Samenvatting Opleidingskunde Deen en Rondeel
Hoofdstuk 1 De kunde van opleiden of de kunst van het leren
Analyse van de leervraag: het verrichten van een goede analyse van de leervraag en van de
werksituaties waarin deze vraag speelt is een cruciale taak van ontwerpers van
leerprocessen.
Relationele benadering: een kundig ontwerper slaagt erin relevante belanghebbenden al
tijdens het ontwerpproces bij elkaar te brengen. Zowel uit onderzoek als uit praktijkervaring
blijkt dat sturen op dit rationele aspect minstens even waardevol is als sturen op een
inhoudelijk sterk ontwerp.
Performance improvement: deze stroming richt zich op de verbetering van de prestaties van
die mensen in hun werk leveren. Leeractiviteiten staan hier altijd in het teken van
verbetering van resultaten die een organisatie wil boeken.
Talentontwikkeling: gaat uit van het maximaal inzetten op het ontplooien van de talenten
van medewerkers. Een ontwerper is er binnen dit leerparadigma op gericht individuele
professionals in organisaties te helpen om hun specifieke talenten in te zetten en te
versterken. Daarbij is het niet vanzelfsprekend dat organisatiedoelen gelijklopen met deze
persoonlijke doelen.
Hoofdstuk 2 Het achtveldenmodel als ontwerpaanpak
Een (beginnende) professional heeft baat bij houvast:
1. In het begin van de uitoefening van het vak, helpt het om te kunnen steunen op een
leidraad.
2. Hoe verder je je eigen vakmanschap ontwikkelt, hoe meer de leidraad een
vanzelfsprekendheid wordt. Daardoor zal je als ervaren professional deze
gemakkelijker loslaten als de situatie daarom vraagt.
Uitgangspunt van het achtveldenmodel is dat het ontwerpen van een leertraject moet leiden
tot een leerproces dat bijdraagt aan een organisatiedoel. Het model biedt de ontwerper een
handvat voor het beantwoorden van twee centrale vragen:
1. Wat wil je bereiken?
2. Wanneer ben je tevreden?
,2.1 Ontwerpbenaderingen
De fasen in een leerproces worden vaak aangeduid met de term ADDIE. Deze staat voor een
algemeen proces dat voor velen, in diverse ontwerpdisciplines herkenbaar is.
,Ontwerpers gebruiken regelmatig verschillende ontwerpbenaderingen om op een efficiënte
wijze een effectief ontwerp van een leertraject tot stand te brengen.
Ontwerpbenaderingen:
1. Instrumentele ontwerpbenadering
Ontwerpers die de instrumentele benadering hanteren, hechten veel waarde aan de
analyse van het vraagstuk en het formuleren van (leer)doelen. Deze doelen zijn
leidend tijdens het gehele ontwerpproces. De ontwerper vat het proces op als een
project waarin hij systematisch een aantal stappen doorloopt die leiden tot het
beoogde resultaat (daarom ook wel systematische benadering genoemd). Het
ontwerpproces komt bij de systematische ontwerpaanpak neer op het
beantwoorden van de volgende vragen, de Tyler Rationale:
Welke doelen wil je bereiken?
Welke leerervaringen kunnen we bieden om de beoogde doelen te
realiseren?
Hoe kun je deze leerervaringen efficiënt organiseren?
Hoe kun je vaststellen of de beoogde leerdoelen daadwerkelijk zijn
gerealiseerd?
De Tyler Rationale wordt gezien als historische basis voor het opleidingskundig en
systematisch ontwerpen. Meer recent spreekt men over backward design.
Hier gaat het eveneens om dat je eerst bedenkt welke resultaten je wilt
bereiken. Vervolgens staat de vraag centraal op welke wijze de lerende kan
laten zien dat hij deze resultaten heeft geboekt. Ten slotte beredeneer je
welke leerervaringen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van de lerende in
de richting van de beoogde resultaten.
De veertienstappenmethode bouwt hierop voort (systematische ontwerpbenadering,
Tyler en backward design). De veertienstappenmethode benadrukt het belang van
evaluatie voor het ontwerp van het leerproces. Het model biedt weinig flexibiliteit in
te zetten stappen. Deze beperking geldt voor veel rationele/logische
ontwerpbenaderingen.
, 2. Communicatieve ontwerpbenadering
Bij de communicatie benadering komt de keuze voor een ontwerp tot stand in een
dialoog tussen alle betrokkenen. De ontwerper speelt een belangrijke rol in het
bijeenbrengen van deze personen en het faciliteren van het gesprek. De kennis en
ervaringen van de mensen die meedenken in het proces vormen het startpunt voor
Hoofdstuk 1 De kunde van opleiden of de kunst van het leren
Analyse van de leervraag: het verrichten van een goede analyse van de leervraag en van de
werksituaties waarin deze vraag speelt is een cruciale taak van ontwerpers van
leerprocessen.
