Sanctierecht - week 1
Straftheorieën / Penologische theorieën
Thema
Aan bod komen theorieën die zien op de rechtvaardiging en doelen van de
strafrechtspleging, de bestraffingsdoelen en de beginselen van tenuitvoerlegging. Van
wezenlijk belang is de vraag naar de samenhang tussen de doelen en beginselen van de
onderscheiden aspecten van het strafrechtelijk systeem.
Een goed begrip van het penitentiaire recht (zie de weken 4 en 5) is onmogelijk zonder
inzicht te hebben in enkele penologische theorieën die de gevolgen van gevangenschap
voor de ingesloten persoon beschrijven en verklaren. Dirk van Zyl Smit en Sonja Snacken
schrijven over dergelijke theorieën en over gevolgen van gevangenschap voor een
individu.
Tijdens de donderdagbijeenkomst wordt aan bovengenoemde perspectieven een ander
perspectief toegevoegd, te weten dat van herstelrecht – ook tijdens detentie - en de vraag
wat het strafrecht vermag in de strijd tegen onrecht.
Voorgeschreven studiemateriaal:
1. Dinsdag
- F.W. Bleichrodt en P.C. Vegter, Sanctierecht, Deventer: Kluwer 2016, hoofdstuk 1.
- W.H.A. Jonkers, ‘De strafrechtelijke straf: inhoud, grondslag, doeleinden’, in: Ybo
Buruma (red.), 100 jaar Strafrecht, Amsterdam: Amsterdam University Press 1999, p.
163- 176.
- D. van Zyl Smit & S. Snacken, Principles of European Prison Law and Policy, Oxford:
Oxford University Press 2009, p. 73-85.
- Rusche & Kirchheimer, Punishment and social structure, New York: Columbia University
Press 1939, p. 8-23.
- R. Mulgrew, ‘International Penal Policy’, in: R. Mulgrew, Towards the Development of
the International Penal System, Cambridge University Press, 2013, p. 197-217.
- D. van Zyl Smit & S. Snacken, Principles of European Prison Law and Policy, Oxford:
Oxford University Press 2009, p. 38-63; en 69-72.
2. Donderdag
- A. Pemberton & N. Oudejans, ‘Onherstelbaar onrecht. Een verkenning van de
verhouding tussen recht en onrecht’, in: Tijdschrift voor herstelrecht 17, 2017, p. 59-76.
- J. Claessen, M. Elbersen, K. Vanspauwen & B. van Stokkom, ‘Herstelgerichte detentie:
kansen en uitdagingen’, in: Tijdschrift voor herstelrecht 17, 2017, p. 7-10.
________________________________________________________________________________
, Aantekeningen
Week 2: Nederlandse sanctiestelsel/strafstelsel
Onderscheidend aspect was geruime tijd de levenslange gevangenisstraf. We waren een
buitenbeetje wat betreft de tenuitvoerlegging van die sanctie.
Leek ook dat de Nederlandse praktijk in strijd was met art. 3 EVRM, volgend uit
jurisprudentie van EHRM. Uiteindelijk in 2006(?): tenuitvoerlegging van levenslange
gevangenisstraf inderdaad in strijd met EVRM.
Week 3: Straftoemeting
- Hoe komt de rechter tot diens beslissing tot opleggen van de straf?
- Welke beginselen/welk recht in ogenschouw nemen
- Samenloopregeling
Week 4/5: Rechten van gedetineerden - penitentiaire recht.
Wk 4: materiële rechtspositie van gedetineerden (plaatsing, verlofregels etc.)
Wk 5: focus verschuift naar procedurele rechtspositie van gedetineerden (mogelijkheden
om te klagen over omstandigheden binnen detentie, bezwaar maken tegen beslissingen
van gevangenisdirecteur, in beroep gaan tegen commissies van toezicht, hoe vraag je om
overplaatsing in PI, medische klachten)
Week 6: Internationaalrechtelijke aspecten van detentie(recht)
- Mensenrechtelijke aspecten die verbonden zijn aan de rechtspositie van gedetineerden
- Nog niet zo lang geleden dat gedetineerden beroep kunnen doen op EVRM
- Golder-zaak: oud-systeem van inherente beperkingen werd verlaten. Tot inherente
beperkingen gold; gedetineerden moest accepteren als hij werd veroordeeld tot een
gevangenisstraf. Maar EHRM: niet altijd gerechtvaardigd, beperkingen op
fundamentele beperkingen van gedetineerden moeten gerechtvaardigd worden op
basis van de verdragsbepalingen. Als ’t gaat om beperking op recht op family life, moet
er getoetst worden aan de doelstellingen (in accordance with law, necessary in
democratic society etc.)
- Allerlei organisaties die zijn opgesteld op de afgrijselijke omstandigheden waarin
gedetineerden werden vastgezet.
- Nederland werkt samen met instanties: Noren en Belgen zaten gevangen in
Nederlandse gevangenis, waar dan een Noors detentiesysteem gold. We hebben ook
een aantal supranationale detentieregimes in Nederland (rechtssfeer van
straftribunalen). Staten verhouden zich normaal tot elkaar horizontaal, …… , tribunalen
staan veelal in een hiërarchische relatie tot staten en zouden staten verplichtingen
kunnen opleggen.
- De wijze waarop we in Nederland omgaan met terrorisme verdachten. Vele
mensenrechtenorganisaties hebben bedenkingen bij de wijze waarop wij dat in
Nederland doen.
- Overbrenging van gedetineerden tussen staten.
Week 7: Regeling van invrijheidstelling
- Voorwaardelijke invrijheidstelling, gratie.
