Samenvatting aansprakelijkheidsrecht: kern van de stof.

Samenvatting aansprakelijkheidsrecht – week 1

1. Inleiding
2. Onrechtmatige daad (art. 6:162 BW)
a) Onrechtmatige gedraging
b) Relativiteitseis
c) Toerekening
d) Schade
e) Causaal verband
3. Zaakwaarneming
4. Onverschuldigde betaling
5. Ongerechtvaardigde verrijking
6. Inleiding kwalitatieve aansprakelijkheid
7. Kwalitatieve aansprakelijkheid ouders – kinderen
8. Kwalitatieve aansprakelijkheid persoon – ondergeschikte
9. Kwalitatieve aansprakelijkheid bezitter/bedrijfsmatige gebruiker – gebrekkige zaak
10. Kwalitatieve aansprakelijkheid bezitter/bedrijfsmatige gebruiker – opstal
11. Kwalitatieve aansprakelijkheid bezitter – dieren


Inleiding
Bij het aansprakelijkheidsrecht hebben we het over verbintenissen uit de wet:
I. TITEL 3 > Onrechtmatige daad (art. 6:162 BW)
II. TITEL 4 > Rechtmatige daad
a. Zaakwaarneming (art. 6:198 BW)
b. Onverschuldigde betaling (art. 6:203 BW)
c. Ongerechtvaardigde verrijking (art. 6:212 BW)

Verschillende soorten aansprakelijkheden:
1. Aansprakelijk voor eigen onrechtmatig gedrag.
2. Aansprakelijk voor iets/iemand anders vanwege een bepaalde kwaliteit.
3. Bijzondere aansprakelijkheden (productaansprakelijkheid/schending
mededingingsrecht/oneerlijke handelspraktijk).

Onrechtmatige daad
 Art. 6:162 BW
5 criteria
1. Onrechtmatige gedraging
a. Inbreuk op een recht.
b. Doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht.
c. Doen of nalaten in strijd met hetgeen dat het maatschappelijk verkeer betaamt.
i. Sport- en spelsituaties (HR Natrap)
ii. Gevaarzetting (HR Kelderluik, HR Jetblast)
iii. Hinder art. 5:37 BW (HR Stankoverlast pluimveebedrijf)
iv. Huis-tuin-keukenongevallen (HR Verhuizende zusjes, HR Zwiepende tak).
2. Relativiteitseis
a. Deze vereiste zit ingebakken bij inbreuk op een recht (a) en hetgeen het
maatschappelijk verkeer betaamt (c). Voor strijd met een wettelijke plicht (b), moet
de toets worden gedaan.
3. Toerekening
a. Schuld/subjectieve verwijtbaarheid



Isabel Tamar Godwaldt©

, b. Risico
i. Wet
ii. Verkeersopvatting
4. Schade
5. Causaal verband

Eis 1: Onrechtmatige gedraging
Er zijn 3 gronden van onrechtmatigheid:

(1) Inbreuk op een recht
(2) Doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht
(3) Doen of nalaten in strijd met de maatschappelijke betamelijkheid

LET OP Uitzondering: “…behoudens de aanwezigheid van een rechtvaardigingsgrond” (art. 6:162 lid 2
BW).

A. Inbreuk op een recht
= een actief handelen in strijd met een subjectief recht van een ander.
LET OP Het kan dus géén nalaten zijn.

Subjectief recht = een recht dat het slachtoffer zelf toekomt.
 Persoonlijkheidsrechten
o Recht op lichamelijke integriteit
o Recht op persoonlijke levenssfeer
 Absolute vermogensrechten
o Eigendom
o Beperkte rechten
o Auteursrecht

Wat is geen subjectief recht? Een relatief (een recht dat alleen uitoefenbaar is tussen bepaalde
partijen) vermogensrecht. Voorbeeld: een vordering.

Er zijn 3 verschillende stromingen:
Stroming 1 (Du’ Perron)
Er is pas sprake van een inbreuk op een subjectief recht, als er door actief handelen een
rechtstreekse inbreuk/opzettelijke inbreuk wordt gemaakt op een subjectief recht van een
ander.

Stroming 2 (Sieburgh/Kortman)
Er is pas sprake van een inbreuk op een subjectief recht, als de gedraging (de actieve
handeling) als zodanig in strijd is met een subjectief recht. Het enkele feit dat het gevolg van
een gedraging inbreuk maakt op een subjectief recht, is onvoldoende.

Er wordt in deze stroming gekeken naar alléén de gedraging zelf, en NIET het gevolg van de
gedraging.

Stroming 3 (overig)
Je moet altijd ook nog toetsen aan de hetgeen dat het maatschappelijk verkeer betaamt
(categorie C). Je kan nooit volstaan met enkel categorie A.




Isabel Tamar Godwaldt©

, B. Doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht
= deze categorie betreft het actief doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht die
voortvloeit uit een objectieve recht.