Relationele benadering: een kundig ontwerper slaagt erin relevante belanghebbenden al
tijdens het ontwerpproces bij elkaar te brengen. Zowel uit onderzoek als uit praktijkervaring
blijkt dat sturen op dit rationele aspect minstens even waardevol is als sturen op een
inhoudelijk sterk ontwerp.
Performance improvement: deze stroming richt zich op de verbetering van de prestaties van
die mensen in hun werk leveren. Leeractiviteiten staan hier altijd in het teken van
verbetering van resultaten die een organisatie wil boeken.
Talentontwikkeling: gaat uit van het maximaal inzetten op het ontplooien van de talenten
van medewerkers. Een ontwerper is er binnen dit leerparadigma op gericht individuele
professionals in organisaties te helpen om hun specifieke talenten in te zetten en te
versterken. Daarbij is het niet vanzelfsprekend dat organisatiedoelen gelijklopen met deze
persoonlijke doelen.
Hoofdstuk 2 Het achtveldenmodel als ontwerpaanpak
Een (beginnende) professional heeft baat bij houvast:
1. In het begin van de uitoefening van het vak, helpt het om te kunnen steunen op een
leidraad.
2. Hoe verder je je eigen vakmanschap ontwikkelt, hoe meer de leidraad een
vanzelfsprekendheid wordt. Daardoor zal je als ervaren professional deze
gemakkelijker loslaten als de situatie daarom vraagt.
Uitgangspunt van het achtveldenmodel is dat het ontwerpen van een leertraject moet leiden
tot een leerproces dat bijdraagt aan een organisatiedoel. Het model biedt de ontwerper een
handvat voor het beantwoorden van twee centrale vragen:
1. Wat wil je bereiken?
2. Wanneer ben je tevreden?
,2.1 Ontwerpbenaderingen
De fasen in een leerproces worden vaak aangeduid met de term ADDIE. Deze staat voor een
algemeen proces dat voor velen, in diverse ontwerpdisciplines herkenbaar is.
,Ontwerpers gebruiken regelmatig verschillende ontwerpbenaderingen om op een efficiënte
wijze een effectief ontwerp van een leertraject tot stand te brengen.
Ontwerpbenaderingen:
1. Instrumentele ontwerpbenadering
Ontwerpers die de instrumentele benadering hanteren, hechten veel waarde aan de
analyse van het vraagstuk en het formuleren van (leer)doelen. Deze doelen zijn
leidend tijdens het gehele ontwerpproces. De ontwerper vat het proces op als een
project waarin hij systematisch een aantal stappen doorloopt die leiden tot het
beoogde resultaat (daarom ook wel systematische benadering genoemd). Het
ontwerpproces komt bij de systematische ontwerpaanpak neer op het
beantwoorden van de volgende vragen, de Tyler Rationale:
Welke doelen wil je bereiken?
Welke leerervaringen kunnen we bieden om de beoogde doelen te
realiseren?
Hoe kun je deze leerervaringen efficiënt organiseren?
Hoe kun je vaststellen of de beoogde leerdoelen daadwerkelijk zijn
gerealiseerd?
De Tyler Rationale wordt gezien als historische basis voor het opleidingskundig en
systematisch ontwerpen. Meer recent spreekt men over backward design.
Hier gaat het eveneens om dat je eerst bedenkt welke resultaten je wilt
bereiken. Vervolgens staat de vraag centraal op welke wijze de lerende kan
laten zien dat hij deze resultaten heeft geboekt. Ten slotte beredeneer je
welke leerervaringen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van de lerende in
de richting van de beoogde resultaten.
De veertienstappenmethode bouwt hierop voort (systematische ontwerpbenadering,
Tyler en backward design). De veertienstappenmethode benadrukt het belang van
evaluatie voor het ontwerp van het leerproces. Het model biedt weinig flexibiliteit in
te zetten stappen. Deze beperking geldt voor veel rationele/logische
ontwerpbenaderingen.
, 2. Communicatieve ontwerpbenadering
Bij de communicatie benadering komt de keuze voor een ontwerp tot stand in een
dialoog tussen alle betrokkenen. De ontwerper speelt een belangrijke rol in het
bijeenbrengen van deze personen en het faciliteren van het gesprek. De kennis en
ervaringen van de mensen die meedenken in het proces vormen het startpunt voor
