BOK: Mens en gezondheid
1.1 Gezondheid:
- Gezondheid (= gezondheid is een volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden
en niet louter het ontbreken van ziekten of gebreken)
Dimensies van Blaxter:
1. Gezond zijn is als iemand niet ziek is,
2. Gezondheid als bezit (gezonde familie, snel kunnen herstellen),
3. Gezond gedrag vertonen (goed voor jezelf zorgen, sporten),
4. Gezondheid als lichamelijke fitheid (energiek, genoeg slaap),
5. Gezondheid als functie (kun je alles doen wat je wilt?),
6. Gezondheid als psychosociaal welzijn (meedoen in de samenleving, sociale
contacten).
Model van Huber:
(= De gezondheid bepalen vanuit zes verschillende dimensies, de resultaten worden
teruggezien in een spinnenweb)
1. Lichaamsfuncties (slapen, eten, bewegen);
2. Mentaal welbevinden (vrolijk zijn, jezelf accepteren, omgaan met
veranderingen)
3. Zingeving (levenslust, zinvol, vertrouwen hebben);
4. Kwaliteit van leven (genieten, balans, omgeving, lekker in je vel);
5. Meedoen in de samenleving (sociale contacten, leuke dingen
doen, erbij horen);
6. Dagelijkse functioneren (voor jezelf zorgen, omgaan met geld,
kunnen werken).
Het verschil tussen biomedische en biopsychosociale modellen:
- Biomedisch, René Descartes (= lichaam en geest gescheiden houden)
Er wordt alleen gekeken naar de biologische factoren. Het geeft een duidelijke oorzaak-
gevolg weer.
- Biopsychosociaal, George Engel (= een breder model dat kijkt naar biologische,
psychologische en sociale factoren)
Er wordt ook gekeken naar de psychologische en sociale factoren. Het model is dus breder,
maar daardoor kan het oorzaak-gevolg een stuk vager worden.
1. Biologische factoren:
Leeftijd, Geslacht, Erfelijke ziektes
2. Psychologische factoren:
Persoonlijkheid (Big five), Kwaliteiten, Welbevinden, Emoties
3. Sociale factoren:
Cultuur, Omgeving, Geloof, Sociale relaties, Sociaal/economische klassen
,1.2 Gezondheidsvaardigheden:
Verschillende niveaus van gezondheidsvaardigheden:
- Functioneel: lezen en schrijven, rekenen en zoeken op het internet.
- Communicatief/interactief: begrijpend lezen, abstract denken, hoofdzaken
onderscheiden, reflecteren en ook vragen kunnen en durven stellen.
- Kritisch: toepassen van de informatie, ordenen, vooruitdenken, prioriteiten stellen.
Het opvolgen van advies:
- Compliantie of compliantie gedrag (= In hoeverre een patiënt de aanwijzingen van de
arts opvolgt)
- Concordantie (= Een gezamenlijk bereikte overeenkomst tussen arts en patiënt
omtrent de juiste behandeling)
- Therapietrouw (= De mate waarin het gedrag van de patiënt overeenkomst met de
afgesproken aanbevelingen van een zorgverlener)
Redenen waarom een patiënt het advies van de expert wel of niet opvolgt:
- Patiëntgerelateerde factoren (= Een factor van de patiënt zelf waardoor een patiënt
een advies wel of niet opvolgt)
> Leeftijd
- Aandoening Gerelateerde factoren (= Als het ligt aan de aandoening of een patiënt
het advies wel of niet opvolgt)
> Alzheimer, depressie
- Behandelingsgerelateerde factoren (= De behandeling zorgt er voor de patiënt het
advies wel of niet opvolgt)
> Te lang, te zwaar
- Sociaaleconomische factoren (= De omgeving of geldproblemen zorgen er voor de
patiënt het advies wel of niet opvolgt)
> Te duur
- Systeem Gerelateerde factoren (= Het systeem heeft gevolgen voor de mate waarin
de patiënt het advies opvolgt)
> Klik met de dokter, ervaringen met het huisarts systeem
2.1 Beïnvloeden van gezondheidsgedrag:
- Gezondheidsverschillen:
(= de term die de verschillen in gezondheid en levensverwachting tussen verschillende
groepen aanduidt)
> De gezondheidsverschillen tussen landen is vaak te verklaren vanuit het inkomen. Landen
met een hoog inkomen hebben ook vaker een hogere levensverwachting. Binnen een land
zijn de gezondheidsverschillen ook te verklaren vanuit het kijken naar de sociaal-
economische status van een persoon.
