SWK 4
Hoorcollege 1
sociologie = het systematisch onderzoeken van de samenleving (hoe mensen met elkaar
omgaan)
→ kijken naar hoe mensen in gedrag met elkaar overeenkomen (patronen)
→ invloed van samenleving op gedrag (bvb wetten, regels etc) → en andersom (bvb wij
vormen de wetten en regels etc)
sociologisch perspectief: we begrijpen hoe de samenleving onze keuzes en ervaringen
beïnvloedt (Stel: iemand stopt met school. Als je zonder sociologisch perspectief kijkt, denk
je misschien → “Hij is lui” of “Ze heeft gewoon geen zin meer.”
Maar met een sociologisch perspectief vraag je je af:
- maken de mensen in zijn/haar omgeving hun school niet af en wordt hij/zij daardoor
beïnvloed?)
functies voor pedagogen
● evalueren en ontwikkelen van pedagogisch beleid
● kritisch (pedagogische) reflectie
❖ kritische blik op alledaags denken
❖ spelinzicht
❖ sociale activatie → je boeit niet alleen om loonstrook, je boeit ook echt
ontstaan van sociologie
→ Franse Revolutie (1789): standenmaatschappij (boeren, adel, geestelijken) verdween
→ gevolgen Industriële Revolutie (19e eeuw)
- Arbeidsdeling → boeren moesten ineens in fabriek gaan werken als land werd
afgepakt voor bvb verstedelijking
- Verstedelijking
→ verdwijnen van kerkelijke macht: secularisering
→ samenleving werd complexer
belangrijke sociologische begrippen
➢ idee van Tönnies → van gemeinschaft naar gesellschaft → we zijn dichter op elkaar
gaan wonen, maar staan mentaal verder van elkaar af → denk aan de boeren die
hadden vroeger een veel betere band met elkaar dan dat je nu in je huisje in ams
hebt met je buren
➢ idee van Marx → arbeidsdeling en vervreemding: naarmate je mensen meer eigen
taakjes laat doen (specifieke taak in fabriek aan lopende band) dan raken ze ook
steeds meer vervreemd van de maatschappij → denk aan de oma van Emran, als je
haar van haar eigen grond af haalt en ergens in een fabriek stopt zal ze steeds
verder verwijderd raken van haar eigen omgeving (en haarzelf)
➢ idee van Durkheim →
● het sociale als een eigensoortige werkelijkheid → hoe de wereld dingen ziet
verschilt van hoe jij dingen ziet → er is een sociale norm
● anomie → normloosheid ontstaat waardoor er meer chaos is → vroeger was
seks voor het huwelijk niet mogelijk. nu mag er meer maar daardoor meer
chaos → waar trekken we dan de lijn? Prostitutie? of eerder
1
, ●van mechanische naar organische solidariteit → vroeger was er solidariteit
omdat men op elkaar leek (mechanische solidariteit) → ik ben boer, jij ook en
hij ook, dus ik help je want hetzelfde had mij kunnen overkomen → nu is
iedereen anders → nu solidariteit op basis van dat we elkaar nodig hebben
(organische solidariteit), ik help jou nu want ik weet dat ik in de toekomst ook
hulp nodig heb bij mijn verslag
➢ idee van Weber → wereld wordt steeds rationeler. Dit zorgt ook voor de ‘onttovering’
van dingen → docenten zijn niet meer zo speciaal als dat ze vroeger waren, nu
mentaliteit van ‘vertel gwn wat ik moet weten voor tentamen en dan kan ik weer naar
huis’
Waardevrij kijken naar sociaal handelen → zonder je eigen normen en waarden naar
de wereld kijken dan pas goede pedagoog → kritiek hierop: dit is bijna niet te doen,
ook kan je dan niet betrokken zijn → naïef → je moet je er bewust van zijn maar
weten hoe je er mee kan handelen
Analyseniveaus
Wat is een theorie?
Een theorie is een logisch samenhangend systeem van beweringen en opvattingen over een
onderwerp, waarin toetsbare aannames (hypothesen) geformuleerd zijn.
