Course 3.4 Affective Disorders
Probleem 4 - Bipolar Disorder part 2
Leerdoelen:
Vignet 1
- Kan BD bij kinderen ontstaan? Hoe uit zich dat dan en hoe diagnosticeer je dit?
- Hoe verschilt BD bij kinderen van BD bij volwassenen?
Hoe differentieer je BD van ADHD?
Vignet 2
- Zijn BDs overgerepresenteerd in bepaalde beroepen? Waardoor komt dit?
Vignet 3
- Hoe kan een gezonde levensstijl/lifestyle interventies bijdragen aan preventie bij BD?
Vignet 4
- Vertonen individuen met BD meer gewelddadig gedrag?
Vignet 1 - Busy Dave
Kan BD bij kinderen ontstaan? Hoe uit zich dat dan en hoe diagnosticeer je dit? Hoe
verschilt BD bij kinderen van BD bij volwassenen? Hoe differentieer je BD van ADHD?
BRON: Kowatch, R. A. (2016). Diagnosis, Phenomenology, Differential Diagnosis, and
Comorbidity of Pediatric Bipolar Disorder
BD is een stoornis die naast volwassenen ook kinderen treft. De opkomst van BD begint
vaak tussen 15 en 19 jaar, daarnaast komt het het meest voor tussen 10-14 jaar en 20-24
jaar. Aangezien de optreding op vrij jonge leeftijd kan zijn is het belangrijk dat clinici bekend
zijn met de diagnostische criteria en de fenomenologie, maar ook andere stoornissen en
comorbide stoornissen.
Hieruit zijn de belangrijkste punten:
- Pediatrische patiënten laten mogelijk de adequate symptomen voor BDI en BDII iet
zien, en switchen mogelijk snel tussen stemmingen.
- Prevalente stoornissen moeten worden overwogen, zoals ADHD en
angststoornissen, maar er moet gekeken worden naar periodes van (hypo)manie.
- Bepaalde screening tools kunnen helpen bij het diagnostische proces; Child Mania
Rating Scale.
- De symptomen moeten voorzichtig geëvalueerd worden, zodat er geen misdiagnose
plaatsvindt.
Diagnose
Veel ouders zullen zeggen dat het kind altijd niet gestemd en prikkelbaar is. Het is handig
om te vragen of er periodes zijn waarin het kind euthymisch (‘normale staat’) is en andere
momenten waar er symptomen zijn van manie. De manische symptomen worden niet vaak
gezien bij prepuberale kinderen, maar is meer te zien in de mid-adolescence.
Kinderen met manie kunnen mogelijk niet goed functioneren op school of met hun vriendjes,
en moeten mogelijk worden opgenomen. Bij adolescenten wordt vaak een ernstige
1
,depressieve episode gezien met daarop een manische episode gelijk, of maanden of jaren
later.
Fenomenologie
Onderzoek schat dat kinderen met BD duizenden mood swings per jaar hebben. een
belangrijk onderscheid zit hem in een cyclus en een episode. Een cycle is een verandering
in stemming en energie van één extreem naar een ander extreem. Een episode is een
verlengde periode van stemmingsdisregulatie. Kinderen kunnen opstaan met een vrolijke
stemming en aan het eind van de dag somber en prikkelbaar overkomen (daily mood
cycling). Uit een studie bleek dat jongeren met BD 60% van de tijd symptomen ervoer en
vaker depressieve symptomen ervaren i.t.t. (hypo)manische symptomen.
Kinderen onder de 13 jaar worden vaak gediagnosticeerd met ‘other specified bipolar and
related disorder’, doordat hun symptomen de criteria vaak niet tegemoet komen. Jongere
patiënten hebben vaak ook een slechter verloop van de ziekte vergeleken met patiënten
waarbij BD later optreedt. Adolescenten hebben vaker wel symptomen die bij de criteria voor
BDI en BDII horen.
Rode vlag symptomen en kenmerken
Er zijn verschillende signalen waar op gefocust moet worden bij pediatrische patiënten. Één
van de veelvoorkomende ‘red flags’ is woede en agressie. BD moet overwogen worden als
een kind meerdere keren op een dag agressie toont, zonder grote aanleiding. Ook zullen
kinderen met BD verminderde slaap nodig hebben, door manische of hypomanische
episodes. Hiernaast kan slaaptekort ook komen door een andere medische diagnose, zoals
anxiety of ADHD. Spontane stemmingsveranderingen kan ook mogelijk door BD komen,
de kinderen/jongeren kunnen opmerkingen maken die disconnectie van de realiteit laten
zien (vb: ik heb een 1.0 voor mijn tentamen, ik ga naar Yale).
