HC1 – Eigendom
Het sociaal contract = een overeenkomst tussen individuen in een sociale groep om regels en
wetten te volgen. Basis concept is dat de goedkeuring en opvolging van die regels en wetten van
mensen in een omgeving legitimiteit geven aan die regels en wetten. → Ideale theorie.
Ideale theorieën kunnen niet ideaal zijn. Ze zijn gemaakt door een groep mensen waarvoor het
wellicht ideaal is, maar het zorgt hierdoor juist voor buitensluiting en discriminatie.
Sommige dingen zijn van niemand, maar begint geclaimd te worden. Denk aan lucht, wateren
etc. Internet was eerst van iedereen, maar tegenwoordig mag je niet meer zomaar dingen
kopiëren.
Verschillende eigendomsvormen:
• Privaat eigendom = Niet iets dat ‘natuurlijk’ voorkomt, Wel sociale/juridische constructie.
Verzameling rechten: Exclusief, Vrij gebruik, Beheer
Individu of rechtspersoon
Nu de dominante eigendomsvorm
• Gemeenschappelijk eigendom “commons” of “meenten”
• Publiek eigendom
Geschiedenis privaat eigendom:
De historische dominantie van gemeenschappelijk eigendom. Zoals Res communes
(=gemeenrecht) in Rome en Commons/meenten in de Middeleeuwen. Historische transitie naar
privaat eigendom door een niet economisch proces. Maar door een extra-economisch proces;
Geweld, dwang. Veel filosofen kijken hiernaar, het is dus actueel.
Charter of the Forest (1217) is een belangrijk moment in de evolutie dat een limiet gaf aan wat je
als jouw eigendom mocht opeisen. Het bevatte dus Eigendomsbepalingen en zorgde voor het
Inperken van het koninklijk domein. Dit gaf verandering aan de Algemene toegang tot ‘bossen’
(vb). Herbevestiging en codificering oud gebruik/recht.
Relevantie:
- Agrarische, pre-industriële economie
- Basisbehoeften
- Buiten markt en staat
- Commons: gemeenschap/gebruik/tradities
- Vergelijking vandaag
Enclosure of the commons = Langzaam proces privatisering in16de en 17de eeuw – 19de eeuw.
bijvoorbeeld wateren die oorspronkelijk van niemand waren, niet eens publiek eigendom
worden, maar van specifieke prive bedrijven die er geld voor gaan vragen. Dit is niet perse een
slecht model, maar wel dat het met redelijk wat geweld gebeurd. → niet natuurlijk.
Sociale crisissen en geweld
Kolonialisme en enclosure: bijv. elon musk als die ooit als eerste op mars komt een stuk
benoemd tot van hem. Ook koloniën, zoals Congo van België omdat ze “cultuur brachten”.
Enclosures vandaag: bv. Afbranden bossen door bedrijven die er niks aan hebben, terwijl wij als
wereld er wel iets aan hebben.
Kapitalisme en privaat eigendom
Dominantie privaat eigendom. We moeten zorgen dat alles van iemand is, anders wordt er niet
goed voor gezorgd.
,Het zorgt voor Juridische verankering.
Kapitalisme is een productiemiddel voor Privaat eigendom.
Bv. Mensen moesten vertrekken omdat het land van iemand was, ze ging naar de stad om in
fabrieken te werken, die ook van iemand waren, tegen loon. Het leidt dus tot Loonarbeid en
geldeconomie en Verstedelijking.
Geen bestaan mogelijk buiten de feitelijkheid van privé-eigendom. Moderne filosofen zoeken
naar een legitimatie van de nieuwe de facto toestand.
Het probleem volgens Rousseau. Vroeger was het beter tot iemand zei dit is van mij. Maar het is
nu zo dus moeten we een sociaal contract hebben, het rechtvaardigen/legitiem maken.
Drie klassieke, filosofische legitimeringen:
• First occupation theory. Van Hugo Grotius (+ 1645):
Oorspronkelijk gemeenschappelijk. Prive eigendom is iets feitelijke erkennen, dit sociaal
juridisch rechtvaardigen. Bezit voor wie als eerst is.
First occupation vandaag
Kritiek: Wie is/claimt als eerste? Wie daar eerst waren, waren dat dan geen mensen?
