Aantekeningen hoorcolleges Jeugdbescherming en
jeugdcriminaliteit
Hoorcollege 1 (01-09-2025)
Jeugdcriminaliteit
Wat is jeugdcriminaliteit: heel veel verschillende delicten die begaan worden door
jongeren. Radicalisering, ongewenste sexting, zwart rijden en overvallen etc.
Een verzamelnaam voor strafbaar gedrag van minderjarigen. Denk aan
vernieling, winkeldiefstal, zware mishandeling en moord, zodra een delict is
gepleegd door een minderjarige betreft het jeugdcriminaliteit. In Nederland kan
niemand worden vervolgd voor strafbare feiten gepleegd voor zijn twaalfde jaar.”
a. In strijd met het strafrecht
b. Sociale constructie: we spreken met elkaar af wat strafbaar is en dit kan
dus over de tijd veranderen.
c. Wisselende taxatie: niet alles is overal strafbaar (drugsbezit in buitenland
bv, euthanasie, abortus etc).
Profielen van jeugdige delinquenten
- Experimenteerder: een keer en nooit meer
- Risicojongere: meer dan een keer iets gedaan maar niet echt vaak
- Veelpleger: vaker dan de risicojongere plegen
- Zeer actieve veelpleger: zorgt voor de verstoorde rechtsorde
Feiten en cijfers neemt het toe of af?
Vanaf 16 kan je als volwassene berecht worden (ipv als jongere) en tot 23 kan je
als jongere berecht worden.
Het ligt eraan over welke periode je het bekijkt. Tot 2019 is het lang afgenomen
en nu van 2019 tot en met 2023 lijkt het te stabiliseren.
Andere bronnen zeggen weer dat de lichtere vormen van criminaliteit afnemen.
Maar dat de zwaardere vormen van criminaliteit toenemen tot aan 2023 nog toe
(beroving, ernstige mishandeling, (poging) doodslag). Dit is gelijk over
verschillende bevolkingsgroepen maar er zijn veel regionale verschillen
(concentratie in bepaalde buurten). In de G4 is de daling van jeugdcriminaliteit
bv niet zichtbaar.
Onthouden: fluctueert dus, is afhankelijk van de bron en jongens plegen veel
meer delicten dan meisjes. Recent is wel het aandeel van cybercriminaliteit
extreem toegenomen.
Nadelen geregistreerde politie en justitiedata:
- Zeggen niet altijd veel over daadwerkelijke toe/afname van
jeugddelinquentie
- Worden beïnvloed door aangiftebereidheid van slachtoffers en getuigen
- Worden beïnvloed door beleidsprioriteiten
- ‘Dark number’ is hoog: slechts 6 a 7% van jongeren die aangeven over de
schreef te zijn gegaan komt in aanraking met de politie (ook nog
belangrijke rol voor selectie van agenten).
Nadelen van zelfrapportage
- Slechts een beperkt aantal delicten wordt opgenomen
- Daders worden moeilijk bereikt (mensen willen niet altijd zelf antwoorden
hierover)
- Geen representatief beeld van ernstige delicten (minst betrouwbaar bij
geweldsdelicten)
- Onderrapportage (vooral bij bepaalde etnische groepen)
1
,Slachtoffer enquêtes
- Betrouwbare en valide manier om gegevens over criminaliteitsincidentie te
verzamelen
- Weinig informatie over de daders
- Moord en doodslag (slachtoffer is dood), slachtofferloze en seksuele
delicten zijn niet of slecht vertegenwoordigd
- Geen gegevens over slachtoffers < 15 jaar
Factoren die criminaliteitscijfers beïnvloeden
- (jeugd)Werkloosheid
- Mate van toezicht
- Meldingsbereidheid
- Politiecapaciteit
- Beleidsprioriteiten
- Wet en regelgeving (alcoholverbod)
Wat veroorzaakt jeugdcriminaliteit: Daarover gaat dit vak! verschillende
perspectieven… Combinatie van perspectieven: aanleg, leren, directe omgeving,
woonbuurt en bredere sociale context.
Jeugdbescherming
Jeugdbescherming komt om de hoek kijken wanneer problematiek dusdanig
ernstig is dat de kindveiligheid en kindontwikkeling ernstig bedreigd worden,
waardoor justitieel ingrijpen noodzakelijk is of dreigt.