Een andere red flag is hoog risicogedrag, als deze niet passend zijn bij de situatie. Ook
familiegeschiedenis van BD moet in het oog worden gehouden. 10,6% van de kinderen
wiens ouders BD hebben, hebben zelf ook BD. Verder moet er ook rekening worden
gehouden met vroeg-optredende depressie, psychotische kenmerken en terugkomende
episodes van depressie.
Screening tools
- The Young Mania Rating Scale is ontworpen voor het meten van de ernst van
symptomen (initieel voor opgenomen volwassenen).
- The Mood Disorder Questionnaire
- The Child Behavior Checklist
- THe Conners Third Edition Parent
- Op bovenstaande schalen scoren kinderen met conduct disorder en oppositional
defiant disorder mogelijk ook hoog.
- The Child Mania Rating Scale is handig voor het screenen van kinderen op manie,
de test wordt uitgevoerd door de ouder.
Differentiële diagnoses
Veel pediatrische patiënten laten misschien BD symptomen zien, maar weinig voldoen aan
de criteria. Uit een onderzoek naar de prevalentie van BD bij 100 kinderen met
stemmingswisselingen bleek: 12% voldeed aan de criteria voor BD, 39% kreeg de diagnose
2
, ADHD, 15% ODD i.c.m. ADHD en 15% angststoornissen. 10% had een secondary mood
disorder.
ADHD
Veel clinici vergissen zich in BD door ADHD te diagnosticeren. Kinderen en adolescenten
met ADHD zijn vaak hyperactief en impulsief, wat ook voorkomt bij BD. Hoe kan er goed
worden gedifferentieerd?
Een studie vond dat de meeste manische symptomen significant meer voorkwamen in
patiënten met BD dan die met ADHD. Kenmerken die niet helpen in differentiëren, maar juist
overeenkomen zijn: prikkelbaarheid, hyperactiviteit, snel spreken en afgeleid raken.
Oppositional Defiant Disorder
Patiënten met ODD uiten vaak agressief gedrag en hebben een kort lontje. Er is hierbij geen
sprake van cycli, maar het is een chronische stoornis die anders is dan een
stemmingsstoornis. ODD patiënten vertonen geen manische symptomen. Echter, er zijn
patiënten met zowel BD als ODD. Bij pediatrische BD moet gefocust worden op het
stabiliseren van de stemming, om te kunnen kijken naar ODD.
Angststoornissen
Een derde van de Amerikaanse adolescenten heeft een angststoornis, wat kan zorgen voor
wisselingen in stemming en prikkelbaarheid. Clinici moeten focussen op signalen van manie
voor het bepalen van BD.
Fetal Alcohol Syndrome
FAS kan voorkomen bij kinderen die zijn blootgesteld aan alcohol in de baarmoeder. Deze
patiënten hebben permanente breinschade, afwijkende groei en gezichtskenmerken.
Comorbide stoornissen
Comorbiditeiten komen veel voor bij BD patiënten. 60-90% van de pediatrische patiënten
met BD werden omschreven als het hebben van ADHD. Ook komt dit vaak voor bij ODD en
angststoornissen. Mogelijk hebben pediatrische BD patiënten een verhoogd risico op drank
en middelenmisbruik, wat de symptomen kan verergeren (een studie stelde dat
adolescenten 5x zo veel kans hebben op een substance use disorder dan controls).
Onderscheid maken tussen manische symptomen en symptomen van comorbiditeiten kan
moeilijk zijn. Informeren naar het tijdelijke verloop van symptomen kan een goede eerste
stap zijn. Er moet gekeken worden naar stemmings symptomen en gedragssymptomen en
waardoor deze kunnen zijn ontstaan.
Conclusie
Ook al is BD een klinische diagnose, er zijn verschillende hulpmiddelen ontwikkelt om hierbij
te helpen. De parent-rated CMRS helpt, clinici moeten ijverig ouders en kinderen
interviewen over episodes van manie, hypomanie en depressie. Daarnaast moeten
comorbide stoornissen overwogen worden, aangezien deze bepaalde symptomen kunnen
veroorzaken of verergeren. Familiegeschiedenis en medische geschiedenis zijn ook
behulpzaam.
