Hoorcollege 1
Ontstaansgeschiedenis van het notariaat
Romeinsrechtelijke wortels
Vanaf 900 na chr. – in dienst van de rechter
Rond 1150 – herontdekking corpus iuris civilis & rol katholieke kerk
1810 – code civil & Ventôsewet
1838 – oud BW
1842 – eerste Wna
1992 – Nieuw BW
1999 – tweede Wna
Overzicht belangrijke wijzigingen
1904 – Kamer van toezicht (toezichthouder + tuchtrechter)
2012 – scheiding kamers van het notariaat & BFT
1947 – 1e vrouwelijke notaris
1958 – invoering universitaire opleiding
1984 – HB tegen KvT gecentreerd bij Hof Amsterdam; geen cassatie meer mogelijk
1987 – invoering beroepsopleiding notariaat
1999 – nieuwe Wna
- Geen vaste tarieven meer; Geen vaste standplaatsen meer, iedereen kan notaris worden
waar hij wil, wel ondernemingsplan vereist (aangeven winstgevendheid).
2012 – persoonlijkheidstoets, versterkt toezicht.
Notaris lijkt steeds meer op rechter
Ambtenaar, onafhankelijk, onpartijdig;
Grote mate bewijskracht akte;
Executoriale kracht akte & grosse (net zoals vonnis rechter) art. 430 Rv
Art. 2 lid 1 Wna = Kern van het notarisambt
‘’Het ambt vd notaris houdt de bevoegdheid in om authentieke akten te verlijden in de gevallen
waarin de wet dit aan hem opdraagt of een partij zulks van hem verlangt en andere in de wet aan
hem opgedragen werkzaamheden te verrichten.’’
Notaris is altijd zelfstandig ondernemer eenpitter of in een maatschap, maar nooit in dienst. Je
moet jezelf salaris uitkeren.
Art. 156 lid 1 Rv authentieke akten in de vereiste vorm & bevoegdelijk opgemaakt door
ambtenaren.
Art. 156a Rv onderhandse akten zelf op papier zetten.
Drie categorieën wanneer notaris bevoegd is
1) ‘’Waarin de wet aan hem opdraagt’’
Komt bijna niet voor;
Enige voorbeeld: art. 15 Wna (protocolenoverdracht).
2) ‘’Partij van hem verlangt’’
Wettelijke + restbevoegdheden
Er zijn ook andere ambtenaren die een authentieke akten mogen opmaken: Burgerlijke stand
geboorte/ overlijdensakte, naamswijziging, etc. mag de notaris niet.
3) ‘’Andere in de wet’’
Art. 47-52 Wna (titel 5)
Hangt samen met 2e categorie legalisaties, onderhandse testamenten, uitgegeven
afschriften, etc.
Twee belangrijke redenen dat je authentieke akten wil
Om rechtsgevolg te bewerkstelling;
1) Bewijskracht ex art. 156 lid 2 Rv;
2) Executoriale kracht ex art. 430 lid 1 Rv.
Notaris heeft domeinmonopolie, dit hangt samen met ministerieplicht.
Geen overheidsorgaan of- vertegenwoordiger ex HR 24 april 2009. Wel ondernemer, wel ambtenaar.
1
,Wettelijke en buitenwettelijke werkzaamheden
Art. 2 lid 1 Wna benoemt de wettelijke werkzaamheden. Er zijn ook buitenwettelijke (Zie H18 boek),
zoals het geven van advies (maar niet gericht op de akte!). Of een verklaring dat aan
vormvoorschriften is voldaan bij juridische fusie en splitsing, of het uitkeren van de koopprijs bij
executie.
Toepasselijkheid Awb?
Is de notaris een bestuursorgaan?
Ja, zie art. 1:1 lid 1 sub b Awb (‘Met enig openbaar gezag bekleed’) Een b-orgaan
Dus Awb is van toepassing, maar dat wil je eigenlijk niet (want beroep/ bezwaar tegen akten
mogelijk);
Gelukkig is dat niet zo…
Kamerstukken II 2001/02 jo. art. 16a Wna
‘’Art. 2:1, 2:2 + H3, 4, 6, 7 en 8 Awb zijn niet van toepassing.’’ Daarnaast is een notariële akte geen
besluit.
Dus vrijwel niks met Awb te maken.
Elektronische akte?
Sinds 1-1-2024 in het kader van de digitale BV;
Kamerstukken II 2021/22
Notariële akte in digitale omgeving + digitaal opgeslagen;
Online identificeren + handtekening;
Bij vermoeden fraude weigeren/ op kantoor roepen.
