Hoofdstuk 3: Parlementaire democratie
H1: Wat is democratie?
Soevereine staat: een staat die op een bepaald gebied met duidelijke grenzen het hoogste
gezag uitoefent en het monopolie van geweldsuitoefening heeft.
Opgesteld om godsdiensttwist en agressie te neutraliseren (in 1648).
Hobbes betoogde dat burgers er belang bij hebben om alle macht bij één soeverein
onder te brengen, want het alternatief zou een oorlog van allen tegen allen zijn.
Politiek: het maken van keuzes waaraan allen in een staat zijn gebonden.
- De meeste keuzes zijn van algemeen belang (iedereen krijgt er mee te maken).
- Besluiten nemen kost veel tijd. Keuze tussen snel, daadkrachtig en efficiënt besturen
- (doelmatig resultaat) of een maximale participatie van burgers in de politiek
- (democratische besluitvorming met zorgvuldige afweging verschillende belangen).
Democratie: ‘het volk regeert’, toch bestaat directe zeggenschap van het volk nauwelijks meer.
- Referendum: volksstemming over een bepaald wetsvoorstel.
- Representatieve democratie: het volk kiest vertegenwoordigers die de beslissingen
- nemen en met een zekere regelmaat bij verkiezingen aan de bevolking verantwoording
- moeten afleggen over hun beleid (het trias politica principe).
Parlementaire stelsel (gekozen parlement hoogste orgaan).
Presidentieel stelsel (bevolking kiest parlement en president).
Kenmerken democratie:
- Er is individuele vrijheid (onder andere vrijheid van meningsuiting).
- Er gelden politieke grondrechten (kiesrecht).
- Politie en leger hebben wettelijk beperkte bevoegdheden.
- Er bestaat onafhankelijke rechtspraak en persvrijheid.
Dat we in een democratie leven, zien we terug in de grondwet:
- Taken en bevoegdheden van de drie politieke machten staan nauwkeurig beschreven.
- Vanaf achttien jaar hebben Nederlands het recht te stemmen en verkozen te worden.
- Regels voor de politieke besluitvorming zijn vastgelegd.
- De overheid laat de media vrij, maar zorgt dat ze over de juiste informatie beschikken.
In een dictatuur zijn de drie machten niet van elkaar gescheiden, maar in de hand van een
kleine groep mensen (gewone burgers weinig invloed op politiek).
Kenmerken:
- Er is slechts beperkte individuele en nauwelijks politieke vrijheid.
- Er is dikwijls overheidsgeweld.
- Er bestaat geen onafhankelijke rechtsspraak
- De massamedia en ook kunstuitingen staan onder censuur van de overheid.
1. Dictaturen gebaseerd op ideologieën: geleefd volgens strenge regels ideologie.
2. Theocratie: godsdienst verheven tot staatsideologie.
3. Militaire dictaturen: het leger heeft alle macht.
, H2: Politieke stromingen
Ideologie: een samenhangend geheel van ideeën over de mens en de gewenste inrichting van
de samenleving. Het gaat vooral om waarden en normen die voor iedereen in de samenleving
zouden moeten gelden. Daarnaast gaat het ook om de sociaaleconomische verhoudingen:
- Links: wil ongelijkheid tussen mensen verminderen met goede uitkeringen en andere
voorzieningen. De overheid is er vooral om de zwakkeren te beschermen en te helpen.
- Rechts: wil zo weinig mogelijk bemoeienis van de overheid op sociaaleconomisch
gebied. De mens is zelf verantwoordelijk voor een beter bestaan.
- Politiek midden: een ideologie tussen links en rechts in.
Liberalisme: (rechts) ieder individu moet zich optimaal kunnen ontplooien.
- Mensen niet gelijk, maar wel gelijkwaardig.
- Vrijheid, individuele verantwoordelijk en tolerantie.
- Persoonlijke en economische vrijheid.
- Overheid beperkt tot kerntaken als defensie, onderwijs en de bescherming vanrechtsstaat en
de klassieke grondrechten.
