Overheid en privaatrecht
Hoorcolleges
2021/2021
,Inhoudsopgave
Week 1A: Overheid en aansprakelijkheid: onrechtmatige overheidsdaad ..................................................... 3
Week 1B: Rechtmatige overheidsdaad ........................................................................................................ 8
Week 2A: Overheid en privaatrecht........................................................................................................... 14
Week 2B: Verdieping onrechtmatige daad: ge- en verbod door en tegen het bestuur .................................. 20
Week 3A: Planschadevergoeding .............................................................................................................. 25
Week 3B: Keuze voor publiek- of privaatrechtelijke rechtspersoon ter behartiging van publiek belang ........ 31
College 4A: Bestuur en privaatrecht: nakomen van overeenkomsten .......................................................... 39
College 4B: Gastcollege Instituut Mijnbouwschade Groningen ................................................................... 43
Week 5A: Gebiedsontwikkeling met overeenkomsten ............................................................................... 46
Week 5B: Zelfstandige schadeverzoekschriftprocedure .............................................................................. 51
Week 6A: Publiek domein/openbare zaken ............................................................................................... 56
Week 6B: Casus ........................................................................................................................................ 59
2
, Week 1A: Overheid en aansprakelijkheid: onrechtmatige overheidsdaad
Besluitenaansprakelijkheid
• Aansprakelijkheid voor appellabele besluiten:
o Aansprakelijkheid voor niet appellabele besluiten (i.b. algemeen verbindende voorschriften)
apart onderwerp;
o Overheidsaansprakelijkheidsrecht is veel breder (feitelijk handelen, nalaten, privaatrechtelijke
rechtshandelingen).
• Besluitenaansprakelijkheidsrecht kenmerkt zich door een samenspel van bestuursrechter en
burgerlijke rechter:
o Dubbelrol bestuursrechter: vernietigingsberoep en schadeverzoeken;
o Burgerlijke rechter (nog steeds) veel ‘leading cases’.
Afstemming burgerlijke en bestuursrechter
o HR 13 maart 2015, AB 2015/188 m. nt. Ortlep (fiscale zaak) r.o. 2.2.2 (let op: art. 8:73 Awb is
per 1/7/2013 geschrapt).
Onrechtmatige daad en overheidshandelen
• 6:162 BW: iemand pleegt een onrechtmatige daad als hij:
o Een inbreuk maakt op een recht van een ander;
o Iets doet of nalaat in strijd met wettelijke plicht;
o Iets doet of nalaat in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijke
verkeer betaamt.
• Feitelijk handelen;
• (Bestuurs)wetgeving en rechtspraak;
• Niet appellabele besluiten;
• Appellabele besluiten.
• De overheid kan gewoon worden beoordeeld op grond van 6:162 BW:
o Voor appellabele besluiten geldt (Van Gog/Nederweert): nemen van een besluit dat later op
wat voor grond dan ook wordt vernietigd door de bestuursrechter = een onrechtmatige daad;
o Bijzondere factoren die de rechterlijke beoordeling van het overheidshandelen bepalen: mate
van vrijheid die wet de overheid laat en algemene beginselen van behoorlijk bestuur.
Formele rechtskracht
• Burgerlijke en bestuursrechter hanteren de regel dat de onrechtmatigheid van het
schadeveroorzakende besluit in de bestuursrechtelijke rechtsgang wordt bepaald;
• Hoe?
o Vernietiging door bestuursrechter;
o Herroeping/intrekking door bestuursorgaan wegens onrechtmatigheid;
o Erkenning van de onrechtmatigheid door bestuursorgaan;
• Doet geen van deze gevallen zich voor, dan wordt het (appellabele) besluit rechtmatig geacht.
Zowel bestuursrechter als burgerlijke rechter hanteren deze rechtmatigheidsfictie.
o Heesch van de Akker (m. nt. MS): “Voorop moet worden gesteld … zou zijn vernietigd.”
o Waarom?
