Samenvatting - Schadevergoedingsrecht

SCHADEVERGOEDINGSRECHT




1

,Inleiding
-Schadevergoedingsrecht is meer dan buitencontractuele aansprakelijkheid

-Historisch uitgangspunt blijft relevant: “The loss lies where it falls”
 Als er ergens schade ontstaat, dan is het uitgangspunt van het privaatrecht dat die schade blijft liggen
bij het slachtoffer
 Maar dat stemt niet overeen met wat wij als moderne verzorgingsstaat verwachten: als zich ergens een
schadegeval voordoet, dan is de eerste reflex van de samenleving: “Wie gaat die slachtoffers
vergoeden?” => als iemand pech heeft, dan moeten we dat als samenleving oplossen (pech moet weg)

-Doelstelling
 Of en onder welke voorwaarden kan een benadeelde die schade lijdt ten gevolge van activiteiten van
andere personen aanspraak maken op herstel van de geleden schade?
o Ik leid schade die is uitgelokt door activiteiten van andere personen, in welke mate kan ik dan
die schade verhalen?
 Bv. Shell-zaak: de eerste klimaatzaken waren altijd tegen overheden obv 1382 oud BW (nu 6.5 BW),
dus obv buitencontractuele asa => maar nu gaat men ook grote ondernemingen dagvaarden
o Shell zorgt wereldwijd voor gigantische co2-uitstoot, en heeft dus aandeel in de opwarming van
het klimaat (maar dat gaat veel verder dan de overheid dagvaarden)
o In eerste aanleg (in Nederland heeft men meer durf dan in België) heeft de rechter gezegd dat
Shell zich onzorgvuldig heeft gedragen (toepassing algemene zorgvuldigheidsnorm), en
rechtbank is zo ver gegaan om te zeggen dat zij als rechter een sanctie kunnen uitspreken (co2-
uitstoot met zoveel % verlagen)
 Wat wringt aan die uitspraak? Stel we denken de fout weg van Shell, hebben we dan
dezelfde schade? Dat is onzeker, maar waarschijnlijk wel => indien geen zeker
oorzakelijk verband moet de vordering afgewezen worden (MAAR IN BOEK 6: OOK
MOGELIJK BIJ ONZKER OORZAKELIJK VERBAND, en dit zal een grote invloed spelen op
klimaatzaken)
 Maar los van het aansprakelijkheidsrecht: rechter raakt aan de scheiding der machten
o In Hoger Beroep: opnieuw werd onzorgvuldigheid vastgesteld, maar HvB zeg dat ze wel een
verplichting kunnen opleggen om te reduceren, maar ze kunnen er geen percentage opplakken,
want er is geen wetenschappelijke consensus over hoeveel vermindering nodig is om tot de
juiste resultaten te komen
 Bv. casus overheidsaansprakelijkheid bij Julie van Espen
 Bv. Babboe-bakfietsen braken in twee zonder aanleiding, productiefout met kader (artikel op Toledo)
=> voorbeeld van productaansprakelijkheid, maar ook een groepsvordering (in België heeft dat een
beperkt toepassingsgebied)
 Bv. 3M (3M produceert PFOS en PFAS en daardoor heel veel vervuiling in die buurt)
o Een gezin dat een precedent wou creëren (gezin heeft daar een huis gekocht met een tuin, en
dat gezin is nu ongerust dat grond vervuild is), zij hebben casus burenhinder gestart
 Voordeel: je moet geen fout aantonen, maar gewoon aantonen dat er een onevenwicht
is ontstaan met bovenmatige hinder
 Vrederechter heeft geoordeeld dat dit een voorbeeld is van burenhinder
o Vissersbond in Nederland was gewoon om te vissen in de Westerschelde => dat kan niet meer,
want die is te vervuild door 3M (artikel op Toledo)

1. Overzicht van de vergoedingsregelingen
-Vergoederingsregelingen: niet enkel buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht (1382 oud BW, 5.6 BW), maar
er zijn ook andere aansprakelijkheidregelingen




2

,-Stel dat prof de ICT-man moet halen om les op te starten, man loopt naar beneden en struikelt over een
boekentas en hij is serieus toegetakeld => gaat naar het ziekenhuis; ziekenhuisbacterie => aantal weken
economisch ongeschikt en kan niet komen werken
 Man heeft schade en wil die schade vergoed zien
 Wat is de grondslag om die schade te vergoeden?



A. Gemeen buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht (Art. 1382-1386bis oud BW / Boek 6)
-Art. 1382 Oud BW:
 Persoonlijke aansprakelijkheid (nu: aansprakelijkheid voor eigen daad)
o De student zelf: heeft de student een fout begaan door zijn boekentas daar te plaatsen?
(algemene zorgvuldigheidsnorm)
o Fout moet bewezen worden door ICT-man
 Kwalitatieve aansprakelijkheid (nu: aansprakelijkheid voor andermans daad) => voor personen, zaken en
dieren
o Voordeel van kwalitatieve aansprakelijkheid: er is een voordeel op bewijsvlak, want het werkt met
vermoedens (we vermoeden de fout)
o Kwalitatieve aansprakelijkheid voor personen
 OUDERS: Kans onder oude BW dat we aan de ouders geraken is klein, aangezien de
student meerderjarig is
 ONDERWIJZERS: Aansprakelijkheid van onderwijzers voor hun leerlingen, dus prof voor
student als de student een objectieve fout heeft begaan, dan vermoeden dat er fout zit
in het toezicht => hier geen probleem dat student meerderjarig is
 AANSTELLERS: KULeuven als aansteller van de prof => er moet een band van
aanstelling zijn (= ondergeschikt verband: controle en toezicht), en proffen hebben een
band van aanstelling op onderwijsvlak, maar niet op onderzoeksvlak (academische
vrijheid)
o Kwalitatieve aansprakelijkheid voor dieren: zal hier niet van toepassing zijn
o Kwalitatieve aansprakelijkheid voor zaken
 Is hier sprake van een gebrekkige zaak? Met de boekentas is niks mis
 Is het hele lokaal gebrekkig? Dit is het concept van de samengestelde zaak, maar niet
meer nodig onder het nieuwe recht (bv. Misschien moet er een bergplaats zijn voor
boekentassen?)