Koloniseren door bezetting?
• Labor theory. Van John Locke (+ 1632):
Degene die kan zeggen dit is van mij, is degene die iets doet met het stukje eigendom. Je eigen
lichaam is natuurlijk eigendom, daar moet iedereen vanaf blijven. Jouw lichaam is jouw
eigendom en wat jij door arbeid hebt gemaakt is dus van jou. Dus Toe-eigening door arbeid
Kritiek:
- Rechten ‘onproductieven’, Wat is productiviteit/wie is productief? Bijv. is het land van degene
die het hek plaatst of van wie de grond akkert. Koppeling arbeid en eigendom? Bijv. Als je
anderen voor je laat werken. Wat met de arbeid van loonarbeiders?
- Het is heel Individualistisch. “blijf van mijn lichaam af”
- Zwakte natuur-rechterlijke opvatting. Koloniseren door ‘productief‘ bezetten? Het kan een
rechtvaardig zijn voor koloniseren.
• Utilitarian theory. Utiliarisme. Van Jeremy Bentham (+1832):
Rechtvaardigen hoe de dingen zijn door zoveel mogelijk geluk te hebben → Dingen zijn goed om
te doen als ze het algemene geluk bevorderen. Pijn en plezier, Goed = plezier.
Individueel en collectief: Grootste geluk voor grootste aantal. Privaat eigendom = grootste geluk
Negatieve argumentatie: Bezitten > niet-bezitten. Pijn van verlies. Angst van verlies en
onzekerheid. Algemene productiviteit?
Kritiek:
- Gebrek aan visie op genese eigendom
- Geluk en onteigening. Bijv. musk zou ongelukkig worden maar heel veel mensen gelukkig als we
zijn miljarden verdelen.
- Utilitaristisch argument voor het herverdelen. bv. van land, zie Zuid- Afrika.
- Maar macht van kapitaalkrachtigsten: altijd maar status quo behouden, wat met
erfenisbelasting (HC9)?
Tegen privaat eigendom: Karl Marx (+1882). Hij vindt: prive eigendom heeft geen rechtvaardiging.
Hij zegt niet dat we terug moeten, maar dat we moeten verder groeien. Basisargument: Vrijheid
belangrijker dan gelijkheid.
Kapitalisme: Dominantie privaat eigendom, Privaat eigendom productiemiddel, Loonarbeid als
dwang, Gebrek aan autonomie (normatief).
,Communisme
Als je prive eigedom toe laat, zal de ongelijkheid groeien en zullen die mensen dus niet vrij zijn.
Ze kunnen niet zelf kiezen wat ze gaan doen en dus maken we die dingen publiek eigendom.
- Filosofisch idee versus politiek systeem
- Afschaffing privaat eigendom productiemiddelen
- Vrije associatie van vrije individuen
- Commons en communisme
- Gemeenschappelijk eigendom is niet zelfde als een commons of meente!
, HC2 – Markt
Achtergrond idee vanuit de maatschappij: Er is een vrije markt nodig om vrij te zijn. Maar een
vrije markt leidt niet automatisch tot dat iedereen vrij is.
De (vrije) markt = Een allocatiesysteem van goederen en diensten. → Regeervorm = Democratie
Andere allocatievormen:
- Autarkie = zelfbedruipendheid → Regeervorm = Monarchie
- Reciprociteit = geven en ruilen, “geef economie”. Een (antropologisch) alternatief. Een vorm
van relaties maken. Er zit een verwachting/verplichting bij. → Regeervorm = Aristocratie
- Redistributie (vanuit centrale planning) = planeconomie → Regeervorm = Oligarchie
Vrije markt = "Institutie waarin particulieren of bedrijven op vrijwillige basis goederen en
diensten uitwisselen. Prijzen zijn het resultaat van de vrije uitwisseling van kopers en verkopers.“
Eigenbelang – zie Homo Economicus (HC3)
Een ideaal, gebaseerd op ideaal van privé-eigendom
Niet natuurlijk, maar een (historisch gegroeide) institutie
Historische context van de vrije markt:
Eerst Ancien Régime: onvrije handel. Tot een nieuwe klasse ontstond: de burgerij. Zij zorgden
voor de ontwikkeling van veralgemeend privé-eigendom. Zij vroegen om Vrije markt en vrijheid:
Persoonlijke keuzevrijheid, Vrijheid van staatsinterventie, Winstmaximalisatie.