Bijvoorbeeld:
● Klimaatverandering (opwarming)
○ Hypothese 1: een natuurlijk verschijnsel
○ Hypothese 2: ontstaat door de uitstoot van broeikasgassen
● Longcovid
○ Hypothese 1: een psychisch verschijnsel
○ Hypothese 2: een biologisch verschijnsel
theoretische benaderingen (4 benaderingen waarover we theorieën vormen over de
maatschappij)
★ structureel functionalisme: de wereld is een grote structuur / samenwerking waarin
iedereen rollen heeft die elkaar in stand houden → gezin, werk, school
★ conflictsociologie: tegenovergestelde van structureel functionalisme → alles op de
wereld is een uitkomst van ongelijkheid en conflicten tussen groepen, bvb wie heeft
de macht en wie niet. Gezin is een uitkomst van een conflict van bvb wie de baas is
2
, ★ symbolisch interactionisme: samenleving zien we als geheel van de betekenis die we
aan dingen geven → studie kan functioneert door de betekenis die docent heeft,
betekenis die pedagogiek heeft, betekenis aan toets etc
★ rationele keuzebenadering: de samenleving/wereld/gezin is een grote
onderhandeling waarin iedereen doet wat voor hem het beste uitkomt → constante
kosten en batenanalyse, wat levert het mij op vs wat kost het mij. Zodra een vader
denkt dit kost mij te veel geld, tijd moeite etc → gaat hij ervandoor
zie voorbeeld oefening hc 1 minuut 1.17
3
, Hoorcollege 2
sociale ongelijkheid = is verbonden met sociale privileges en macht (sommige kinderen
worden geboren in een gezin waar veel geld verdiend wordt met een groter netwerk→
bevoorrecht, en sommige in een gezin waar armoede heerst.)
→ dit is een soort vicieuze cirkel → arme mensen hebben minder geld voor studieboeken
etc of huiswerkbegeleiding waardoor ze vaak minder hoog opgeleid zijn.
machtsbronnen en privileges
❖ economisch
→ iets wat weinig beschikbaar is = €€€ → dus macht is als je bezit over schaarse
goederen → dat vergroot de kans op comfort en gezondheid → als je hoger
inkomen hebt kan je bvb gezonder eten en leven
❖ politiek
politiek heeft macht doordat ze beschikking hebben over het opleggen van sancties
→ dus kunnen zoals in corona bepaalde dingen instellen zoals avondklok en etc.
→ hebben bepaalde bevoegdheden en rechten
❖ affectief
vermogen om emotioneel te binden als je bepaalde status en aanzien hebt
→ mensen luisteren bvb beter naar iemand die veel respect of populariteit heeft
(professor of ander belangrijk iemand)
❖ cognitief
deskundigen en mensen met toegang tot kennis en info → hebben vaak ook meer
invloed (kennis geeft macht, omdat je meer weet en dus meer kunt bereiken)
waar komt sociale ongelijkheid voort?
→ geen universele verklaring voor
➔ afhankelijkheidsrelaties
- dynamiek economische bindingen door productie en handel → vroeger ruilen
in natura tegenwoordig met geld
- sociale ongelijkheid het begon dus vroeger al → als je veel land had kon je
meer ruilen → dan had je bvb mooie aardbeien en vruchten terwijl de ander
alleen aardappels kon ruilen
- maar ook verschil in opleidingen → advocaat vs loodgieter → loodgieter is op
dit moment zo schaars dat ze bvb bijna even veel verdienen als advocaat (vb
vraag en aanbod: loodgieter vs advocaat)
➔ factoren in sociale ongelijkheid
- ongelijk verdeelde machtsbronnen (oud en nieuw geld → mensen die
generatie op generatie geld overdragen vb van oud geld → nieuw geld is
nieuw en heb je dus zelf hard voor gewerkt)
- ongelijkheid door leeftijd en sekse → gediscrimineerd aan de hand hiervan
vrouwen ongelijke positie op arbeidsmarkt “deeltijdprinsesjes”
emancipatie = het streven naar een volwaardige plaats in de samenleving
vanuit achtergestelde positie
en leeftijdsdiscriminatie → vb dat oudere mensen soms niet meer worden
aangenomen omdat ze dichter bij pensioen zitten en meer risico op ziek
worden.