Jeugdcriminaliteit en jeugdbescherming samen
- Zijn werkveld van de Forensische orthopedagogiek
- Justitieel ingrijpen is aanwezig of dreigt: via civiel
(jeugdbeschermingsmaatregel) of strafrechtelijke weg
- Nauwelijks los van elkaar te zien
Wat is kindermishandeling?
“...elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie
van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten
opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van
onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt
berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van
fysiek of psychisch letsel” (Wet op de Jeugdzorg, artikel 1, lid m)
Soorten kindermishandeling: seksueel misbruik, fysieke mishandeling, emotionele
mishandeling, andere mishandeling, fysieke verwaarlozing, verwaarlozing van
onderwijs, overige emotionele verwaarlozing, andere vormen van lichamelijke
verwaarlozing, onachtzaamheid en overige vormen van mishandeling.
Emotionele en fysieke verwaarlozing komen hierbij veruit het meeste voor.
Hoeveel dan?
- 12% van de scholieren rapporteert zelf te maken te hebben gehad met
enige vorm van mishandeling
- Op basis van meldingen van professionals zou 3% van de 0-17 jarigen
slachtoffer zijn van mishandeling
- Toename? Ja; volgens professionals en AMK; maar cijfers 2005-2010-2018
vergelijkbaar Nee; volgens kinderen zelf
2
, Factoren die meldingen van kindermishandeling beïnvloeden
- Aandacht voor kindermishandeling in media beroepskrachten mogelijk
meer alert
- Beleidsprioriteiten
- Wat maakt dat hulpverleners (niet) melden?
o Niet zeker of melding terecht is
o Angst hulpverleningsrelatie op het spel te zetten
Oorzaken jeugdcriminaliteit en kindonveiligheid
- Complex probleem: meerdere oorzaken!
- Levensloop theorieën (LCP/AL) (hoorcollege 2)
- Biologische verklaringen (hoorcollege 3)
- Verklaringen vanuit kenmerken van het kind (psychiatrie)
- Komt samen in model van risico en protectieve factoren van
Bronfenbrenner
Risico- en beschermende factoren
- Veranderbaar (dynamisch) of Onveranderbaar (statisch)
o Dynamisch: opvoedvaardigheden, sociaal netwerk (interventies
richten zich vaak hierop)
o Statisch: verstandelijke vermogens, geschiedenis van delinquent
gedrag, jonge startleeftijd
Risicofactoren voor delinquent gedrag (van der Put, 2011): eerdere delicten
(verdachte), aantal registraties, leeftijd eerste aanhouding, geen
vrijetijdsbesteding, geen school, antisociale vrienden, conflicten in het gezin.
Alcohol/drugs/gokken, agressie, slachtoffer verwaarlozing/misbruik/psychische
problemen, attitude (geen verantwoordelijkheid accepteren/andermans eigendom
respecteren), vaardigheden ontbreken (tav omgaan met anderen/gevoelens).
Opvoedingsgedrag is risicofactor voor delinquentie:
- Met name verwaarlozing, vijandigheid en afwijzing
- Onveilige gehechtheid hangt indirect samen met delinquentie
- Gezin als geheel van belang vanwege bidirectionele effecten
Risicofactoren voor kindermishandeling (Alink et al., 2011): laag
opleidingsniveau, werkloosheid, vluchteling zijn (trauma’s), een ouder gezinnen,
gezinnen met 3 of meer kinderen en stiefgezinnen.
Risicofactoren voor seksuele kindermishandeling (Van der Put et al., 2018) o.a.:
ouderlijk verleden van mishandeling, eerdere of gelijktijdige vormen van
kindermishandeling, kind heeft mentale, fysieke, of gedragsproblemen, kind is
van vrouwelijk geslacht, kind woont niet met twee biologische ouders.
Risicofactoren fysieke kindermishandeling o.a.: ouders ervaren stress,
disfunctionele attitudes, waarden en normen van ouders, ouderlijk gebruik van
alcohol/drugs, inadequaat opvoedgedrag van ouders, problemen in de ouder-
kindrelatie en laag gezins-SES. Komen overeen met risicofactoren voor
verwaarlozing.
Let op: voor criminaliteit geldt dat het gewicht van risicofactoren afhangt van
leeftijd. Gezinsfactoren zijn in babytijd van groot belang en later veel minder.
