aandacht van rijke cliënteel waaronder Isabeau
van Beieren, koningin van Frankrijk.
• Als reactie op de: "Querelle du Roman de la Rose" schrijft Christine de Pizan: Le Livre de la
Cité des Dames (voltooid in 1405). Net als de Roman de la Rose een allegorische droom.
Christine speelt zelf een rol in het verhaal: krijgt de opdracht van drie vrouwen (Redelijkheid,
Rechtschapenheid en Justitia) om met haar pen een stad te bouwen waarin vrouwen kunnen
schuilen.
Kunnen wij achterhalen hoe vrouwen in de middeleeuwen naar vrouwen keken?
• Aan de hand van Roman de la Rose: Jean de Meun neemt het over en past het verhaal aan.
Eerst staat de vrouw op een voetstuk maar hij verandert het verhaal naar iets waarin een
vrouw wordt geslagen en de vrouw veel minder op een voetstuk staat. Eerst hoofse liefde,
latere versie plat met foute grapjes. Roman de la Rose heeft twee kanten wat evt. verklaart
Penisboom. Het idee van hoofse liefde zit erin, maar gaat vooral gewoon over seks. Is heel plat.
Paris, Bibliothèque nationale de France, Le Roman de la Rose, door Guillaume de Lorris en Jean de
Meun. MS. Fr. 25526 Parijs, midden 14e eeuw: Roman de la Rose is een tekst die we verwachten.
Maar deze versie heeft extra gekke afbeeldingen.
• Linker figuur: mannetje in een rood gewaad. Rechterfiguur is een vrouw. Ze zijn op gelijk
niveau samen te schrijven. De handschriften hebben een bepaald soort stijl, en op basis van
de stijl kan je een heleboel tekeningen bij elkaar rapen. En hierdoor kan je dit ook dateren. Je
kan deze dateren rond 1350. Er kan worden geconcludeerd dat Richard en Jeanne
Montbaston ze heeft gemaakt. Hij maakte boeken, hij schreef ze over en verluchtte ze. Hij
schreef ze in een atelier wat actief was tussen 1325-1353, in de Rue Neuve in Parijs. Er
werden meer dan 50 handschriften overgeleverd, waaronder 20 roman de la rose.
• Richard komt in archiefstukken uit 1342 voor als liberarius en illuminator. Richard overleed en
Jeanne zet het atelier voort, zonder moeilijkheden. Er is een grote kans dat Jeanne deze vieze
plaatjes heeft gemaakt.
Psalter voor/door Benedictijner nonnen in abdij SS Ulrich en Afra in Augsburg. 1200-1225, met
toevoegingen in midden 13e eeuw. 3 a 4 verschillende handen.
• Het zijn schetsen die zijn ingekleurd. Vrouw heeft geen nonnengewaad aan en haar naam
staat erbij. Er wordt gedacht dat het een zelfportret is, van Claricia. We weten alleen niet
zeker dat degene die de tekst heeft afgeschreven ook de decoratie heeft gemaakt. Normaal is
het in de middeleeuwen zo dat je eerst de tekst schrijft en daarna gaat kleuren. En bij deze is
te zien dat de tekening over de tekst gaat. Dit is een reden dat het een hand is geweest.
4
College 1, Wendelien van Welie:
Inleiding + Het beeld van de vrouw in de Middeleeuwen door de 19e -eeuwse ogen
Parijs, 1935: Eerste feministische golf. Protesteren voor stemrecht en zelfbeschikking van vrouwen.
Jaren 60/70: Tweede feministische golf. Dolle mina’s. Protesteren tegen het traditionele onderscheid
tussen man en vrouw. Er wordt gereflecteerd op de rol van de vrouw.
Linda Nochlin, ‘Why are there no great Women Artists?’, 1971
• Ruimschoots gepubliceerd en heeft daardoor veel bekendheid gekregen. Bewust op veel
plekken en kanalen uitgegeven waardoor veel mensen de mogelijkheid kregen om het te
lezen.
• Meisjes mochten studeren, maar je had meisjesstudies en jongensstudies. Jongens die
kunstgeschiedenis studeerden werden museumdirecteur etc., en meisjes die dat deden niet
→ De nadruk in de kunstwereld ligt op mannen.
• Mannen niet kwaadwillend, het zijn de instituties en haar structuren die de vrouw
tegenwerken. De hele kunstwereld was in haar tijd gedomineerd door mannen.
o Vandaag de dag, vooral in Nederland, al een stuk betere verdeling.
