Arresten jaar 2 blok 5 Aansprakelijkheidsrecht

Meppelse ree ECLI:NL:HR:1983:AG4688
Meppelse Ree (HR 11 november 1983, ECLI:NL:HR:1983:AG4688).

Arrest Meppelse Ree – Uitwerking
1. Feiten
 Verkeerssituatie in de buurt van Meppel.
 Vos rijdt met zijn auto op een smalle, drukke weg, snelheid ± 80 km/u.
 Kort daarvoor passeerde hij een verkeersbord dat waarschuwde voor
overstekend wild.
 Plotseling steekt een ree vlak voor zijn auto de weg over.
 In een reflex wijkt Vos naar links uit, dus de weghelft van het
tegemoetkomende verkeer.
 Gevolg: een frontale botsing met de tegemoetkomende bestuurder,
Lanting, met aanzienlijke schade.

2. Procesverloop
 Rechtbank / Hof: oordeelden dat Vos geen schuld treft.
o Zijn reactie (uitwijken naar links) was weliswaar ongelukkig, maar
“menselijkerwijs begrijpelijk” gezien de plotselinge en acute
noodsituatie.
o Daarom geen aansprakelijkheid.
 Cassatie (Hoge Raad): Lanting ging in beroep tegen het oordeel van het
hof.

3. Rechtsvraag
 Kan een automobilist die in een plotselinge noodsituatie een begrijpelijke
maar gevaarlijke keuze maakt (uitwijken naar links) een verwijt worden
gemaakt?
 Of geldt hier een schulduitsluitingsgrond (error in extremis / overmacht),
zodat geen aansprakelijkheid bestaat?

4. Overwegingen Hoge Raad
 Uitgangspunt: Voor aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad (art. 6:162
BW) is schuld (toerekenbaarheid) vereist.
 Het hof had geoordeeld dat Vos’ gedrag weliswaar gevaarlijk was, maar
“menselijkerwijs begrijpelijk” en dus niet verwijtbaar.
 De Hoge Raad maakt onderscheid tussen:
o Menselijkerwijs begrijpelijk → subjectief;
o Rechtens verwijtbaar → objectief, juridisch criterium.
 Belangrijke elementen in de beoordeling:
1. Alternatieven: er waren andere, veiliger gedragsopties
beschikbaar (remmen, uitwijken naar rechts of in ieder geval niet
naar links).
2. Waarschuwingsbord: Vos passeerde kort tevoren een bord dat
waarschuwde voor overstekend wild. Hij had dus rekening moeten
houden met de mogelijkheid van plotseling overstekend groot wild.

, 3. Criterium schulduitsluiting: Schulduitsluiting (error in extremis)
geldt alleen als “rechtens geen enkel verwijt” gemaakt kan worden.
Niet voldoende is dat het gedrag “menselijkerwijs begrijpelijk” was.
 Conclusie HR: Het oordeel van het hof dat Vos geen verwijt kan worden
gemaakt is onjuist.
→ Het gedrag kan hem rechtens worden toegerekend.

5. Beslissing Hoge Raad
 Vernietigt het arrest van het hof.
 Verwijst de zaak terug.
 Stelt vast: Vos kan aansprakelijk zijn voor de schade van Lanting.


6. Rechtsregel
 Bij plotselinge noodsituaties (error in extremis) geldt:
o Alleen als er géén redelijk alternatief beschikbaar was, en de
reactie van de dader daarom rechtens niet verwijtbaar is, kan
schulduitsluiting aangenomen worden.
o Dat een reactie “menselijkerwijs begrijpelijk” is, betekent niet
automatisch dat geen schuld bestaat.
 Voor aansprakelijkheid is beslissend of de dader, gelet op alle
omstandigheden, rechtens een verwijt kan worden gemaakt.

7. Betekenis in de rechtspraktijk
 Dit arrest is een klassiek leerstuk in het aansprakelijkheidsrecht:
o Het benadrukt het onderscheid tussen subjectieve begrijpelijkheid
en objectieve verwijtbaarheid.
o Het illustreert de strenge maatstaf voor schulduitsluiting in het
verkeer.
o Waarschuwingssignalen (zoals verkeersborden) wegen mee bij de
vraag of iemand bedacht had moeten zijn op gevaar.
 Belangrijk arrest om error in extremis te begrijpen: alleen in uitzonderlijke
situaties, waarin geen enkel redelijk alternatief bestond, kan een dader aan
aansprakelijkheid ontsnappen.

8. Toepassing op tentamen
Als je een soortgelijke casus krijgt:
1. Feiten schetsen → plotseling gevaar, reactie van de bestuurder.
2. Kwalificeren → was er een onrechtmatige daad? Vereisten art. 6:162 BW
langsgaan.
3. Schulduitsluiting toetsen → was er een alternatief?
Waarschuwingssignalen?
4. Regel toepassen → “menselijkerwijs begrijpelijk” ≠ schulduitsluiting; het
gaat om rechtens geen verwijt.
5. Conclusie trekken → meestal aansprakelijkheid, tenzij echt géén
alternatief mogelijk was.

, Natronloog ECLI:NL:HR:1982:AG4306
HR 9 april 1982, NJ 1982/614, ECLI:NL:HR:1982:AG4306


Feiten
 Het dorpshuis Kamerik had een beheerder en schoonmaakster.
 De schoonmaakster vond een plastic zakje met een vloeistof in een
berghok en dacht dat het soda was. (ze wist niet dat het natroonloog
was)
 Zij plaatste dit in een emmertje, deed het geheel in een kartonnen
doos, en vervolgens in een vuilniszak.
 De zak werd dichtgebonden en samen met ander huisvuil
buitengezet voor de vuilophaaldienst.
 Bij het legen in de vuilniswagen veroorzaakte de mechaniek dat de
vloeistof (natronloog, een bijtende stof) in het gezicht van een
vuilnisman spatte.
 De vuilnisman liep ernstig oogletsel op.


Rechtsvraag
Is het handelen van het dorpshuis (beheerder/schoonmaakster) jegens de
vuilnisman onrechtmatig in de zin van art. 6:162 BW?
Met andere woorden: is het in strijd met de maatschappelijke
zorgvuldigheid om op deze manier een onbekende vloeistof via het
huisvuil af te voeren?

Procesverloop
 Rechtbank & Hof: geen aansprakelijkheid → men kon niet voorzien
dat juist dit ongeluk zou gebeuren.
 Hoge Raad: vernietigt het arrest van het hof; er is wél sprake van
onrechtmatig handelen.

Oordeel Hoge Raad
 Het hof heeft een te beperkte maatstaf aangelegd. Het is niet vereist
dat de precieze wijze van het ontstaan van het ongeval voorzienbaar
was.
 Het gaat erom dat in algemene zin gevaar voorzienbaar is bij
het zonder voorzorgsmaatregelen wegzetten van een emmer met
onbekende vloeistof in het huisvuil.
 Dat is onrechtmatig, tenzij:
1. men weet of gegronde redenen heeft om aan te nemen dat de
vloeistof bij aanraking géén gevaar oplevert, óf