3
jeugdcriminaliteit
Hoorcollege 1 (01-09-2025)
Jeugdcriminaliteit
Wat is jeugdcriminaliteit: heel veel verschillende delicten die begaan worden door
jongeren. Radicalisering, ongewenste sexting, zwart rijden en overvallen etc.
Een verzamelnaam voor strafbaar gedrag van minderjarigen. Denk aan
vernieling, winkeldiefstal, zware mishandeling en moord, zodra een delict is
gepleegd door een minderjarige betreft het jeugdcriminaliteit. In Nederland kan
niemand worden vervolgd voor strafbare feiten gepleegd voor zijn twaalfde jaar.”
a. In strijd met het strafrecht
b. Sociale constructie: we spreken met elkaar af wat strafbaar is en dit kan
dus over de tijd veranderen.
c. Wisselende taxatie: niet alles is overal strafbaar (drugsbezit in buitenland
bv, euthanasie, abortus etc).
Profielen van jeugdige delinquenten
- Experimenteerder: een keer en nooit meer
- Risicojongere: meer dan een keer iets gedaan maar niet echt vaak
- Veelpleger: vaker dan de risicojongere plegen
- Zeer actieve veelpleger: zorgt voor de verstoorde rechtsorde
Feiten en cijfers neemt het toe of af?
Vanaf 16 kan je als volwassene berecht worden (ipv als jongere) en tot 23 kan je
als jongere berecht worden.
Het ligt eraan over welke periode je het bekijkt. Tot 2019 is het lang afgenomen
en nu van 2019 tot en met 2023 lijkt het te stabiliseren.
Andere bronnen zeggen weer dat de lichtere vormen van criminaliteit afnemen.
Maar dat de zwaardere vormen van criminaliteit toenemen tot aan 2023 nog toe
(beroving, ernstige mishandeling, (poging) doodslag). Dit is gelijk over
verschillende bevolkingsgroepen maar er zijn veel regionale verschillen
(concentratie in bepaalde buurten). In de G4 is de daling van jeugdcriminaliteit
bv niet zichtbaar.
Onthouden: fluctueert dus, is afhankelijk van de bron en jongens plegen veel
meer delicten dan meisjes. Recent is wel het aandeel van cybercriminaliteit
extreem toegenomen.
Nadelen geregistreerde politie en justitiedata:
- Zeggen niet altijd veel over daadwerkelijke toe/afname van
jeugddelinquentie
- Worden beïnvloed door aangiftebereidheid van slachtoffers en getuigen
- Worden beïnvloed door beleidsprioriteiten
- ‘Dark number’ is hoog: slechts 6 a 7% van jongeren die aangeven over de
schreef te zijn gegaan komt in aanraking met de politie (ook nog
belangrijke rol voor selectie van agenten).
Nadelen van zelfrapportage
- Slechts een beperkt aantal delicten wordt opgenomen
- Daders worden moeilijk bereikt (mensen willen niet altijd zelf antwoorden
hierover)
- Geen representatief beeld van ernstige delicten (minst betrouwbaar bij
geweldsdelicten)
- Onderrapportage (vooral bij bepaalde etnische groepen)
1
,Slachtoffer enquêtes
- Betrouwbare en valide manier om gegevens over criminaliteitsincidentie te
verzamelen
- Weinig informatie over de daders
- Moord en doodslag (slachtoffer is dood), slachtofferloze en seksuele
delicten zijn niet of slecht vertegenwoordigd
- Geen gegevens over slachtoffers < 15 jaar
Factoren die criminaliteitscijfers beïnvloeden
- (jeugd)Werkloosheid
- Mate van toezicht
- Meldingsbereidheid
- Politiecapaciteit
- Beleidsprioriteiten
- Wet en regelgeving (alcoholverbod)
Wat veroorzaakt jeugdcriminaliteit: Daarover gaat dit vak! verschillende
perspectieven… Combinatie van perspectieven: aanleg, leren, directe omgeving,
woonbuurt en bredere sociale context.
Jeugdbescherming
Jeugdbescherming komt om de hoek kijken wanneer problematiek dusdanig
ernstig is dat de kindveiligheid en kindontwikkeling ernstig bedreigd worden,
waardoor justitieel ingrijpen noodzakelijk is of dreigt.