• Tentoonstelling: Women Artists 1550-1950, 21 december 1976. Eerste internationale
tentoonstelling over kunst door vrouwelijke kunstenaars. Curatoren van de tentoonstelling
waren Ann Sutherland Harris & Linda Nochlin.
o Uiteindelijk 4 verschillende locaties voor de tentoonstelling om opnieuw
beschikbaarheid ervan te vergroten.
o Als je kijkt naar de foto zie je een tentoonstelling zoals deze in de jaren 70 typisch
werd vormgegeven. De nadruk ligt er niet op dat het om vrouwelijke kunstenaars
gaat. Is hier over nagedacht?
Edward Wadie Said, grondlegger van de studie naar het postkolonialisme
• Orientalism (1978) is zijn bekendste werk. Hoe ze kijken naar vrouwen is ook hoe er werd
gekeken naar het oriëntalisme.
• Said laat allerlei foto’s zien van kolonialisme; hoe je kijkt naar een andere samenlevingen en
hoe je die kleurt.
o Foto’s van lokale kinderen in speciale gewaden en slangenbezweerders: creëert een
bepaald beeld van hoe het leven in het midden oosten eruitzag terwijl dit geen
realistische weergave is.
o Said: je kijkt niet eerlijk naar zo’n samenleving. Hetzelfde geldt voor ansichtkaarten:
geven geen realistisch beeld, en creëren bepaald verwachtingspatroon. En mensen
gaan zich gedragen naar deze verwachtingen (voorbeeld bazaar in Istanbul).
o De foto’s geven inspiratie voor schilders.
• Nochlin reageert op de publicatie van Said met ‘The Imaginary Orient’ (1983). Said en Nochlin
bespreken extreem relevante onderwerpen van de tegenwoordige tijd: inclusiviteit.
• Said laat zien dat elke tijd met een gekleurde bril kijkt. We zijn allemaal kinderen van onze tijd
en je kleurt alles om je heen in op basis van eigen ervaringen.
1
, Fien Dubbeldam | SV Vrouwen en Kunst 2024 | Universiteit van Amsterdam
Roman de la Rose en hoofse liefde
• 2 mensen werken eraan: Guillaume de Loorris (ca. 1230) en Jean de Meun (1275). Beiden
mannen uiten hun eigen blik op de vrouw.
• Erg populair, hoogtepunt productie tussen 14e en 16e eeuw.
o Verhalen spreiden zich heel breed omdat het een tijd is van troubadours
(middeleeuwse kunstenaar; mengvorm van muzikanten en dichters). Hoofse liefde
wordt bezongen door troubadours waardoor de hele samenleving met het concept in
aanraking komt.
• Het publiek van Lorris was de adel
• De eerste helft van Lorris gaat over hoofse liefde (een soort spel tussen man en vrouw waar
een soort gelijke verhouding in zit)
o In de middeleeuwen was het huwelijk iets praktisch/ financieels en het had alles met
macht te maken. Hiernaast is een systeem ontstaan waarin mensen wel verliefd
kunnen worden alleen mag het nooit geconsumeerd worden. Dat is hoofse liefde.
o Het idee van de liefde is dat een vrouw van een afstand wordt aanbeden en er is
geen aanraking. Aan de hand van een blik merkt een man dat de vrouw interesse
heeft. Vervolgens op passionele wijze de liefde verklaren van man tot vrouw. De
vrouw moet de man op een heftige wijze afwijzen. Vervolgens mag hij opnieuw zijn
liefde verklaren, waarbij de eden van eeuwige trouwe en dienstbaarheid (van de
man) worden gezworen. Weeklagen vanwege onvervulde verlangens. De man moet
haar aandacht trekken en dit doet hij door heroïsche daden en avonturen om haar
hart te winnen en uiteindelijk was er de vervulling van de liefde.
o Dit werd op allerlei voorwerpen afgebeeld en gezongen.
• Al met al: vrouw wordt aanbeden in het deel van Lorris, en binnen de perken van die tijd
werd de vrouw dus enigszins erkend.
• In de 19e eeuw wordt hier wel nog steeds naar gekeken als de man die het hart van de vrouw
wint. Men was in die tijd er zeker van dat de hoofse liefde op die manier moest worden
ingevuld. Hoofse liefde was niet op deze manier bedoelt. Dit zegt veel over de 19e eeuw; het
zegt iets over de rol van de man, en niets over hoofse liefde. Typisch voor de 19e eeuw om
bepaalde aspecten uit hun context te trekken en op een romantische manier te gebruiken.
Hier gaat Said tegenin.
