H2 Ontwikkelingspsychologie
Psychodynamische theorie: Freud
Ontwikkeling is een balans tussen onderbewuste biologische driften en de
bewuste drift om je aan te passen aan de realiteit waarin we leven.
Persoonlijkheid bestaat uit drie structuren:
1. Id: bestaat uit eigen wensen en instinct
Houdt geen rekening met sociale acceptatie, komt voor bij baby’s.
Leeft voort uit het pleasure principe: de id is gefocust op het
voldoen van de eigen wensen.
2. Ego: wilt eigen wensen behalen maar doet dit op een sociaal
acceptabele manier.
3. Superego: we houden rekening met de culturele waarden, het
geweten speelt een rol. We bereiken deze staat als we 5 jaar oud
zijn.
Ontwikkeling is geen continu proces. Er zijn 5 stadia van ontwikkeling
volgens de psychoseksuele ontwikkeling. In elk stadium draait het om het
doorzetten van seksuele impulsen, van een erogene zone naar de
volgende.
1. De orale fase: (tot 2 jaar)
Kind wil spullen in mond stoppen. Dat is de bron van plezier.
2. De anale fase:
Gefascineerd van zone rondom anus. Leert sluitspier beheersen. Er
kan conflict ontstaan met ouders omdat kind alles wilt laten lopen,
maar ouders willen dat kind zindelijk wordt.
3. De fallische fase (3-6 jaar)
Gericht op de geslachtsorganen, ontdekken dat dat plezier kan
geven. Kind voelt zich aangetrokken aan ouder van andere geslacht.
4. De latentiefase (tot puberteit)
Onderdrukken van seksuele driften, richt zich op sociale en
intellectuele vaardigheden.
5. De genitale fase (tijdens puberteit)
Seksuele gevoelens worden aangewakkerd, persoon zoekt naar
geschikte leeftijdsgenoten.
Kritiek:
Grotendeels gericht op mannen, theorie gebaseerd op vrije associatie en
droomanalyse, moeilijk wetenschappelijk te onderbouwen.
Moderne psychologen lekker nog wel nadruk op biologische driften, maar
niet op de agressieve en seksuele kant.
Psychosociale theorie: Erik Erikson
Gericht op sociale en culturele factoren, en gericht op het hele menselijke
leven.
,Ontwikkeling van de mens als interactie tussen drie systemen:
1. Somatische systeem (lichamelijk)
Dit zijn alle biologische processen.
2. Ego systeem
Proces waarbij het om denken en redeneren gaat.
3. Maatschappelijke systeem
Individu integreert in maatschappij.
Volgens hem gaat iedereen door 8 fasen heen. Tijdens elk van deze fasen
komt de mens een crisis tegen. Als het niet lukt om deze crisis te
overwinnen, dan zal deze later nog terugkomen.
Kritiek:
Er wordt alleen een beschrijving gegeven, geen verklaring. Ook worden
sommige termen onjuist gebruikt, hierdoor kan het soms vaag zijn.
Ontwikkelingstaak theorie: Havighurst
Ontwikkelingstaken zijn kritische taken die in ons leven voorkomen. Deze
theorie is geïnspireerd op Erikson. Er zijn drie ontwikkelinstaken:
1. Fysieke rijping: leren lopen, leren praten
2. Persoonlijke bronnen: ontwikkeling van persoonlijke waarden.
3. Druk van de maatschappij: leren om verantwoordelijk mens te
worden.
Er zijn 6 fasen waarin ontwikkelingstaken zich voortdoen:
- Kindertijd en vroege jeugd (0-5 jaar)
leren lopen, kruipen, praten
- Middelste kindertijd (6-12 jaar)
Meer persoonlijke bronnen.
, - Adolescentie (13-18 jaar)
accepteren van lichaamsbouw, voorbereiden op leven met werk etc.