3
Probleem 4 - Bipolar Disorder part 2
Leerdoelen:
Vignet 1
- Kan BD bij kinderen ontstaan? Hoe uit zich dat dan en hoe diagnosticeer je dit?
- Hoe verschilt BD bij kinderen van BD bij volwassenen?
Hoe differentieer je BD van ADHD?
Vignet 2
- Zijn BDs overgerepresenteerd in bepaalde beroepen? Waardoor komt dit?
Vignet 3
- Hoe kan een gezonde levensstijl/lifestyle interventies bijdragen aan preventie bij BD?
Vignet 4
- Vertonen individuen met BD meer gewelddadig gedrag?
Vignet 1 - Busy Dave
Kan BD bij kinderen ontstaan? Hoe uit zich dat dan en hoe diagnosticeer je dit? Hoe
verschilt BD bij kinderen van BD bij volwassenen? Hoe differentieer je BD van ADHD?
BRON: Kowatch, R. A. (2016). Diagnosis, Phenomenology, Differential Diagnosis, and
Comorbidity of Pediatric Bipolar Disorder
BD is een stoornis die naast volwassenen ook kinderen treft. De opkomst van BD begint
vaak tussen 15 en 19 jaar, daarnaast komt het het meest voor tussen 10-14 jaar en 20-24
jaar. Aangezien de optreding op vrij jonge leeftijd kan zijn is het belangrijk dat clinici bekend
zijn met de diagnostische criteria en de fenomenologie, maar ook andere stoornissen en
comorbide stoornissen.
Hieruit zijn de belangrijkste punten:
- Pediatrische patiënten laten mogelijk de adequate symptomen voor BDI en BDII iet
zien, en switchen mogelijk snel tussen stemmingen.
- Prevalente stoornissen moeten worden overwogen, zoals ADHD en
angststoornissen, maar er moet gekeken worden naar periodes van (hypo)manie.
- Bepaalde screening tools kunnen helpen bij het diagnostische proces; Child Mania
Rating Scale.
- De symptomen moeten voorzichtig geëvalueerd worden, zodat er geen misdiagnose
plaatsvindt.
Diagnose
Veel ouders zullen zeggen dat het kind altijd niet gestemd en prikkelbaar is. Het is handig
om te vragen of er periodes zijn waarin het kind euthymisch (‘normale staat’) is en andere
momenten waar er symptomen zijn van manie. De manische symptomen worden niet vaak
gezien bij prepuberale kinderen, maar is meer te zien in de mid-adolescence.
Kinderen met manie kunnen mogelijk niet goed functioneren op school of met hun vriendjes,
en moeten mogelijk worden opgenomen. Bij adolescenten wordt vaak een ernstige
1
,depressieve episode gezien met daarop een manische episode gelijk, of maanden of jaren
later.
Fenomenologie
Onderzoek schat dat kinderen met BD duizenden mood swings per jaar hebben. een
belangrijk onderscheid zit hem in een cyclus en een episode. Een cycle is een verandering
in stemming en energie van één extreem naar een ander extreem. Een episode is een
verlengde periode van stemmingsdisregulatie. Kinderen kunnen opstaan met een vrolijke
stemming en aan het eind van de dag somber en prikkelbaar overkomen (daily mood
cycling). Uit een studie bleek dat jongeren met BD 60% van de tijd symptomen ervoer en
vaker depressieve symptomen ervaren i.t.t. (hypo)manische symptomen.
Kinderen onder de 13 jaar worden vaak gediagnosticeerd met ‘other specified bipolar and
related disorder’, doordat hun symptomen de criteria vaak niet tegemoet komen. Jongere
patiënten hebben vaak ook een slechter verloop van de ziekte vergeleken met patiënten
waarbij BD later optreedt. Adolescenten hebben vaker wel symptomen die bij de criteria voor
BDI en BDII horen.
Rode vlag symptomen en kenmerken
Er zijn verschillende signalen waar op gefocust moet worden bij pediatrische patiënten. Één
van de veelvoorkomende ‘red flags’ is woede en agressie. BD moet overwogen worden als
een kind meerdere keren op een dag agressie toont, zonder grote aanleiding. Ook zullen
kinderen met BD verminderde slaap nodig hebben, door manische of hypomanische
episodes. Hiernaast kan slaaptekort ook komen door een andere medische diagnose, zoals
anxiety of ADHD. Spontane stemmingsveranderingen kan ook mogelijk door BD komen,
de kinderen/jongeren kunnen opmerkingen maken die disconnectie van de realiteit laten
zien (vb: ik heb een 1.0 voor mijn tentamen, ik ga naar Yale).