Gynocentrisme
• Tegenover het Viricentrisme, waarin de vrouw centraal staat
• Iris Marion Young: het is aan de vrouw zelf om ideeën en gedachten te formuleren omtrent
vrouwelijkheid en verschillen tussen geslachten, in plaats van de definities te volgen van een
patriarchale cultuur die vrouwen bestempelt als zwak en minderwaardig.
• Gynocentrisme: vrouwen moeten zelf ideeën bedenken. Wat vonden vrouwen zelf van de
hoofse liefde? We hebben een interessant ding: Roman de la Rose bracht dit.
2
, Fien Dubbeldam | SV Vrouwen en Kunst 2024 | Universiteit van Amsterdam
Roman de la Rose en de Meuns perspectief
• De Meun schrijft niet voor de adel maar voor de burgerij: deze burgerij neemt afstand van de
hoofse liefde, vrouw wordt hier beperkt tot een dom lustobject.
• Oude verhaal:
Een liefdesgeschiedenis. Het gaat om een jongeling die ligt te slapen en hij droomt en krijgt in zijn droom de opdracht om de roos van zijn
dromen te gaan veroveren. Dit doet hij, hij staat op, kleed zich aan en gaat op pad. Hij loopt door het pad en loopt door het woud en komt
bij een ommuurde tuin aan. Allerlei allegorische figuren komen op zijn pad op zijn tocht en deze figuren zullen hem helpen de roos te
veroveren of hem juist hierin tegenwerken. Hij komt mensen tegen als: Tritesce (verdriet), Vieillesse (ouderdom), Ypocrite (huichelarij),
Oiseuse (ijdelheid). Uiteindelijk mag hij door IJdelheid de tuin in. Hij wordt door een pijl geraakt door Amor en heet vanaf nu Amant. Hij
wordt enorm verliefd. Amant vindt, geholpen door helpster Bel-aceuil (goede ontvangst) de Roos. Dit is het hoogtepunt van het verhaal. Dit
moment is in allerlei verhalen afgebeeld. Het lukt hem de roos te kussen, maar dan grijpt Jalousie (jaloezie) in, en bouwt een burcht om de
rozenstruik heen.
• Jean de Meun neemt het verhaal vanaf hier over en creëert een nieuw verhaal:
Amor gaat weer rondreizen en maakt gekke dingen mee. Jaloerse echtgenoot slaat zijn vrouw. Contreinte Atenance (gedwongen
onthouding) voor de god van de Liefde. Strijd tegen de wachters van de burcht. Venus valt het kasteel aan het steekt het in brand. De roos
kan geplukt worden. Venus schiet, tijdens de bestorming van het kasteel, een pijl door een gleuf tussen twee pilaren en het wordt
vervolgens vrij snel duidelijk dat die pilaren benen zijn. Uiteindelijk betreedt de minnaar zelf het kasteel, gekleed als pelgrim en gewapend
met een pelgrimsstaf `die heel stijf is' en waaraan een zak bungelt met twee hamers erin. Het kost hem moeite om het kasteel binnen te
dringen, want hij moet eerst door een heel nauwe doorgang, wat een verwijzing is naar de ontmaagding. Vervolgens zegt Jean de Meun
doodleuk: `Het kan zijn dat er nadien nog allerlei andere mannen van die doorgang gebruik hebben gemaakt'.
• Het karakter van de tekst is totaal anders dan daarvoor. Maar de tekst was alsnog enorm
populair tot de 16e eeuw. Later zijn er schrijvers die het roman enorm interessant vinden,
zoals Chaucer en Dante die vooral grote bewondering hadden voor Jean de Meun.
• Maar er is ook kritiek: Jean Charlier de Gerson, kanselier aan de uni van Parijs: hij schrijft een
traktaat tegen roman de la rose: Tractatus contra romantiam de rosa.
o Het is heel grof en plat volgens hem. Wat hij op gang brengt is dat er verschillende
meningen komen; een heel discours.
• 1401-1402: ‘Querrelle du Roman de la Rose’: een debat tussen voor- en tegenstanders van
het werk.
Christine de Pizan, Venetië, 1364-1430
• Deelnemer in het debat over Romane de la Rose.
• Achtergrond info: Vader Thomas de Pizan aangesteld als alchemist, physicus en astroloog aan
het hof Charles V van Frankrijk. Ze trouwt op 15-jarige leeftijd met Etienne du Castel,
hofsecretaris, krijgt 3 kinderen. 1387: weduwe op 23-jarige leeftijd. Christine moet haar
moeder, een nicht en haar kinderen onderhouden. Christine gaat helpen met teksten
kopiëren. Met dit geld kan ze haar gezin onderhouden.