, - Pathogenen (= ongezond gedrag)
- Immunogenen (= gezond gedrag)
- Sociaal economische status (SES):
(= De SES geeft de positie van iemand in de maatschappij aan. Dit is een combinatie van
materiële omstandigheden, vaardigheden, kennis, sociaal netwerk, status en macht)
Welke invloed heeft iemand zijn SES op de gezondheidsverschillen?
- Armoede. Als iemand arm is kan deze vaak niet goede en/of betaalbare zorg
betalen. Ook kan het zijn dat arme en laagopgeleide mensen geen goede baan
kunnen hebben, dit heeft ook negatieve gevolgen voor zijn/haar gezondheid.
- Gedrag zoals roken en sporten. De omgeving kan je gezondheid stimuleren, maar
ook negatief beïnvloeden. Rookt bijvoorbeeld jouw hele omgeving, dan zal dit
gevolgen hebben voor jouw gezondheid.
- Stress. Mensen met een lage SES kunnen om bepaalde redenen meer stress
ervaren dan mensen met een hoge SES. Ze hebben bijvoorbeeld weinig controle
over hun eigen leven, autonomie. Ze hebben een lage bestaanszekerheid (= de
zekerheid dat je je kunt voorzien in je basisbehoeftes en hiermee kan deelnemen
aan de samenleving). En het hebben van een slechte woonsituatie kan veel stress
opleveren. Ook dit is niet goed voor de gezondheid.
Gezondheidsbevorderend gedrag:
(= De vormen van gedrag die een individu vertoont, deze hangen samen met de
gezondheidstoestand van de persoon. De actuele gezondheid of motivatie hebben geen
invloed. )
- Zeven tot acht uur slapen per nacht, niet roken of ontbijten.
Ongezond gedrag:
(= Gedrag dat kan leiden tot chronische ziektes)
- Kanker, hart- en vaatziekte of diabetes
Factoren die invloed hebben op gezondheidsgedrag:
- Gezondheidsrisico (= factor die de kans op een nadelig gezondheidsresultaat
verhoogt)
Voor elk land zijn de gezondheidsrisico’s anders. In Amerika is het behalen van overgewicht
bijvoorbeeld een groot risico, terwijl in Afrika ondervoeding een groter risico is.
Zowel sociale, psychologische als biologische factoren hebben invloed op
gezondheidsgedrag. Het is dus altijd een combinatie van.
2.2 Positieve psychologie:
Voordelen van positieve psychologie:
1. Het verbeteren van welzijn en veerkracht, verbetert de geestelijke gezondheid en
vermindert symptomen van angst, stress en depressie;
2. Bevordert de persoonlijke groei en ontwikkeling en helpt mensen hun volledige
potentie te bereiken;
, 3. Het instandhouden van positieve emoties en het aanmoedigen van zelfreflectie,
bevordert een groei mindset en versterkt het vermogen om door moeilijke tijden heen
te komen;
4. Het kan relaties versterken en het bieden van betekenis in het leven.
Well-being theorie van Seligman
PERMA model: (Positieve psychologie)
1. Positive feelings (positieve emoties)
2. Engagement (betrokkenheid)
3. Relations (relaties met anderen)
4. Meaning (doelbewust bestaan)
5. Achievement (uitdaging en prestatie)
Interventies positieve psychologie:
(Interventies binnen de PP zijn voornamelijk gericht op het bevorderen van optimaal
functioneren)
1. Dankbaarheidsoefeningen, het dagelijks opschrijven waar je dankbaar voor bent. Het
kan helpen om positiever te denken en meer waardering te hebben voor het leven.
2. Mindfulness, het bewust worden van het huidige moment. Dit kan meer rust en
tevredenheid bieden. Hierbij hoort ook accepteren.
3. Sterktegerichte benadering, richten op het ontdekken en benutten van je sterke
punten. Dit bevordert persoonlijke groei en succes.
4. Motivatie, het vergroten van intrinsieke motivatie.
5. Cognitieve defusie, het leren scheiden van cognities en gedrag.
6. Veerkracht, ervoor zorgen dat mensen flexibeler met tegenslagen kunnen omgaan.
3.1 Stress en coping
Eustress en Distress:
- Eustress (= positieve stress)
> Stress die je hebt als je op moet schieten.