Titel 5 Wna
De titel handelt over ‘de akten, minuten, grossen en afschriften’ ex art. 37-53 Wna.
Art. 37 lid 1 Wna
‘’Notariële akten kunnen zijn partij-akten of procesverbaalakten. Partij-akten bevatten
waarnemingen vd notaris, verklaringen van partijen en eventueel bevestigingen daarvan door
getuigen. Proces-verbaal-akten bevatten slechts waarnemingen van de notaris en eventueel
bevestigingen daarvan door getuigen.’’
Partij-akten: alles waarbij cliënten betrokken zijn (waarnemingen notaris, cliënten en eventuele
getuigen);
Procesverbaalakten: rectificaties, verslag aandeelhoudersverklaring (alleen waarnemingen notaris).
Art. 38 lid 1 Wna
‘’Notaris verplicht de voor hem verleden akte in zijn protocol op te nemen.’’ (Ook vve)
Art. 1 lid 1 sub d Wna ‘’Minuut: het originele exemplaar van een notariële akte.’’
Art. 1 lid 1 sub f Wna ‘’Protocol: de minuten, notariële verklaringen, registers, afschriften, repertoria
& kaartsystemen die onder de notaris berusten.’’
Zie ook lid 2 (uitzondering voor volmachten waarvan de originele moet worden meegegeven).
Art. 12 lid 2 Wna
‘’Notaris mag zijn protocol of een onderdeel daarvan niet uit handen geven.’’
Art. 12 lid 3 Wna
‘’Verplicht zijn protocol op ordelijke wijze te bewaren op een tegen brand & andere gevaren
beveiligde plaats.’’
Art. 160 lid 1 Rv
‘’De kracht van het schriftelijke bewijs is in de oorspronkelijke akte gelegen.’’
Dan kan iedereen uiteindelijk bij de notaris of zijn opvolger terecht om de akte op te vragen &
kunnen er ook geen wijzigingen door de partijen op de akte worden gezet.
Sinds eerste Wna is protocol staatseigendom over op opvolger of toegevoegd aan bestaande
protocol vroeger op erfgenaam.
Vormvoorschriften notariële akte (art. 40 e.v. Wna)
2
, Schriftelijk;
Art. 39 Wna – Verschenen personen & getuigen moeten notaris bekend zijn;
Art. 40 Wna – Persoonsgegevens, data, jaartallen en dergelijke;
Art. 40 lid 4 Wna – Plaats, jaar, maand, dag jo. art. 3:39 BW nietig;
Art. 41 Wna – Tekstuele vormgeving vd akte;
Art. 42 Wna – Taal vd akte (uitgangspunt Nederlands, mag ook andere taal zijn als notaris en
partijen die goed beheersen);
Art. 43 Wna – Passeerproces, etc.
Enkele bijzondere vormvoorschriften
Art. 20a Wna:
Uwb bevatten geen andere rechtshandelingen;
Omdat je die eenzijdig kan herroepen.
Art. 46 Wna:
Leveringsakte og ook koopsom vermelden (idee van transparantie in de woningmarkt).
Schending vormvoorschriften Meestal een sanctie
1) Vaak bewijs- en civielrechtelijk (art. 40 lid 4 Wna);
2) Soms uitsluitend bewijsrechtelijk;
Denk aan slc Niet civielrechtelijk, want geen vormvereiste.
3) Soms uitsluitend tuchtrechtelijk (art. 41 Wna).
Notaris/ kano altijd aansprakelijk als er iets fout goed;
Bijvoorbeeld cijfer niet voluit;
Zie ook art. 39 lid 1 Wna.
Herstelmogelijkheden?
I.b. pech; nieuwe akte nodig, maar:
Twee uitzonderingen ex art. 45 Wna
Lid 1 – Bepaalde wijzigingen voor ondertekening akte Akte van renvooi (komt niet vaak voor);
Lid 2 – Bepaalde wijzigingen na ondertekening akte Akte van rectificatie
Kennelijke schrijffouten & misslagen verbeteren (partijen wel op de hoogte stellen);
Op de minuut wordt een aantekening gemaakt + op het afschrift zetten dat er een rectificatie
was;
Voorkomen kortgeding.
Let op: van een kennelijke misslag/ fout is meestal niet sprake Zie artikel deze week.
3
, HR Van Solkema 5 oktober 2021
Jaartal vergeten in aanhef van de akte Ttm nietig of vernietigbaar?