• Dat Christine teksten kan kopiëren laat zien dat ze hoog is opgeleid. Het interessante is dat ze
op de hoogte is over de discussie over roman de la rose. In 1401 schrijft ze een brief aan Jean
de Montreuil, provoost van Rijsel en fervent aanhanger van Jean de Meun. Christine
veroordeelt de wijze waarop vrouwen worden neergezet in de roman de la rose en het
kwetsende taalgebruik. Er volgt een briefwisseling die Christine later zelf uitgeeft. Een kopie
gaat naar Isabeau van Beieren, koningin van Frankrijk. Dit was heel slim. Wat de koningin leuk
vindt, vindt de hele adel leuk. Als jij door een hoog persoon geaccepteerd wordt, kan je er
zeker van zijn dat je tekst wordt gekocht.
3
, Fien Dubbeldam | SV Vrouwen en Kunst 2024 | Universiteit van Amsterdam
• Christine gaat gedichten en ballades schrijven (tussen 1393 en 1412 ca. 300 stuks). Er is
nergens bekend dat er kritiek werd gegeven op het feit dat het een vrouwelijke auteur is.
Vrouwelijke auteur is noviteit, trekt zeer de aandacht van rijke cliënteel waaronder Isabeau
van Beieren, koningin van Frankrijk.
• Als reactie op de: "Querelle du Roman de la Rose" schrijft Christine de Pizan: Le Livre de la
Cité des Dames (voltooid in 1405). Net als de Roman de la Rose een allegorische droom.
Christine speelt zelf een rol in het verhaal: krijgt de opdracht van drie vrouwen (Redelijkheid,
Rechtschapenheid en Justitia) om met haar pen een stad te bouwen waarin vrouwen kunnen
schuilen.
Kunnen wij achterhalen hoe vrouwen in de middeleeuwen naar vrouwen keken?
• Aan de hand van Roman de la Rose: Jean de Meun neemt het over en past het verhaal aan.
Eerst staat de vrouw op een voetstuk maar hij verandert het verhaal naar iets waarin een
vrouw wordt geslagen en de vrouw veel minder op een voetstuk staat. Eerst hoofse liefde,
latere versie plat met foute grapjes. Roman de la Rose heeft twee kanten wat evt. verklaart
Penisboom. Het idee van hoofse liefde zit erin, maar gaat vooral gewoon over seks. Is heel plat.
Paris, Bibliothèque nationale de France, Le Roman de la Rose, door Guillaume de Lorris en Jean de
Meun. MS. Fr. 25526 Parijs, midden 14e eeuw: Roman de la Rose is een tekst die we verwachten.
Maar deze versie heeft extra gekke afbeeldingen.
• Linker figuur: mannetje in een rood gewaad. Rechterfiguur is een vrouw. Ze zijn op gelijk
niveau samen te schrijven. De handschriften hebben een bepaald soort stijl, en op basis van
de stijl kan je een heleboel tekeningen bij elkaar rapen. En hierdoor kan je dit ook dateren. Je
kan deze dateren rond 1350. Er kan worden geconcludeerd dat Richard en Jeanne
Montbaston ze heeft gemaakt. Hij maakte boeken, hij schreef ze over en verluchtte ze. Hij
schreef ze in een atelier wat actief was tussen 1325-1353, in de Rue Neuve in Parijs. Er
werden meer dan 50 handschriften overgeleverd, waaronder 20 roman de la rose.
• Richard komt in archiefstukken uit 1342 voor als liberarius en illuminator. Richard overleed en
Jeanne zet het atelier voort, zonder moeilijkheden. Er is een grote kans dat Jeanne deze vieze
plaatjes heeft gemaakt.
Psalter voor/door Benedictijner nonnen in abdij SS Ulrich en Afra in Augsburg. 1200-1225, met
toevoegingen in midden 13e eeuw. 3 a 4 verschillende handen.
• Het zijn schetsen die zijn ingekleurd. Vrouw heeft geen nonnengewaad aan en haar naam
staat erbij. Er wordt gedacht dat het een zelfportret is, van Claricia. We weten alleen niet
zeker dat degene die de tekst heeft afgeschreven ook de decoratie heeft gemaakt. Normaal is
het in de middeleeuwen zo dat je eerst de tekst schrijft en daarna gaat kleuren. En bij deze is
te zien dat de tekening over de tekst gaat. Dit is een reden dat het een hand is geweest.
4