- Jong volwassene (19-29 jaar)
Ontmoeten van partner
- Middelste volwassenheid (30-60 jaar)
- Latere leeftijd (61+)
Kritiek:
Is gebaseerd op de middenklasse, witte Amerikaan.
Wel beloond om zijn toepasbare theorie.
Behaviorisme en sociale leertheorie
Watson heeft het principe van Pavlov toegepast: Klassieke
conditionering.
Watson concludeerde dat de omgeving het belangrijkst was voor de
ontwikkeling van het kind. Al het gedrag kan je aanleren door stimulus-
respons acties.
Skinner: Operante conditionering
Kinderen kunnen gevormd worden door reinforcers: compliment,
glimlach etc.
Je kan gedrag afleren door straffen: wegnemen van privilege, naar je
kamer etc.
Bandura: sociale leertheorie.
Uitbreiding behaviorisme door vast te stellen dat kinderen leren door
kijken: Oberservational leren en modeling.
Later uitgebreid met self efficacy: kinderen leren zelf omgaan met
situaties door te kijken, luisteren naar feedback en een standaard
ontwikkelen voor hun gedrag.
Ethologisch perspectief
Studie op gedrag van dieren en dat toepassen op kinderen. Gedrag is
adaptief en evolutionair. Origineel van Darwin, die geloofde in Natuurlijke
selectie. Alleen eigenschappen die bijdragen aan overleven worden
doorgegeven. Survival of the fittest.
Imprinten: volggedrag van dieren, dichtbij moeder blijven (hoort bij
dieren, niet mensen)
Imprinten gebeurt tijdens een Kritische periode. (Lorenz)
In mensen noemt Bornstein dit een sensitieve periode: kinderen zijn
heel kwetsbaar voor input uit de omgeving.
Kritiek: er is meer onderzoek nodig naar kritieke en sensitieve perioden.
En zoeken naar antwoorden over ontwikkeling verspreid over de hele
menselijke evolutie is lastig.
Evolutionaire ontwikkelingspsychologie
Psychodynamische theorie: Freud
Ontwikkeling is een balans tussen onderbewuste biologische driften en de
bewuste drift om je aan te passen aan de realiteit waarin we leven.
Persoonlijkheid bestaat uit drie structuren:
1. Id: bestaat uit eigen wensen en instinct
Houdt geen rekening met sociale acceptatie, komt voor bij baby’s.
Leeft voort uit het pleasure principe: de id is gefocust op het
voldoen van de eigen wensen.
2. Ego: wilt eigen wensen behalen maar doet dit op een sociaal
acceptabele manier.
3. Superego: we houden rekening met de culturele waarden, het
geweten speelt een rol. We bereiken deze staat als we 5 jaar oud
zijn.
Ontwikkeling is geen continu proces. Er zijn 5 stadia van ontwikkeling
volgens de psychoseksuele ontwikkeling. In elk stadium draait het om het
doorzetten van seksuele impulsen, van een erogene zone naar de
volgende.
1. De orale fase: (tot 2 jaar)
Kind wil spullen in mond stoppen. Dat is de bron van plezier.
2. De anale fase:
Gefascineerd van zone rondom anus. Leert sluitspier beheersen. Er
kan conflict ontstaan met ouders omdat kind alles wilt laten lopen,
maar ouders willen dat kind zindelijk wordt.
3. De fallische fase (3-6 jaar)
Gericht op de geslachtsorganen, ontdekken dat dat plezier kan
geven. Kind voelt zich aangetrokken aan ouder van andere geslacht.
4. De latentiefase (tot puberteit)
Onderdrukken van seksuele driften, richt zich op sociale en
intellectuele vaardigheden.
5. De genitale fase (tijdens puberteit)
Seksuele gevoelens worden aangewakkerd, persoon zoekt naar
geschikte leeftijdsgenoten.
Kritiek:
Grotendeels gericht op mannen, theorie gebaseerd op vrije associatie en
droomanalyse, moeilijk wetenschappelijk te onderbouwen.