Jeugdcriminaliteit en jeugdbescherming samen
- Zijn werkveld van de Forensische orthopedagogiek
- Justitieel ingrijpen is aanwezig of dreigt: via civiel
(jeugdbeschermingsmaatregel) of strafrechtelijke weg
- Nauwelijks los van elkaar te zien
Wat is kindermishandeling?
“...elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie
van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten
opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van
onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt
berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van
fysiek of psychisch letsel” (Wet op de Jeugdzorg, artikel 1, lid m)
Soorten kindermishandeling: seksueel misbruik, fysieke mishandeling, emotionele
mishandeling, andere mishandeling, fysieke verwaarlozing, verwaarlozing van
onderwijs, overige emotionele verwaarlozing, andere vormen van lichamelijke
verwaarlozing, onachtzaamheid en overige vormen van mishandeling.
Emotionele en fysieke verwaarlozing komen hierbij veruit het meeste voor.
Hoeveel dan?
- 12% van de scholieren rapporteert zelf te maken te hebben gehad met
enige vorm van mishandeling
- Op basis van meldingen van professionals zou 3% van de 0-17 jarigen
slachtoffer zijn van mishandeling
- Toename? Ja; volgens professionals en AMK; maar cijfers 2005-2010-2018
vergelijkbaar Nee; volgens kinderen zelf
2
, Factoren die meldingen van kindermishandeling beïnvloeden
- Aandacht voor kindermishandeling in media beroepskrachten mogelijk
meer alert
- Beleidsprioriteiten
- Wat maakt dat hulpverleners (niet) melden?
o Niet zeker of melding terecht is
o Angst hulpverleningsrelatie op het spel te zetten
Oorzaken jeugdcriminaliteit en kindonveiligheid
- Complex probleem: meerdere oorzaken!
- Levensloop theorieën (LCP/AL) (hoorcollege 2)
- Biologische verklaringen (hoorcollege 3)
- Verklaringen vanuit kenmerken van het kind (psychiatrie)
- Komt samen in model van risico en protectieve factoren van
Bronfenbrenner
Risico- en beschermende factoren
- Veranderbaar (dynamisch) of Onveranderbaar (statisch)
o Dynamisch: opvoedvaardigheden, sociaal netwerk (interventies
richten zich vaak hierop)
o Statisch: verstandelijke vermogens, geschiedenis van delinquent
gedrag, jonge startleeftijd
Risicofactoren voor delinquent gedrag (van der Put, 2011): eerdere delicten
(verdachte), aantal registraties, leeftijd eerste aanhouding, geen
vrijetijdsbesteding, geen school, antisociale vrienden, conflicten in het gezin.
Alcohol/drugs/gokken, agressie, slachtoffer verwaarlozing/misbruik/psychische
problemen, attitude (geen verantwoordelijkheid accepteren/andermans eigendom
respecteren), vaardigheden ontbreken (tav omgaan met anderen/gevoelens).
Opvoedingsgedrag is risicofactor voor delinquentie:
- Met name verwaarlozing, vijandigheid en afwijzing
- Onveilige gehechtheid hangt indirect samen met delinquentie
- Gezin als geheel van belang vanwege bidirectionele effecten
Risicofactoren voor kindermishandeling (Alink et al., 2011): laag
opleidingsniveau, werkloosheid, vluchteling zijn (trauma’s), een ouder gezinnen,
gezinnen met 3 of meer kinderen en stiefgezinnen.
Risicofactoren voor seksuele kindermishandeling (Van der Put et al., 2018) o.a.:
ouderlijk verleden van mishandeling, eerdere of gelijktijdige vormen van
kindermishandeling, kind heeft mentale, fysieke, of gedragsproblemen, kind is
van vrouwelijk geslacht, kind woont niet met twee biologische ouders.
Risicofactoren fysieke kindermishandeling o.a.: ouders ervaren stress,
disfunctionele attitudes, waarden en normen van ouders, ouderlijk gebruik van
alcohol/drugs, inadequaat opvoedgedrag van ouders, problemen in de ouder-
kindrelatie en laag gezins-SES. Komen overeen met risicofactoren voor
verwaarlozing.
Let op: voor criminaliteit geldt dat het gewicht van risicofactoren afhangt van
leeftijd. Gezinsfactoren zijn in babytijd van groot belang en later veel minder.
3