-Het gemeen buitencontracteel aansprakelijkheidsrecht van 1382-1386bis (nu in boek 6 sinds 1/1/2025)
 Dit was bij de komst van het BW van 1804 lange tijd de enige uitzondering op de het uitgangspunt van
‘loss lies where it falls’
 Dus waar schade wel kon verhaald worden op de schade die door de persoon werd veroorzaakt => de
enige uitzondering daarop was via gemeen buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht

-Strenge voorwaarden: fout – schade – oorzakelijk verband

-Integrale schadevergoeding: alle schade wordt vergoed

-Toepassingsgebied: algemeen
 Elk schadegeval kan onder gemeen buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht vallen
 Zelfs voor de komst van boek 6 hebben we gezien dat 1382 wel heel veel ruimte liet voor
aansprakelijkheidsclaims
o Bv. klimaatzaken: er zijn succesvolle klimaatzaken waarbij men resultaten bereikt onder de
strenge vorowaarden van fout, schade, oorzakelijk verband
o Bv. persoonlijkheidsrechten en recht op privacy: deze schade verhalen verloopt ook grotendeels
via gemeen buitencontracuteel aansprakelijkheidsrecht
3

,  Het biedt dus ook oplossingen voor schadegevallen waar we in 1804 absoluut nog niet aan dachten

B. Objectieve of foutloze aansprakelijkheid
-Volgende stap werd gezet aan het einde van de 19de eeuw: industrialisering en opkomst moderne technologie
 Toen heel veel schadegevallen (onveilige situaties) => vaststelling dat het aanspreklijkheidsrecht niet
volstond om al die schadegevallen om de juiste manier te vergoeden
 Evolutie: aantal vormen van aansprakelijkheid ingevoerd zonder bewijs van een fout => foutloze of
objectieve aansprakelijkheden

-Aansprakelijkheid zonder bewijs van fout

-Toepassingsgebied: fragmentarisch, verschillende voorwaarden voor elk regime



-Voorbeeld van wettelijke oorsprong: productenaansprakelijkheid
 Productaansprakelijkheid (Babboe-fietsen) => nu in boek 6 is er een laatste hoofdstuk met bijzondere
aansprakelijkheidsregimes, oa productaansprakelijkheid (dus niet meer zoeken in een aparte wet)
 Nieuwe richtlijn productaansprakelijkheid die moet worden omgezet in het Belgisch recht => Waarom is
deze richtlijn gewijzigd? Wat als AI aan de oorzaak ligt van het schadegeval (bv. persoon wordt
omvergereden door zelfrijdende auto, wie is dan aansprakelijk?)
 Het helpt wel in bepaalde sectoren, maar ook te relativeren: prof heeft teleurstellende casus achter de
rug met die productaansprakelijkheid
o Het probleem is vaak dat de productent in het buitenland zit (allemaal mooi en wel dat je
productent kan aanspreken, maar als producent in Duitsland zit en Duitse producent heeft frame
gehaald uit Tsjechië, dan krijg je meteen heel complexe procudure die heel lang kan duren als
niemand zijn aansprakelijkheid wil aanvaarden)
o Het klinkt mooi op papier, maar de slagkracht van de foutloze aansprakelijkheid valt te
relativeren

-Voorbeeld van jurisprudentiële oorsprong (verankerd in art. 3.101 BW): bovenmatige burenhinder
 Ontwikkeld in de rechtspraak en verankerd in boek 3 => burenhinder (cfr. casus van 3M)

-Bijzondere vorm: risico-aansprakelijkheid
 <-> Bij foutloze aansprakelijkheid krijg je fout op een blaadje: je moet fout niet meer bewijzen
 Bij risico-aansprakelijkheid gaat men niet alleen de fout vermoeden, maar ook een oorzakelijk verband
vermoeden
o Er moet niet echt sprake zijn van een oorzakelijk verband, het volstaat dat de persoon die
aangesproken wordt een bepaalde band heeft met het schadegeval (geen oorzakelijk verband)
 Voorbeelden
o Kerncentrales: stel dat er een ongeval is in een kerncentrale met schade tot gevolg, dan rust
risico aansprakelijkheid op de uitbater van de kerncentrale => je moet als slachtoffer niet
bewijzen dat er een fout gebeurd is, ook niet dat er een oorzakelijk verband is, maar wel dat er
een band is tussen het slachtoffer (die bv. radioactief besmet is), het schadeverwekkend feit, en
de activiteit die de kerncentrale heeft uitgeoefend
o Olietankers op zee waarvan het lek schade berokkend
o Luchtvaartsector
 Idee achter risico-aansprakelijkheid: het gaat altijd om risicovolle activiteiten, maar dat is wel een
economische activiteit die belangrijk is voor een samenleving
o We laten de activiteit wel toe, maar we leggen een risico-aansprakelijkheid op diegene die de
activiteit uitoefent



4