- Distress (= negatieve stress)
> Langdurige of chronische stress, deze beïnvloedt je dagelijkse taken.
Hoe herken je stress?
- Lichamelijk; zweten, snelle hartslag, blozen, spierpijn
- Gedachten; twijfel gedachten
- Emoties; verdriet, boosheid, angst
- Gedrag; onoverzichtelijk, moeilijk concentreren, chaotisch
Model van Lazarus
(= stressmodel)
- Kijken vanuit de stimulus > Gebeurtenissen die stress opleveren (overleden partner,
oorlog, rampen, etc.). Bij het kijken vanuit de stimulus ervaart elke persoon dezelfde
hoeveelheid stress.
Alleen kijken naar de stimulus is volgens Lazarus niet genoeg:
1.1 Gezondheid:
- Gezondheid (= gezondheid is een volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden
en niet louter het ontbreken van ziekten of gebreken)
Dimensies van Blaxter:
1. Gezond zijn is als iemand niet ziek is,
2. Gezondheid als bezit (gezonde familie, snel kunnen herstellen),
3. Gezond gedrag vertonen (goed voor jezelf zorgen, sporten),
4. Gezondheid als lichamelijke fitheid (energiek, genoeg slaap),
5. Gezondheid als functie (kun je alles doen wat je wilt?),
6. Gezondheid als psychosociaal welzijn (meedoen in de samenleving, sociale
contacten).
Model van Huber:
(= De gezondheid bepalen vanuit zes verschillende dimensies, de resultaten worden
teruggezien in een spinnenweb)
1. Lichaamsfuncties (slapen, eten, bewegen);
2. Mentaal welbevinden (vrolijk zijn, jezelf accepteren, omgaan met
veranderingen)
3. Zingeving (levenslust, zinvol, vertrouwen hebben);
4. Kwaliteit van leven (genieten, balans, omgeving, lekker in je vel);
5. Meedoen in de samenleving (sociale contacten, leuke dingen
doen, erbij horen);
6. Dagelijkse functioneren (voor jezelf zorgen, omgaan met geld,
kunnen werken).
Het verschil tussen biomedische en biopsychosociale modellen:
- Biomedisch, René Descartes (= lichaam en geest gescheiden houden)
Er wordt alleen gekeken naar de biologische factoren. Het geeft een duidelijke oorzaak-
gevolg weer.
- Biopsychosociaal, George Engel (= een breder model dat kijkt naar biologische,
psychologische en sociale factoren)
Er wordt ook gekeken naar de psychologische en sociale factoren. Het model is dus breder,
maar daardoor kan het oorzaak-gevolg een stuk vager worden.
1. Biologische factoren:
Leeftijd, Geslacht, Erfelijke ziektes
2. Psychologische factoren:
Persoonlijkheid (Big five), Kwaliteiten, Welbevinden, Emoties
3. Sociale factoren:
Cultuur, Omgeving, Geloof, Sociale relaties, Sociaal/economische klassen
,1.2 Gezondheidsvaardigheden:
Verschillende niveaus van gezondheidsvaardigheden:
- Functioneel: lezen en schrijven, rekenen en zoeken op het internet.
- Communicatief/interactief: begrijpend lezen, abstract denken, hoofdzaken
onderscheiden, reflecteren en ook vragen kunnen en durven stellen.
- Kritisch: toepassen van de informatie, ordenen, vooruitdenken, prioriteiten stellen.