4
Hoorcollege 1
sociologie = het systematisch onderzoeken van de samenleving (hoe mensen met elkaar
omgaan)
→ kijken naar hoe mensen in gedrag met elkaar overeenkomen (patronen)
→ invloed van samenleving op gedrag (bvb wetten, regels etc) → en andersom (bvb wij
vormen de wetten en regels etc)
sociologisch perspectief: we begrijpen hoe de samenleving onze keuzes en ervaringen
beïnvloedt (Stel: iemand stopt met school. Als je zonder sociologisch perspectief kijkt, denk
je misschien → “Hij is lui” of “Ze heeft gewoon geen zin meer.”
Maar met een sociologisch perspectief vraag je je af:
- maken de mensen in zijn/haar omgeving hun school niet af en wordt hij/zij daardoor
beïnvloed?)
functies voor pedagogen
● evalueren en ontwikkelen van pedagogisch beleid
● kritisch (pedagogische) reflectie
❖ kritische blik op alledaags denken
❖ spelinzicht
❖ sociale activatie → je boeit niet alleen om loonstrook, je boeit ook echt
ontstaan van sociologie
→ Franse Revolutie (1789): standenmaatschappij (boeren, adel, geestelijken) verdween
→ gevolgen Industriële Revolutie (19e eeuw)
- Arbeidsdeling → boeren moesten ineens in fabriek gaan werken als land werd
afgepakt voor bvb verstedelijking
- Verstedelijking
→ verdwijnen van kerkelijke macht: secularisering
→ samenleving werd complexer
belangrijke sociologische begrippen
➢ idee van Tönnies → van gemeinschaft naar gesellschaft → we zijn dichter op elkaar
gaan wonen, maar staan mentaal verder van elkaar af → denk aan de boeren die
hadden vroeger een veel betere band met elkaar dan dat je nu in je huisje in ams
hebt met je buren
➢ idee van Marx → arbeidsdeling en vervreemding: naarmate je mensen meer eigen
taakjes laat doen (specifieke taak in fabriek aan lopende band) dan raken ze ook
steeds meer vervreemd van de maatschappij → denk aan de oma van Emran, als je
haar van haar eigen grond af haalt en ergens in een fabriek stopt zal ze steeds
verder verwijderd raken van haar eigen omgeving (en haarzelf)
➢ idee van Durkheim →
● het sociale als een eigensoortige werkelijkheid → hoe de wereld dingen ziet
verschilt van hoe jij dingen ziet → er is een sociale norm
● anomie → normloosheid ontstaat waardoor er meer chaos is → vroeger was
seks voor het huwelijk niet mogelijk. nu mag er meer maar daardoor meer
chaos → waar trekken we dan de lijn? Prostitutie? of eerder
1
, ●van mechanische naar organische solidariteit → vroeger was er solidariteit
omdat men op elkaar leek (mechanische solidariteit) → ik ben boer, jij ook en
hij ook, dus ik help je want hetzelfde had mij kunnen overkomen → nu is
iedereen anders → nu solidariteit op basis van dat we elkaar nodig hebben
(organische solidariteit), ik help jou nu want ik weet dat ik in de toekomst ook
hulp nodig heb bij mijn verslag
➢ idee van Weber → wereld wordt steeds rationeler. Dit zorgt ook voor de ‘onttovering’
van dingen → docenten zijn niet meer zo speciaal als dat ze vroeger waren, nu
mentaliteit van ‘vertel gwn wat ik moet weten voor tentamen en dan kan ik weer naar
huis’
Waardevrij kijken naar sociaal handelen → zonder je eigen normen en waarden naar
de wereld kijken dan pas goede pedagoog → kritiek hierop: dit is bijna niet te doen,
ook kan je dan niet betrokken zijn → naïef → je moet je er bewust van zijn maar
weten hoe je er mee kan handelen
Analyseniveaus
Wat is een theorie?
Een theorie is een logisch samenhangend systeem van beweringen en opvattingen over een
onderwerp, waarin toetsbare aannames (hypothesen) geformuleerd zijn.