De objectieve rechten kunnen echt van alles zijn. Het gaat om ieder handelen of nalaten in strijd met
een wettelijke plicht:
 Formele wet (inclusief het strafrecht).
o Voorbeeld: diefstal.
 Materiële wet
o APV
 Rechtstreeks werkende verplichtingen uit verdragen
o HR Urgenda (20 december 2019) = de HR houdt de NL-staat aansprakelijk, omdat zij
heeft gehandeld in strijd met wettelijke verplichtingen die voortvloeien uit artikel 2
en/of artikel 8 EVRM.
 Verplichtingen uit vergunningen
o Regel: als uit de casus niet uitdrukkelijk volgt dat een bepaalde vergunning wettelijk
verplicht is, dan kan het niet hebben van een vergunning niet vallen onder categorie
B.
 Specifieke voorschriften
o Voorbeeld: bouwvoorschriften.

C. Doen of nalaten in strijd met de maatschappelijke zorgvuldigheid
Deze categorie is veel ruimer! “… de zorgvuldigheid welke in het maatschappelijk verkeer
betaamt ten aanzien van eens anders persoon of goed…”.

Dit is een zeer moeilijke vraag.
De vraag over wat wordt beschouwd als ‘maatschappelijk onbetamelijk’ is zeer casuïstisch =
het hangt af van de omstandigheden van het geval, waarin eiser en gedaagde elkaar
getroffen hebben.

Desalniettemin, kun je bepaalde lijnen ontdekken:
o Gevaarzetting (HR Kelderluik, HR Jetblast)
o Sport- en spelsituaties (HR Natrap)
o Huis-tuin-keukenongevallen (HR Verhuizende zusjes, HR Zwiepende tak)
o Hinder (art. 5:37 BW) (HR Stankoverlast pluimveebedrijf)

Gevallen van ‘zuiver nalaten’
A. Inbreuk op een recht
Niet mogelijk, want kan alleen door actief handelen.

B. Strijd met wettelijke plicht
Mogelijk. Uit art. 450 Sr volgt dat als je een ander in levensgevaar ziet, je hem daarvoor moet
waarschuwen/behoeden/te hulp schieten.

C. Strijd met de maatschappelijke betamelijkheid
Mogelijk.

LET OP Uit HR Struikelende broodbezorger volgt dat voordat we een zuiver nalaten in strijd
vinden met de maatschappelijke betamelijkheid, moet worden vastgesteld dat de ernst van
het gevaar, waarvoor je had moeten waarschuwen, tot je is doorgedrongen, tenzij er een



Isabel Tamar Godwaldt©

, bijzondere verplichting tot zorg en oplettendheid bestaat (voorbeeld: begeleider van een
groep kinderen).
Gevaarzetting
Als er een gevaarlijke situatie in het leven wordt geroepen, dan kun je daarvoor aansprakelijk zijn op
grond van artikel 6:162 BW. Wanneer?

Uit HR Kelderluik volgen 4 criteria:
a) De waarschijnlijkheid van niet-inachtneming van de oplettendheid: hoe gaan mensen in de
omgeving om met een bepaald risico.
b) Hoe groot is de kans op schade?
c) De aard en omvang van de gevreesde schade: wat is de omvang van de schade?
d) Bezwaarlijkheid van het nemen van voorzorgsmaatregelen: hoeveel kost het je om de kans
op schade in te perken?
a. Uit HR Jetblast volgt dat er betere voorzorgsmaatregelen hadden moeten worden
getroffen; voorbeeld: effectieve waarschuwingsborden.

Sport- en spelsituaties
Voor sport- en spelsituaties geldt er een verzwaarde aansprakelijkheid. Dit betekent dat iemand
minder snel aansprakelijk kan worden gesteld voor een onrechtmatige gedraging. Er zijn een aantal
vuistregels:

 Betrokkenen hoeven niet rechtstreeks met elkaar te sporten. Uit HR Midgetgolf
blijkt dat een groep jongens aan het midgetgolfen was. Eén van de jongens ging van
de ene baan naar de andere baan kijken bij een meisje. Dat meisje deed haar club
naar achteren en raakte de jongen. De jongen had lichamelijk letsel. De jongen was
niet direct met het meisje aan het sporten. Hij was geen deelnemer, maar
toeschouwer. Dit doet er niet toe. Dezelfde regels gelden voor scheidsrechters en
lijnrechters.
 Het enkele overtreden van de spelregels leidt niet per definitie tot aansprakelijkheid.
Let op, dit kan wel een rol spelen bij de vraag of er onrechtmatig is gehandeld. Maar,
het enkele overtreden van de spelregels is niet beslissend.
 Het ‘einde van de wedstrijd’ betekent niet per definitie dat de sport- en spelsituatie
meteen is geëindigd.

Huis-tuin-keukenongevallen
De hoofdregel: er geldt een verzwaarde aansprakelijkheid, omdat de wetgever stelt dat ongelukken
nou eenmaal gebeuren. Men moet niet voor ieder klein ongevalletje aansprakelijk gehouden kunnen
worden.
(HR Verhuizende zusjes)

Hinder
 Art. 5:37 BW
De eigenaar van een erf mag geen hinder toebrengen zoals…
Om te beoordelen of er sprake is van hinder moet er worden gekeken naar een aantal factoren, die
blijken uit HR Stankoverlast pluimveebedrijf:
 Aard
 Ernst
 Duur
 Veroorzaakte schade
 Verdere omstandigheden van het geval, waaronder plaatselijke omstandigheden.
 Algemeen belang
 Wie was er als eerste (HR Bijspat)



Isabel Tamar Godwaldt©