Vrije markt als onderdeel ontstaan liberalisme + deel van een klasse
Filosofische legitimering door Adam Smith. Als we allemaal in ons eigen belang
werken (homo economicus), is het gene wat eruit komt voor iedereen goed. Dus
individualisme en onzichtbare hand. De vrije markt zorgt ervoor dat bijvoorbeeld de
smartphone uitgevonden wordt.
Particulariteit en universaliteit
Vrijheid en noodzakelijkheid
“Je kunt allemaal individueel egoïstisch zijn maar toch is dat voor het collectief het
beste”
Dat idee is samen ontstaan met de moderne democratie.
Verschil met Ancien Régime is om niet politiek gezien te hoeven luisteren naar specifieke
machthebbers. Amerikaanse (1776) en Franse (1789) revoluties. Liberale democratie
Twee stichtende principes: Volkssoevereiniteit & Individuele rechten en vrijheden
Idee vrije markt en idee van de Westerse democratie ontstaan samen maar zijn niet identiek.
Ondanks dat de regeervorm van de vrije markt democratie is bewijzen landen als China dat een
vrije markt ook een heel ondemocratisch beleid kan hebben. Of een democratie maar geen vrije
markt.
Vrije markt leidt niet automatisch tot het goede → negatieve externaliteit (hc. 9 t/m 12)
Liberale oplossing: scheiding economie en politiek. Publiek en privaat scheiden:
Private sfeer van de markt: Consument, producent
Publieke sfeer van de politiek: Burger
Dit zorgt voor Spanningen: Arbeidsmarkt, Sociale en politieke gelijkheid, Publiek belang en
privaat belang, Efficiëntie
Betwistingen: socialisme (ruim genomen) zullen zeggen dat dit de enige oplossing is.
Markt en democratie: een ongemakkelijke verhouding. Allocatieprincipe versus regeervorm
Het sociaal contract = een overeenkomst tussen individuen in een sociale groep om regels en
wetten te volgen. Basis concept is dat de goedkeuring en opvolging van die regels en wetten van
mensen in een omgeving legitimiteit geven aan die regels en wetten. → Ideale theorie.
Ideale theorieën kunnen niet ideaal zijn. Ze zijn gemaakt door een groep mensen waarvoor het
wellicht ideaal is, maar het zorgt hierdoor juist voor buitensluiting en discriminatie.
Sommige dingen zijn van niemand, maar begint geclaimd te worden. Denk aan lucht, wateren
etc. Internet was eerst van iedereen, maar tegenwoordig mag je niet meer zomaar dingen
kopiëren.
Verschillende eigendomsvormen:
• Privaat eigendom = Niet iets dat ‘natuurlijk’ voorkomt, Wel sociale/juridische constructie.
Verzameling rechten: Exclusief, Vrij gebruik, Beheer
Individu of rechtspersoon
Nu de dominante eigendomsvorm
• Gemeenschappelijk eigendom “commons” of “meenten”
• Publiek eigendom
Geschiedenis privaat eigendom:
De historische dominantie van gemeenschappelijk eigendom. Zoals Res communes
(=gemeenrecht) in Rome en Commons/meenten in de Middeleeuwen. Historische transitie naar
privaat eigendom door een niet economisch proces. Maar door een extra-economisch proces;
Geweld, dwang. Veel filosofen kijken hiernaar, het is dus actueel.
Charter of the Forest (1217) is een belangrijk moment in de evolutie dat een limiet gaf aan wat je
als jouw eigendom mocht opeisen. Het bevatte dus Eigendomsbepalingen en zorgde voor het
Inperken van het koninklijk domein. Dit gaf verandering aan de Algemene toegang tot ‘bossen’
(vb). Herbevestiging en codificering oud gebruik/recht.