Straftheorieën / Penologische theorieën
Thema
Aan bod komen theorieën die zien op de rechtvaardiging en doelen van de
strafrechtspleging, de bestraffingsdoelen en de beginselen van tenuitvoerlegging. Van
wezenlijk belang is de vraag naar de samenhang tussen de doelen en beginselen van de
onderscheiden aspecten van het strafrechtelijk systeem.
Een goed begrip van het penitentiaire recht (zie de weken 4 en 5) is onmogelijk zonder
inzicht te hebben in enkele penologische theorieën die de gevolgen van gevangenschap
voor de ingesloten persoon beschrijven en verklaren. Dirk van Zyl Smit en Sonja Snacken
schrijven over dergelijke theorieën en over gevolgen van gevangenschap voor een
individu.
Tijdens de donderdagbijeenkomst wordt aan bovengenoemde perspectieven een ander
perspectief toegevoegd, te weten dat van herstelrecht – ook tijdens detentie - en de vraag
wat het strafrecht vermag in de strijd tegen onrecht.
Voorgeschreven studiemateriaal:
1. Dinsdag
- F.W. Bleichrodt en P.C. Vegter, Sanctierecht, Deventer: Kluwer 2016, hoofdstuk 1.
- W.H.A. Jonkers, ‘De strafrechtelijke straf: inhoud, grondslag, doeleinden’, in: Ybo
Buruma (red.), 100 jaar Strafrecht, Amsterdam: Amsterdam University Press 1999, p.
163- 176.
- D. van Zyl Smit & S. Snacken, Principles of European Prison Law and Policy, Oxford:
Oxford University Press 2009, p. 73-85.
- Rusche & Kirchheimer, Punishment and social structure, New York: Columbia University
Press 1939, p. 8-23.
- R. Mulgrew, ‘International Penal Policy’, in: R. Mulgrew, Towards the Development of
the International Penal System, Cambridge University Press, 2013, p. 197-217.
- D. van Zyl Smit & S. Snacken, Principles of European Prison Law and Policy, Oxford:
Oxford University Press 2009, p. 38-63; en 69-72.
2. Donderdag
- A. Pemberton & N. Oudejans, ‘Onherstelbaar onrecht. Een verkenning van de
verhouding tussen recht en onrecht’, in: Tijdschrift voor herstelrecht 17, 2017, p. 59-76.
- J. Claessen, M. Elbersen, K. Vanspauwen & B. van Stokkom, ‘Herstelgerichte detentie:
kansen en uitdagingen’, in: Tijdschrift voor herstelrecht 17, 2017, p. 7-10.
________________________________________________________________________________
, Aantekeningen
Week 2: Nederlandse sanctiestelsel/strafstelsel
Onderscheidend aspect was geruime tijd de levenslange gevangenisstraf. We waren een
buitenbeetje wat betreft de tenuitvoerlegging van die sanctie.
Leek ook dat de Nederlandse praktijk in strijd was met art. 3 EVRM, volgend uit
jurisprudentie van EHRM. Uiteindelijk in 2006(?): tenuitvoerlegging van levenslange
gevangenisstraf inderdaad in strijd met EVRM.
Week 3: Straftoemeting
- Hoe komt de rechter tot diens beslissing tot opleggen van de straf?
- Welke beginselen/welk recht in ogenschouw nemen
- Samenloopregeling
Week 4/5: Rechten van gedetineerden - penitentiaire recht.
Wk 4: materiële rechtspositie van gedetineerden (plaatsing, verlofregels etc.)
Wk 5: focus verschuift naar procedurele rechtspositie van gedetineerden (mogelijkheden
om te klagen over omstandigheden binnen detentie, bezwaar maken tegen beslissingen
van gevangenisdirecteur, in beroep gaan tegen commissies van toezicht, hoe vraag je om
overplaatsing in PI, medische klachten)
Week 6: Internationaalrechtelijke aspecten van detentie(recht)
- Mensenrechtelijke aspecten die verbonden zijn aan de rechtspositie van gedetineerden
- Nog niet zo lang geleden dat gedetineerden beroep kunnen doen op EVRM
- Golder-zaak: oud-systeem van inherente beperkingen werd verlaten. Tot inherente
beperkingen gold; gedetineerden moest accepteren als hij werd veroordeeld tot een
gevangenisstraf. Maar EHRM: niet altijd gerechtvaardigd, beperkingen op
fundamentele beperkingen van gedetineerden moeten gerechtvaardigd worden op
basis van de verdragsbepalingen. Als ’t gaat om beperking op recht op family life, moet
er getoetst worden aan de doelstellingen (in accordance with law, necessary in
democratic society etc.)
- Allerlei organisaties die zijn opgesteld op de afgrijselijke omstandigheden waarin
gedetineerden werden vastgezet.
- Nederland werkt samen met instanties: Noren en Belgen zaten gevangen in
Nederlandse gevangenis, waar dan een Noors detentiesysteem gold. We hebben ook
een aantal supranationale detentieregimes in Nederland (rechtssfeer van
straftribunalen). Staten verhouden zich normaal tot elkaar horizontaal, …… , tribunalen
staan veelal in een hiërarchische relatie tot staten en zouden staten verplichtingen
kunnen opleggen.
- De wijze waarop we in Nederland omgaan met terrorisme verdachten. Vele
mensenrechtenorganisaties hebben bedenkingen bij de wijze waarop wij dat in
Nederland doen.
- Overbrenging van gedetineerden tussen staten.
Week 7: Regeling van invrijheidstelling
- Voorwaardelijke invrijheidstelling, gratie.