- Vrijemarkteconomie is het best voor een land.
Socialisme: (links) mogelijkheid voor elk individu om zich te ontplooien zijn ongelijk verdeeld.
- Vrijheid en gelijkwaardigheid pas als mensen gelijke kansen hebben.
- Kennis, inkomen en macht moet eerlijker verdeeld worden.
- Sturende overheid voor bescherming van de zwakkeren.
Confessionalisme: (midden/ links) politieke opvattingen gebaseerd op geloofsovertuiging.
- Organische staatsopvatting: samenleving is vergelijkbaar met een menselijk lichaam waarin alle
onderdelen van elkaar afhankelijk zijn en ook alleen in onderlinge samenhang kunnen
functioneren.
- Rentmeesterschap, solidariteit, harmonie en gespreide verantwoordelijkheid.
- Overheid heeft slechts aanvullende rol (overlaten aan maatschappelijk middenveld).
- Zorgzame samenleving; burgers voor elkaar.
Ontideologisering: het verdwijnen van ideologie als leidraad voor het politieke leven.
Pragmatisme: afhankelijk van het probleem, wordt een oplossing gekozen.
- Geen vaste uitgangspunten of principes.
Ecologisme: benadrukt wederzijdse afhankelijkheid van mensen en de natuurlijke omgeving.
- Milieuvriendelijke en duurzame productiewijze.
Populisme: een bepaalde stijl van politiek bedrijven.
- Nadrukkelijk de stem van het volk willen laten horen.
- Politieke kwesties versimpelen en er daadkrachtig ogende oplossingen voor geven.
- Vaak zeer nationalistische standpunten.
Progressief: vooruitstrevend, veranderingsgezind en vooral op de toekomst gericht.
Conservatief: behoudend en vooral gericht op het verleden en heden.
Kosmopolitisme: eigen land openhouden zodat het mee komt in een globaliserende wereld.
Nationalisme: erg gehecht aan eigen voorzieningen (zoals banen), cultuur en identiteit.
H1: Wat is democratie?
Soevereine staat: een staat die op een bepaald gebied met duidelijke grenzen het hoogste
gezag uitoefent en het monopolie van geweldsuitoefening heeft.
Opgesteld om godsdiensttwist en agressie te neutraliseren (in 1648).
Hobbes betoogde dat burgers er belang bij hebben om alle macht bij één soeverein
onder te brengen, want het alternatief zou een oorlog van allen tegen allen zijn.
Politiek: het maken van keuzes waaraan allen in een staat zijn gebonden.
- De meeste keuzes zijn van algemeen belang (iedereen krijgt er mee te maken).
- Besluiten nemen kost veel tijd. Keuze tussen snel, daadkrachtig en efficiënt besturen
- (doelmatig resultaat) of een maximale participatie van burgers in de politiek
- (democratische besluitvorming met zorgvuldige afweging verschillende belangen).
Democratie: ‘het volk regeert’, toch bestaat directe zeggenschap van het volk nauwelijks meer.
- Referendum: volksstemming over een bepaald wetsvoorstel.
- Representatieve democratie: het volk kiest vertegenwoordigers die de beslissingen
- nemen en met een zekere regelmaat bij verkiezingen aan de bevolking verantwoording
- moeten afleggen over hun beleid (het trias politica principe).
Parlementaire stelsel (gekozen parlement hoogste orgaan).
Presidentieel stelsel (bevolking kiest parlement en president).
Kenmerken democratie:
- Er is individuele vrijheid (onder andere vrijheid van meningsuiting).
- Er gelden politieke grondrechten (kiesrecht).
- Politie en leger hebben wettelijk beperkte bevoegdheden.
- Er bestaat onafhankelijke rechtspraak en persvrijheid.
Dat we in een democratie leven, zien we terug in de grondwet:
- Taken en bevoegdheden van de drie politieke machten staan nauwkeurig beschreven.
- Vanaf achttien jaar hebben Nederlands het recht te stemmen en verkozen te worden.