Relevantie:
- Agrarische, pre-industriële economie
- Basisbehoeften
- Buiten markt en staat
- Commons: gemeenschap/gebruik/tradities
- Vergelijking vandaag
Enclosure of the commons = Langzaam proces privatisering in16de en 17de eeuw – 19de eeuw.
bijvoorbeeld wateren die oorspronkelijk van niemand waren, niet eens publiek eigendom
worden, maar van specifieke prive bedrijven die er geld voor gaan vragen. Dit is niet perse een
slecht model, maar wel dat het met redelijk wat geweld gebeurd. → niet natuurlijk.
Sociale crisissen en geweld
Kolonialisme en enclosure: bijv. elon musk als die ooit als eerste op mars komt een stuk
benoemd tot van hem. Ook koloniën, zoals Congo van België omdat ze “cultuur brachten”.
Enclosures vandaag: bv. Afbranden bossen door bedrijven die er niks aan hebben, terwijl wij als
wereld er wel iets aan hebben.
Kapitalisme en privaat eigendom
Dominantie privaat eigendom. We moeten zorgen dat alles van iemand is, anders wordt er niet
goed voor gezorgd.
,Het zorgt voor Juridische verankering.
Kapitalisme is een productiemiddel voor Privaat eigendom.
Bv. Mensen moesten vertrekken omdat het land van iemand was, ze ging naar de stad om in
fabrieken te werken, die ook van iemand waren, tegen loon. Het leidt dus tot Loonarbeid en
geldeconomie en Verstedelijking.
Geen bestaan mogelijk buiten de feitelijkheid van privé-eigendom. Moderne filosofen zoeken
naar een legitimatie van de nieuwe de facto toestand.
Het probleem volgens Rousseau. Vroeger was het beter tot iemand zei dit is van mij. Maar het is
nu zo dus moeten we een sociaal contract hebben, het rechtvaardigen/legitiem maken.
Drie klassieke, filosofische legitimeringen:
• First occupation theory. Van Hugo Grotius (+ 1645):
Oorspronkelijk gemeenschappelijk. Prive eigendom is iets feitelijke erkennen, dit sociaal
juridisch rechtvaardigen. Bezit voor wie als eerst is.
First occupation vandaag
Kritiek: Wie is/claimt als eerste? Wie daar eerst waren, waren dat dan geen mensen?
Koloniseren door bezetting?
• Labor theory. Van John Locke (+ 1632):
Degene die kan zeggen dit is van mij, is degene die iets doet met het stukje eigendom. Je eigen
lichaam is natuurlijk eigendom, daar moet iedereen vanaf blijven. Jouw lichaam is jouw
eigendom en wat jij door arbeid hebt gemaakt is dus van jou. Dus Toe-eigening door arbeid
Kritiek:
- Rechten ‘onproductieven’, Wat is productiviteit/wie is productief? Bijv. is het land van degene
die het hek plaatst of van wie de grond akkert. Koppeling arbeid en eigendom? Bijv. Als je
anderen voor je laat werken. Wat met de arbeid van loonarbeiders?
- Het is heel Individualistisch. “blijf van mijn lichaam af”
- Zwakte natuur-rechterlijke opvatting. Koloniseren door ‘productief‘ bezetten? Het kan een
rechtvaardig zijn voor koloniseren.
• Utilitarian theory. Utiliarisme. Van Jeremy Bentham (+1832):
Rechtvaardigen hoe de dingen zijn door zoveel mogelijk geluk te hebben → Dingen zijn goed om
te doen als ze het algemene geluk bevorderen. Pijn en plezier, Goed = plezier.
Individueel en collectief: Grootste geluk voor grootste aantal. Privaat eigendom = grootste geluk
Negatieve argumentatie: Bezitten > niet-bezitten. Pijn van verlies. Angst van verlies en
onzekerheid. Algemene productiviteit?
Kritiek:
- Gebrek aan visie op genese eigendom
- Geluk en onteigening. Bijv. musk zou ongelukkig worden maar heel veel mensen gelukkig als we
zijn miljarden verdelen.
- Utilitaristisch argument voor het herverdelen. bv. van land, zie Zuid- Afrika.
- Maar macht van kapitaalkrachtigsten: altijd maar status quo behouden, wat met
erfenisbelasting (HC9)?
Tegen privaat eigendom: Karl Marx (+1882). Hij vindt: prive eigendom heeft geen rechtvaardiging.