Moderne psychologen lekker nog wel nadruk op biologische driften, maar
niet op de agressieve en seksuele kant.
Psychosociale theorie: Erik Erikson
Gericht op sociale en culturele factoren, en gericht op het hele menselijke
leven.
,Ontwikkeling van de mens als interactie tussen drie systemen:
1. Somatische systeem (lichamelijk)
Dit zijn alle biologische processen.
2. Ego systeem
Proces waarbij het om denken en redeneren gaat.
3. Maatschappelijke systeem
Individu integreert in maatschappij.
Volgens hem gaat iedereen door 8 fasen heen. Tijdens elk van deze fasen
komt de mens een crisis tegen. Als het niet lukt om deze crisis te
overwinnen, dan zal deze later nog terugkomen.
Kritiek:
Er wordt alleen een beschrijving gegeven, geen verklaring. Ook worden
sommige termen onjuist gebruikt, hierdoor kan het soms vaag zijn.
Ontwikkelingstaak theorie: Havighurst
Ontwikkelingstaken zijn kritische taken die in ons leven voorkomen. Deze
theorie is geïnspireerd op Erikson. Er zijn drie ontwikkelinstaken:
1. Fysieke rijping: leren lopen, leren praten
2. Persoonlijke bronnen: ontwikkeling van persoonlijke waarden.
3. Druk van de maatschappij: leren om verantwoordelijk mens te
worden.
Er zijn 6 fasen waarin ontwikkelingstaken zich voortdoen:
- Kindertijd en vroege jeugd (0-5 jaar)
leren lopen, kruipen, praten
- Middelste kindertijd (6-12 jaar)
Meer persoonlijke bronnen.
, - Adolescentie (13-18 jaar)
accepteren van lichaamsbouw, voorbereiden op leven met werk etc.
- Jong volwassene (19-29 jaar)
Ontmoeten van partner
- Middelste volwassenheid (30-60 jaar)
- Latere leeftijd (61+)
Kritiek:
Is gebaseerd op de middenklasse, witte Amerikaan.
Wel beloond om zijn toepasbare theorie.
Behaviorisme en sociale leertheorie
Watson heeft het principe van Pavlov toegepast: Klassieke
conditionering.
Watson concludeerde dat de omgeving het belangrijkst was voor de
ontwikkeling van het kind. Al het gedrag kan je aanleren door stimulus-
respons acties.
Skinner: Operante conditionering
Kinderen kunnen gevormd worden door reinforcers: compliment,
glimlach etc.
Je kan gedrag afleren door straffen: wegnemen van privilege, naar je
kamer etc.
Bandura: sociale leertheorie.
Uitbreiding behaviorisme door vast te stellen dat kinderen leren door
kijken: Oberservational leren en modeling.
Later uitgebreid met self efficacy: kinderen leren zelf omgaan met
situaties door te kijken, luisteren naar feedback en een standaard
ontwikkelen voor hun gedrag.
Ethologisch perspectief
Studie op gedrag van dieren en dat toepassen op kinderen. Gedrag is
adaptief en evolutionair. Origineel van Darwin, die geloofde in Natuurlijke
selectie. Alleen eigenschappen die bijdragen aan overleven worden
doorgegeven. Survival of the fittest.
Imprinten: volggedrag van dieren, dichtbij moeder blijven (hoort bij
dieren, niet mensen)
Imprinten gebeurt tijdens een Kritische periode. (Lorenz)
In mensen noemt Bornstein dit een sensitieve periode: kinderen zijn
heel kwetsbaar voor input uit de omgeving.
Kritiek: er is meer onderzoek nodig naar kritieke en sensitieve perioden.
En zoeken naar antwoorden over ontwikkeling verspreid over de hele
menselijke evolutie is lastig.
Evolutionaire ontwikkelingspsychologie