Een andere red flag is hoog risicogedrag, als deze niet passend zijn bij de situatie. Ook
familiegeschiedenis van BD moet in het oog worden gehouden. 10,6% van de kinderen
wiens ouders BD hebben, hebben zelf ook BD. Verder moet er ook rekening worden
gehouden met vroeg-optredende depressie, psychotische kenmerken en terugkomende
episodes van depressie.
Screening tools
- The Young Mania Rating Scale is ontworpen voor het meten van de ernst van
symptomen (initieel voor opgenomen volwassenen).
- The Mood Disorder Questionnaire
- The Child Behavior Checklist
- THe Conners Third Edition Parent
- Op bovenstaande schalen scoren kinderen met conduct disorder en oppositional
defiant disorder mogelijk ook hoog.
- The Child Mania Rating Scale is handig voor het screenen van kinderen op manie,
de test wordt uitgevoerd door de ouder.
Differentiële diagnoses
Veel pediatrische patiënten laten misschien BD symptomen zien, maar weinig voldoen aan
de criteria. Uit een onderzoek naar de prevalentie van BD bij 100 kinderen met
stemmingswisselingen bleek: 12% voldeed aan de criteria voor BD, 39% kreeg de diagnose
2
, ADHD, 15% ODD i.c.m. ADHD en 15% angststoornissen. 10% had een secondary mood
disorder.
ADHD
Veel clinici vergissen zich in BD door ADHD te diagnosticeren. Kinderen en adolescenten
met ADHD zijn vaak hyperactief en impulsief, wat ook voorkomt bij BD. Hoe kan er goed
worden gedifferentieerd?
Een studie vond dat de meeste manische symptomen significant meer voorkwamen in
patiënten met BD dan die met ADHD. Kenmerken die niet helpen in differentiëren, maar juist
overeenkomen zijn: prikkelbaarheid, hyperactiviteit, snel spreken en afgeleid raken.
Oppositional Defiant Disorder
Patiënten met ODD uiten vaak agressief gedrag en hebben een kort lontje. Er is hierbij geen
sprake van cycli, maar het is een chronische stoornis die anders is dan een
stemmingsstoornis. ODD patiënten vertonen geen manische symptomen. Echter, er zijn
patiënten met zowel BD als ODD. Bij pediatrische BD moet gefocust worden op het
stabiliseren van de stemming, om te kunnen kijken naar ODD.
Angststoornissen
Een derde van de Amerikaanse adolescenten heeft een angststoornis, wat kan zorgen voor
wisselingen in stemming en prikkelbaarheid. Clinici moeten focussen op signalen van manie
voor het bepalen van BD.
Fetal Alcohol Syndrome
FAS kan voorkomen bij kinderen die zijn blootgesteld aan alcohol in de baarmoeder. Deze
patiënten hebben permanente breinschade, afwijkende groei en gezichtskenmerken.
Comorbide stoornissen
Comorbiditeiten komen veel voor bij BD patiënten. 60-90% van de pediatrische patiënten
met BD werden omschreven als het hebben van ADHD. Ook komt dit vaak voor bij ODD en
angststoornissen. Mogelijk hebben pediatrische BD patiënten een verhoogd risico op drank
en middelenmisbruik, wat de symptomen kan verergeren (een studie stelde dat
adolescenten 5x zo veel kans hebben op een substance use disorder dan controls).
Onderscheid maken tussen manische symptomen en symptomen van comorbiditeiten kan
moeilijk zijn. Informeren naar het tijdelijke verloop van symptomen kan een goede eerste
stap zijn. Er moet gekeken worden naar stemmings symptomen en gedragssymptomen en
waardoor deze kunnen zijn ontstaan.
Conclusie
Ook al is BD een klinische diagnose, er zijn verschillende hulpmiddelen ontwikkelt om hierbij
te helpen. De parent-rated CMRS helpt, clinici moeten ijverig ouders en kinderen
interviewen over episodes van manie, hypomanie en depressie. Daarnaast moeten
comorbide stoornissen overwogen worden, aangezien deze bepaalde symptomen kunnen
veroorzaken of verergeren. Familiegeschiedenis en medische geschiedenis zijn ook
behulpzaam.
3