Hij zegt niet dat we terug moeten, maar dat we moeten verder groeien. Basisargument: Vrijheid
belangrijker dan gelijkheid.
Kapitalisme: Dominantie privaat eigendom, Privaat eigendom productiemiddel, Loonarbeid als
dwang, Gebrek aan autonomie (normatief).
,Communisme
Als je prive eigedom toe laat, zal de ongelijkheid groeien en zullen die mensen dus niet vrij zijn.
Ze kunnen niet zelf kiezen wat ze gaan doen en dus maken we die dingen publiek eigendom.
- Filosofisch idee versus politiek systeem
- Afschaffing privaat eigendom productiemiddelen
- Vrije associatie van vrije individuen
- Commons en communisme
- Gemeenschappelijk eigendom is niet zelfde als een commons of meente!
, HC2 – Markt
Achtergrond idee vanuit de maatschappij: Er is een vrije markt nodig om vrij te zijn. Maar een
vrije markt leidt niet automatisch tot dat iedereen vrij is.
De (vrije) markt = Een allocatiesysteem van goederen en diensten. → Regeervorm = Democratie
Andere allocatievormen:
- Autarkie = zelfbedruipendheid → Regeervorm = Monarchie
- Reciprociteit = geven en ruilen, “geef economie”. Een (antropologisch) alternatief. Een vorm
van relaties maken. Er zit een verwachting/verplichting bij. → Regeervorm = Aristocratie
- Redistributie (vanuit centrale planning) = planeconomie → Regeervorm = Oligarchie
Vrije markt = "Institutie waarin particulieren of bedrijven op vrijwillige basis goederen en
diensten uitwisselen. Prijzen zijn het resultaat van de vrije uitwisseling van kopers en verkopers.“
Eigenbelang – zie Homo Economicus (HC3)
Een ideaal, gebaseerd op ideaal van privé-eigendom
Niet natuurlijk, maar een (historisch gegroeide) institutie
Historische context van de vrije markt:
Eerst Ancien Régime: onvrije handel. Tot een nieuwe klasse ontstond: de burgerij. Zij zorgden
voor de ontwikkeling van veralgemeend privé-eigendom. Zij vroegen om Vrije markt en vrijheid:
Persoonlijke keuzevrijheid, Vrijheid van staatsinterventie, Winstmaximalisatie.
Vrije markt als onderdeel ontstaan liberalisme + deel van een klasse
Filosofische legitimering door Adam Smith. Als we allemaal in ons eigen belang
werken (homo economicus), is het gene wat eruit komt voor iedereen goed. Dus
individualisme en onzichtbare hand. De vrije markt zorgt ervoor dat bijvoorbeeld de
smartphone uitgevonden wordt.
Particulariteit en universaliteit
Vrijheid en noodzakelijkheid
“Je kunt allemaal individueel egoïstisch zijn maar toch is dat voor het collectief het
beste”
Dat idee is samen ontstaan met de moderne democratie.
Verschil met Ancien Régime is om niet politiek gezien te hoeven luisteren naar specifieke
machthebbers. Amerikaanse (1776) en Franse (1789) revoluties. Liberale democratie
Twee stichtende principes: Volkssoevereiniteit & Individuele rechten en vrijheden
Idee vrije markt en idee van de Westerse democratie ontstaan samen maar zijn niet identiek.
Ondanks dat de regeervorm van de vrije markt democratie is bewijzen landen als China dat een
vrije markt ook een heel ondemocratisch beleid kan hebben. Of een democratie maar geen vrije
markt.
Vrije markt leidt niet automatisch tot het goede → negatieve externaliteit (hc. 9 t/m 12)
Liberale oplossing: scheiding economie en politiek. Publiek en privaat scheiden:
Private sfeer van de markt: Consument, producent
Publieke sfeer van de politiek: Burger
Dit zorgt voor Spanningen: Arbeidsmarkt, Sociale en politieke gelijkheid, Publiek belang en
privaat belang, Efficiëntie
Betwistingen: socialisme (ruim genomen) zullen zeggen dat dit de enige oplossing is.
Markt en democratie: een ongemakkelijke verhouding. Allocatieprincipe versus regeervorm