R.o. 3.8 – ‘’Eerste plaats … achterwege laten van een jaar is een kennelijke misslag, die notaris
eenvoudig o.g.v. art. 45 lid 2 Wna kan verbeteren.
Voorts … in veel gevallen kunnen een of meer gegevens omtrent plaats & tijdstip van verlijden
ontbreken, zonder veel moeilijkheden zal vastgelegd kunnen worden op welke plaats/ tijdstip de akte is
verleden.
Ten slotte … naar huidige inzichten is achterwege laten vermelding van het voorgaande leidt niet tot
nietigheid, maar vernietigbaarheid.
Voldoende mate van bescherming in vernietigbaarheid, brengt redelijke wetsuitleg mee dat ook voor
het huidige recht moet worden aanvaard dat ontbreken plaats, jaar, maand of dag in de uwb, leidt tot
vernietigbaarheid van de uwb.’’
R.o. 3.9 – ‘’Verweer vd erven moet worden aangemerkt als beroep op vernietigbaarheid vh ttm.
Beroep op vernietigbaarheid niet mogelijk, indien op andere wijze dan uit ttm met hoge mate van
zekerheid komt vast te staan in welk jaar het ttm is verleden.’’
Denk aan agenda, mailbewijzen, etc.
Casus
Wat zijn de rechtsgevolgen vd fout? Ziet u een mogelijkheid fout te herstellen?
Stappenplan:
Rechtsgevolgen:
1. Art. 40 lid 1 jo. lid 2 sub e Wna In een notariële akte moet je de plaats van passeren
vermelden. Dit is i.c. niet gebeurd.
2. Art. 40 lid 4 Wna De akte mist dan authenticiteit en voldoet niet aan de vormvereisten van de
notariële akte.
3. In casu is de akte vd vof niet een authentieke akte van art. 156 Rv, want niet in vereiste vorm
opgemaakt.
4. De nietigheidssanctie gaat niet op, want vof kent geen vormvoorschrift.
5. Art. 39 Wna notaris kan tuchtrechtelijk aangesproken worden.
Herstelmogelijkheden? Ja:
1) Nieuwe akte;
2) Art. 45 lid 2 Wna kennelijke misslag met akte van rectificatie;
3) HR Van Solkema Ontbreken plaats is een kennelijke misslag & dat daarom akte van
rectificatie naar partijen gestuurd kan worden.
4
Ontstaansgeschiedenis van het notariaat
Romeinsrechtelijke wortels
Vanaf 900 na chr. – in dienst van de rechter
Rond 1150 – herontdekking corpus iuris civilis & rol katholieke kerk
1810 – code civil & Ventôsewet
1838 – oud BW
1842 – eerste Wna
1992 – Nieuw BW
1999 – tweede Wna
Overzicht belangrijke wijzigingen
1904 – Kamer van toezicht (toezichthouder + tuchtrechter)
2012 – scheiding kamers van het notariaat & BFT
1947 – 1e vrouwelijke notaris
1958 – invoering universitaire opleiding
1984 – HB tegen KvT gecentreerd bij Hof Amsterdam; geen cassatie meer mogelijk
1987 – invoering beroepsopleiding notariaat
1999 – nieuwe Wna
- Geen vaste tarieven meer; Geen vaste standplaatsen meer, iedereen kan notaris worden
waar hij wil, wel ondernemingsplan vereist (aangeven winstgevendheid).
2012 – persoonlijkheidstoets, versterkt toezicht.
Notaris lijkt steeds meer op rechter
Ambtenaar, onafhankelijk, onpartijdig;
Grote mate bewijskracht akte;
Executoriale kracht akte & grosse (net zoals vonnis rechter) art. 430 Rv
Art. 2 lid 1 Wna = Kern van het notarisambt
‘’Het ambt vd notaris houdt de bevoegdheid in om authentieke akten te verlijden in de gevallen
waarin de wet dit aan hem opdraagt of een partij zulks van hem verlangt en andere in de wet aan
hem opgedragen werkzaamheden te verrichten.’’
Notaris is altijd zelfstandig ondernemer eenpitter of in een maatschap, maar nooit in dienst. Je
moet jezelf salaris uitkeren.
Art. 156 lid 1 Rv authentieke akten in de vereiste vorm & bevoegdelijk opgemaakt door
ambtenaren.
Art. 156a Rv onderhandse akten zelf op papier zetten.
Drie categorieën wanneer notaris bevoegd is
1) ‘’Waarin de wet aan hem opdraagt’’
Komt bijna niet voor;
Enige voorbeeld: art. 15 Wna (protocolenoverdracht).