- Regels voor de politieke besluitvorming zijn vastgelegd.
- De overheid laat de media vrij, maar zorgt dat ze over de juiste informatie beschikken.
In een dictatuur zijn de drie machten niet van elkaar gescheiden, maar in de hand van een
kleine groep mensen (gewone burgers weinig invloed op politiek).
Kenmerken:
- Er is slechts beperkte individuele en nauwelijks politieke vrijheid.
- Er is dikwijls overheidsgeweld.
- Er bestaat geen onafhankelijke rechtsspraak
- De massamedia en ook kunstuitingen staan onder censuur van de overheid.
1. Dictaturen gebaseerd op ideologieën: geleefd volgens strenge regels ideologie.
2. Theocratie: godsdienst verheven tot staatsideologie.
3. Militaire dictaturen: het leger heeft alle macht.
, H2: Politieke stromingen
Ideologie: een samenhangend geheel van ideeën over de mens en de gewenste inrichting van
de samenleving. Het gaat vooral om waarden en normen die voor iedereen in de samenleving
zouden moeten gelden. Daarnaast gaat het ook om de sociaaleconomische verhoudingen:
- Links: wil ongelijkheid tussen mensen verminderen met goede uitkeringen en andere
voorzieningen. De overheid is er vooral om de zwakkeren te beschermen en te helpen.
- Rechts: wil zo weinig mogelijk bemoeienis van de overheid op sociaaleconomisch
gebied. De mens is zelf verantwoordelijk voor een beter bestaan.
- Politiek midden: een ideologie tussen links en rechts in.
Liberalisme: (rechts) ieder individu moet zich optimaal kunnen ontplooien.
- Mensen niet gelijk, maar wel gelijkwaardig.
- Vrijheid, individuele verantwoordelijk en tolerantie.
- Persoonlijke en economische vrijheid.
- Overheid beperkt tot kerntaken als defensie, onderwijs en de bescherming vanrechtsstaat en
de klassieke grondrechten.
- Vrijemarkteconomie is het best voor een land.
Socialisme: (links) mogelijkheid voor elk individu om zich te ontplooien zijn ongelijk verdeeld.
- Vrijheid en gelijkwaardigheid pas als mensen gelijke kansen hebben.
- Kennis, inkomen en macht moet eerlijker verdeeld worden.
- Sturende overheid voor bescherming van de zwakkeren.
Confessionalisme: (midden/ links) politieke opvattingen gebaseerd op geloofsovertuiging.
- Organische staatsopvatting: samenleving is vergelijkbaar met een menselijk lichaam waarin alle
onderdelen van elkaar afhankelijk zijn en ook alleen in onderlinge samenhang kunnen
functioneren.
- Rentmeesterschap, solidariteit, harmonie en gespreide verantwoordelijkheid.
- Overheid heeft slechts aanvullende rol (overlaten aan maatschappelijk middenveld).
- Zorgzame samenleving; burgers voor elkaar.
Ontideologisering: het verdwijnen van ideologie als leidraad voor het politieke leven.
Pragmatisme: afhankelijk van het probleem, wordt een oplossing gekozen.
- Geen vaste uitgangspunten of principes.
Ecologisme: benadrukt wederzijdse afhankelijkheid van mensen en de natuurlijke omgeving.
- Milieuvriendelijke en duurzame productiewijze.
Populisme: een bepaalde stijl van politiek bedrijven.
- Nadrukkelijk de stem van het volk willen laten horen.
- Politieke kwesties versimpelen en er daadkrachtig ogende oplossingen voor geven.
- Vaak zeer nationalistische standpunten.
Progressief: vooruitstrevend, veranderingsgezind en vooral op de toekomst gericht.
Conservatief: behoudend en vooral gericht op het verleden en heden.
Kosmopolitisme: eigen land openhouden zodat het mee komt in een globaliserende wereld.
Nationalisme: erg gehecht aan eigen voorzieningen (zoals banen), cultuur en identiteit.