1. Geen verschil oordeel HR en bestuursrechter;
2. Rechtmatigheidsoordeel door gespecialiseerde bestuursrechter;
3. Belang van rechtszekerheid is gediend bij de korte termijnen.
K. Kana 3
Hoorcolleges
2021/2021
,Inhoudsopgave
Week 1A: Overheid en aansprakelijkheid: onrechtmatige overheidsdaad ..................................................... 3
Week 1B: Rechtmatige overheidsdaad ........................................................................................................ 8
Week 2A: Overheid en privaatrecht........................................................................................................... 14
Week 2B: Verdieping onrechtmatige daad: ge- en verbod door en tegen het bestuur .................................. 20
Week 3A: Planschadevergoeding .............................................................................................................. 25
Week 3B: Keuze voor publiek- of privaatrechtelijke rechtspersoon ter behartiging van publiek belang ........ 31
College 4A: Bestuur en privaatrecht: nakomen van overeenkomsten .......................................................... 39
College 4B: Gastcollege Instituut Mijnbouwschade Groningen ................................................................... 43
Week 5A: Gebiedsontwikkeling met overeenkomsten ............................................................................... 46
Week 5B: Zelfstandige schadeverzoekschriftprocedure .............................................................................. 51
Week 6A: Publiek domein/openbare zaken ............................................................................................... 56
Week 6B: Casus ........................................................................................................................................ 59
2
, Week 1A: Overheid en aansprakelijkheid: onrechtmatige overheidsdaad
Besluitenaansprakelijkheid
• Aansprakelijkheid voor appellabele besluiten:
o Aansprakelijkheid voor niet appellabele besluiten (i.b. algemeen verbindende voorschriften)
apart onderwerp;
o Overheidsaansprakelijkheidsrecht is veel breder (feitelijk handelen, nalaten, privaatrechtelijke
rechtshandelingen).
• Besluitenaansprakelijkheidsrecht kenmerkt zich door een samenspel van bestuursrechter en
burgerlijke rechter:
o Dubbelrol bestuursrechter: vernietigingsberoep en schadeverzoeken;
o Burgerlijke rechter (nog steeds) veel ‘leading cases’.
Afstemming burgerlijke en bestuursrechter
o HR 13 maart 2015, AB 2015/188 m. nt. Ortlep (fiscale zaak) r.o. 2.2.2 (let op: art. 8:73 Awb is
per 1/7/2013 geschrapt).
Onrechtmatige daad en overheidshandelen
• 6:162 BW: iemand pleegt een onrechtmatige daad als hij:
o Een inbreuk maakt op een recht van een ander;
o Iets doet of nalaat in strijd met wettelijke plicht;
o Iets doet of nalaat in strijd met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijke
verkeer betaamt.
• Feitelijk handelen;
• (Bestuurs)wetgeving en rechtspraak;
• Niet appellabele besluiten;
• Appellabele besluiten.
• De overheid kan gewoon worden beoordeeld op grond van 6:162 BW:
o Voor appellabele besluiten geldt (Van Gog/Nederweert): nemen van een besluit dat later op
wat voor grond dan ook wordt vernietigd door de bestuursrechter = een onrechtmatige daad;
o Bijzondere factoren die de rechterlijke beoordeling van het overheidshandelen bepalen: mate
van vrijheid die wet de overheid laat en algemene beginselen van behoorlijk bestuur.
Formele rechtskracht
• Burgerlijke en bestuursrechter hanteren de regel dat de onrechtmatigheid van het
schadeveroorzakende besluit in de bestuursrechtelijke rechtsgang wordt bepaald;
• Hoe?
o Vernietiging door bestuursrechter;
o Herroeping/intrekking door bestuursorgaan wegens onrechtmatigheid;
o Erkenning van de onrechtmatigheid door bestuursorgaan;
• Doet geen van deze gevallen zich voor, dan wordt het (appellabele) besluit rechtmatig geacht.
Zowel bestuursrechter als burgerlijke rechter hanteren deze rechtmatigheidsfictie.
o Heesch van de Akker (m. nt. MS): “Voorop moet worden gesteld … zou zijn vernietigd.”
o Waarom?
1. Geen verschil oordeel HR en bestuursrechter;
2. Rechtmatigheidsoordeel door gespecialiseerde bestuursrechter;
3. Belang van rechtszekerheid is gediend bij de korte termijnen.
K. Kana 3