2) ‘’Partij van hem verlangt’’
Wettelijke + restbevoegdheden
Er zijn ook andere ambtenaren die een authentieke akten mogen opmaken: Burgerlijke stand
geboorte/ overlijdensakte, naamswijziging, etc. mag de notaris niet.
3) ‘’Andere in de wet’’
Art. 47-52 Wna (titel 5)
Hangt samen met 2e categorie legalisaties, onderhandse testamenten, uitgegeven
afschriften, etc.
Twee belangrijke redenen dat je authentieke akten wil
Om rechtsgevolg te bewerkstelling;
1) Bewijskracht ex art. 156 lid 2 Rv;
2) Executoriale kracht ex art. 430 lid 1 Rv.
Notaris heeft domeinmonopolie, dit hangt samen met ministerieplicht.
Geen overheidsorgaan of- vertegenwoordiger ex HR 24 april 2009. Wel ondernemer, wel ambtenaar.
1
,Wettelijke en buitenwettelijke werkzaamheden
Art. 2 lid 1 Wna benoemt de wettelijke werkzaamheden. Er zijn ook buitenwettelijke (Zie H18 boek),
zoals het geven van advies (maar niet gericht op de akte!). Of een verklaring dat aan
vormvoorschriften is voldaan bij juridische fusie en splitsing, of het uitkeren van de koopprijs bij
executie.
Toepasselijkheid Awb?
Is de notaris een bestuursorgaan?
Ja, zie art. 1:1 lid 1 sub b Awb (‘Met enig openbaar gezag bekleed’) Een b-orgaan
Dus Awb is van toepassing, maar dat wil je eigenlijk niet (want beroep/ bezwaar tegen akten
mogelijk);
Gelukkig is dat niet zo…
Kamerstukken II 2001/02 jo. art. 16a Wna
‘’Art. 2:1, 2:2 + H3, 4, 6, 7 en 8 Awb zijn niet van toepassing.’’ Daarnaast is een notariële akte geen
besluit.
Dus vrijwel niks met Awb te maken.
Elektronische akte?
Sinds 1-1-2024 in het kader van de digitale BV;
Kamerstukken II 2021/22
Notariële akte in digitale omgeving + digitaal opgeslagen;
Online identificeren + handtekening;
Bij vermoeden fraude weigeren/ op kantoor roepen.
Titel 5 Wna
De titel handelt over ‘de akten, minuten, grossen en afschriften’ ex art. 37-53 Wna.
Art. 37 lid 1 Wna
‘’Notariële akten kunnen zijn partij-akten of procesverbaalakten. Partij-akten bevatten
waarnemingen vd notaris, verklaringen van partijen en eventueel bevestigingen daarvan door
getuigen. Proces-verbaal-akten bevatten slechts waarnemingen van de notaris en eventueel
bevestigingen daarvan door getuigen.’’
Partij-akten: alles waarbij cliënten betrokken zijn (waarnemingen notaris, cliënten en eventuele
getuigen);
Procesverbaalakten: rectificaties, verslag aandeelhoudersverklaring (alleen waarnemingen notaris).
Art. 38 lid 1 Wna
‘’Notaris verplicht de voor hem verleden akte in zijn protocol op te nemen.’’ (Ook vve)
Art. 1 lid 1 sub d Wna ‘’Minuut: het originele exemplaar van een notariële akte.’’
Art. 1 lid 1 sub f Wna ‘’Protocol: de minuten, notariële verklaringen, registers, afschriften, repertoria
& kaartsystemen die onder de notaris berusten.’’
Zie ook lid 2 (uitzondering voor volmachten waarvan de originele moet worden meegegeven).
Art. 12 lid 2 Wna
‘’Notaris mag zijn protocol of een onderdeel daarvan niet uit handen geven.’’
Art. 12 lid 3 Wna
‘’Verplicht zijn protocol op ordelijke wijze te bewaren op een tegen brand & andere gevaren
beveiligde plaats.’’
Art. 160 lid 1 Rv
‘’De kracht van het schriftelijke bewijs is in de oorspronkelijke akte gelegen.’’
Dan kan iedereen uiteindelijk bij de notaris of zijn opvolger terecht om de akte op te vragen &
kunnen er ook geen wijzigingen door de partijen op de akte worden gezet.
Sinds eerste Wna is protocol staatseigendom over op opvolger of toegevoegd aan bestaande
protocol vroeger op erfgenaam.