Bijvoorbeeld:
● Klimaatverandering (opwarming)
○ Hypothese 1: een natuurlijk verschijnsel
○ Hypothese 2: ontstaat door de uitstoot van broeikasgassen
● Longcovid
○ Hypothese 1: een psychisch verschijnsel
○ Hypothese 2: een biologisch verschijnsel
theoretische benaderingen (4 benaderingen waarover we theorieën vormen over de
maatschappij)
★ structureel functionalisme: de wereld is een grote structuur / samenwerking waarin
iedereen rollen heeft die elkaar in stand houden → gezin, werk, school
★ conflictsociologie: tegenovergestelde van structureel functionalisme → alles op de
wereld is een uitkomst van ongelijkheid en conflicten tussen groepen, bvb wie heeft
de macht en wie niet. Gezin is een uitkomst van een conflict van bvb wie de baas is
2
, ★ symbolisch interactionisme: samenleving zien we als geheel van de betekenis die we
aan dingen geven → studie kan functioneert door de betekenis die docent heeft,
betekenis die pedagogiek heeft, betekenis aan toets etc
★ rationele keuzebenadering: de samenleving/wereld/gezin is een grote
onderhandeling waarin iedereen doet wat voor hem het beste uitkomt → constante
kosten en batenanalyse, wat levert het mij op vs wat kost het mij. Zodra een vader
denkt dit kost mij te veel geld, tijd moeite etc → gaat hij ervandoor
zie voorbeeld oefening hc 1 minuut 1.17
3
, Hoorcollege 2
sociale ongelijkheid = is verbonden met sociale privileges en macht (sommige kinderen
worden geboren in een gezin waar veel geld verdiend wordt met een groter netwerk→
bevoorrecht, en sommige in een gezin waar armoede heerst.)
→ dit is een soort vicieuze cirkel → arme mensen hebben minder geld voor studieboeken
etc of huiswerkbegeleiding waardoor ze vaak minder hoog opgeleid zijn.
machtsbronnen en privileges
❖ economisch
→ iets wat weinig beschikbaar is = €€€ → dus macht is als je bezit over schaarse
goederen → dat vergroot de kans op comfort en gezondheid → als je hoger
inkomen hebt kan je bvb gezonder eten en leven
❖ politiek
politiek heeft macht doordat ze beschikking hebben over het opleggen van sancties
→ dus kunnen zoals in corona bepaalde dingen instellen zoals avondklok en etc.
→ hebben bepaalde bevoegdheden en rechten
❖ affectief
vermogen om emotioneel te binden als je bepaalde status en aanzien hebt
→ mensen luisteren bvb beter naar iemand die veel respect of populariteit heeft
(professor of ander belangrijk iemand)
❖ cognitief
deskundigen en mensen met toegang tot kennis en info → hebben vaak ook meer
invloed (kennis geeft macht, omdat je meer weet en dus meer kunt bereiken)
waar komt sociale ongelijkheid voort?
→ geen universele verklaring voor
➔ afhankelijkheidsrelaties
- dynamiek economische bindingen door productie en handel → vroeger ruilen
in natura tegenwoordig met geld
- sociale ongelijkheid het begon dus vroeger al → als je veel land had kon je
meer ruilen → dan had je bvb mooie aardbeien en vruchten terwijl de ander
alleen aardappels kon ruilen
- maar ook verschil in opleidingen → advocaat vs loodgieter → loodgieter is op
dit moment zo schaars dat ze bvb bijna even veel verdienen als advocaat (vb
vraag en aanbod: loodgieter vs advocaat)
➔ factoren in sociale ongelijkheid
- ongelijk verdeelde machtsbronnen (oud en nieuw geld → mensen die
generatie op generatie geld overdragen vb van oud geld → nieuw geld is
nieuw en heb je dus zelf hard voor gewerkt)
- ongelijkheid door leeftijd en sekse → gediscrimineerd aan de hand hiervan
vrouwen ongelijke positie op arbeidsmarkt “deeltijdprinsesjes”
emancipatie = het streven naar een volwaardige plaats in de samenleving
vanuit achtergestelde positie
en leeftijdsdiscriminatie → vb dat oudere mensen soms niet meer worden
aangenomen omdat ze dichter bij pensioen zitten en meer risico op ziek
worden.
4