Vormvoorschriften notariële akte (art. 40 e.v. Wna)
2
, Schriftelijk;
Art. 39 Wna – Verschenen personen & getuigen moeten notaris bekend zijn;
Art. 40 Wna – Persoonsgegevens, data, jaartallen en dergelijke;
Art. 40 lid 4 Wna – Plaats, jaar, maand, dag jo. art. 3:39 BW nietig;
Art. 41 Wna – Tekstuele vormgeving vd akte;
Art. 42 Wna – Taal vd akte (uitgangspunt Nederlands, mag ook andere taal zijn als notaris en
partijen die goed beheersen);
Art. 43 Wna – Passeerproces, etc.
Enkele bijzondere vormvoorschriften
Art. 20a Wna:
Uwb bevatten geen andere rechtshandelingen;
Omdat je die eenzijdig kan herroepen.
Art. 46 Wna:
Leveringsakte og ook koopsom vermelden (idee van transparantie in de woningmarkt).
Schending vormvoorschriften Meestal een sanctie
1) Vaak bewijs- en civielrechtelijk (art. 40 lid 4 Wna);
2) Soms uitsluitend bewijsrechtelijk;
Denk aan slc Niet civielrechtelijk, want geen vormvereiste.
3) Soms uitsluitend tuchtrechtelijk (art. 41 Wna).
Notaris/ kano altijd aansprakelijk als er iets fout goed;
Bijvoorbeeld cijfer niet voluit;
Zie ook art. 39 lid 1 Wna.
Herstelmogelijkheden?
I.b. pech; nieuwe akte nodig, maar:
Twee uitzonderingen ex art. 45 Wna
Lid 1 – Bepaalde wijzigingen voor ondertekening akte Akte van renvooi (komt niet vaak voor);
Lid 2 – Bepaalde wijzigingen na ondertekening akte Akte van rectificatie
Kennelijke schrijffouten & misslagen verbeteren (partijen wel op de hoogte stellen);
Op de minuut wordt een aantekening gemaakt + op het afschrift zetten dat er een rectificatie
was;
Voorkomen kortgeding.
Let op: van een kennelijke misslag/ fout is meestal niet sprake Zie artikel deze week.
3
, HR Van Solkema 5 oktober 2021
Jaartal vergeten in aanhef van de akte Ttm nietig of vernietigbaar?
R.o. 3.8 – ‘’Eerste plaats … achterwege laten van een jaar is een kennelijke misslag, die notaris
eenvoudig o.g.v. art. 45 lid 2 Wna kan verbeteren.
Voorts … in veel gevallen kunnen een of meer gegevens omtrent plaats & tijdstip van verlijden
ontbreken, zonder veel moeilijkheden zal vastgelegd kunnen worden op welke plaats/ tijdstip de akte is
verleden.
Ten slotte … naar huidige inzichten is achterwege laten vermelding van het voorgaande leidt niet tot
nietigheid, maar vernietigbaarheid.
Voldoende mate van bescherming in vernietigbaarheid, brengt redelijke wetsuitleg mee dat ook voor
het huidige recht moet worden aanvaard dat ontbreken plaats, jaar, maand of dag in de uwb, leidt tot
vernietigbaarheid van de uwb.’’
R.o. 3.9 – ‘’Verweer vd erven moet worden aangemerkt als beroep op vernietigbaarheid vh ttm.
Beroep op vernietigbaarheid niet mogelijk, indien op andere wijze dan uit ttm met hoge mate van
zekerheid komt vast te staan in welk jaar het ttm is verleden.’’
Denk aan agenda, mailbewijzen, etc.
Casus
Wat zijn de rechtsgevolgen vd fout? Ziet u een mogelijkheid fout te herstellen?
Stappenplan:
Rechtsgevolgen:
1. Art. 40 lid 1 jo. lid 2 sub e Wna In een notariële akte moet je de plaats van passeren
vermelden. Dit is i.c. niet gebeurd.
2. Art. 40 lid 4 Wna De akte mist dan authenticiteit en voldoet niet aan de vormvereisten van de
notariële akte.
3. In casu is de akte vd vof niet een authentieke akte van art. 156 Rv, want niet in vereiste vorm
opgemaakt.
4. De nietigheidssanctie gaat niet op, want vof kent geen vormvoorschrift.
5. Art. 39 Wna notaris kan tuchtrechtelijk aangesproken worden.
Herstelmogelijkheden? Ja:
1) Nieuwe akte;
2) Art. 45 lid 2 Wna kennelijke misslag met akte van rectificatie;
3) HR Van Solkema Ontbreken plaats is een kennelijke misslag & dat daarom akte van
rectificatie naar partijen gestuurd kan worden.
4