Het opvolgen van advies:
- Compliantie of compliantie gedrag (= In hoeverre een patiënt de aanwijzingen van de
arts opvolgt)
- Concordantie (= Een gezamenlijk bereikte overeenkomst tussen arts en patiënt
omtrent de juiste behandeling)
- Therapietrouw (= De mate waarin het gedrag van de patiënt overeenkomst met de
afgesproken aanbevelingen van een zorgverlener)
Redenen waarom een patiënt het advies van de expert wel of niet opvolgt:
- Patiëntgerelateerde factoren (= Een factor van de patiënt zelf waardoor een patiënt
een advies wel of niet opvolgt)
> Leeftijd
- Aandoening Gerelateerde factoren (= Als het ligt aan de aandoening of een patiënt
het advies wel of niet opvolgt)
> Alzheimer, depressie
- Behandelingsgerelateerde factoren (= De behandeling zorgt er voor de patiënt het
advies wel of niet opvolgt)
> Te lang, te zwaar
- Sociaaleconomische factoren (= De omgeving of geldproblemen zorgen er voor de
patiënt het advies wel of niet opvolgt)
> Te duur
- Systeem Gerelateerde factoren (= Het systeem heeft gevolgen voor de mate waarin
de patiënt het advies opvolgt)
> Klik met de dokter, ervaringen met het huisarts systeem
2.1 Beïnvloeden van gezondheidsgedrag:
- Gezondheidsverschillen:
(= de term die de verschillen in gezondheid en levensverwachting tussen verschillende
groepen aanduidt)
> De gezondheidsverschillen tussen landen is vaak te verklaren vanuit het inkomen. Landen
met een hoog inkomen hebben ook vaker een hogere levensverwachting. Binnen een land
zijn de gezondheidsverschillen ook te verklaren vanuit het kijken naar de sociaal-
economische status van een persoon.
, - Pathogenen (= ongezond gedrag)
- Immunogenen (= gezond gedrag)
- Sociaal economische status (SES):
(= De SES geeft de positie van iemand in de maatschappij aan. Dit is een combinatie van
materiële omstandigheden, vaardigheden, kennis, sociaal netwerk, status en macht)
Welke invloed heeft iemand zijn SES op de gezondheidsverschillen?
- Armoede. Als iemand arm is kan deze vaak niet goede en/of betaalbare zorg
betalen. Ook kan het zijn dat arme en laagopgeleide mensen geen goede baan
kunnen hebben, dit heeft ook negatieve gevolgen voor zijn/haar gezondheid.
- Gedrag zoals roken en sporten. De omgeving kan je gezondheid stimuleren, maar
ook negatief beïnvloeden. Rookt bijvoorbeeld jouw hele omgeving, dan zal dit
gevolgen hebben voor jouw gezondheid.
- Stress. Mensen met een lage SES kunnen om bepaalde redenen meer stress
ervaren dan mensen met een hoge SES. Ze hebben bijvoorbeeld weinig controle
over hun eigen leven, autonomie. Ze hebben een lage bestaanszekerheid (= de
zekerheid dat je je kunt voorzien in je basisbehoeftes en hiermee kan deelnemen
aan de samenleving). En het hebben van een slechte woonsituatie kan veel stress
opleveren. Ook dit is niet goed voor de gezondheid.
Gezondheidsbevorderend gedrag:
(= De vormen van gedrag die een individu vertoont, deze hangen samen met de
gezondheidstoestand van de persoon. De actuele gezondheid of motivatie hebben geen
invloed. )
- Zeven tot acht uur slapen per nacht, niet roken of ontbijten.
Ongezond gedrag:
(= Gedrag dat kan leiden tot chronische ziektes)
- Kanker, hart- en vaatziekte of diabetes
Factoren die invloed hebben op gezondheidsgedrag:
- Gezondheidsrisico (= factor die de kans op een nadelig gezondheidsresultaat
verhoogt)
Voor elk land zijn de gezondheidsrisico’s anders. In Amerika is het behalen van overgewicht
bijvoorbeeld een groot risico, terwijl in Afrika ondervoeding een groter risico is.
Zowel sociale, psychologische als biologische factoren hebben invloed op
gezondheidsgedrag. Het is dus altijd een combinatie van.
2.2 Positieve psychologie:
Voordelen van positieve psychologie:
1. Het verbeteren van welzijn en veerkracht, verbetert de geestelijke gezondheid en
vermindert symptomen van angst, stress en depressie;
2. Bevordert de persoonlijke groei en ontwikkeling en helpt mensen hun volledige
potentie te bereiken;
, 3. Het instandhouden van positieve emoties en het aanmoedigen van zelfreflectie,
bevordert een groei mindset en versterkt het vermogen om door moeilijke tijden heen
te komen;
4. Het kan relaties versterken en het bieden van betekenis in het leven.
Well-being theorie van Seligman
PERMA model: (Positieve psychologie)
1. Positive feelings (positieve emoties)
2. Engagement (betrokkenheid)
3. Relations (relaties met anderen)
4. Meaning (doelbewust bestaan)
5. Achievement (uitdaging en prestatie)
Interventies positieve psychologie:
(Interventies binnen de PP zijn voornamelijk gericht op het bevorderen van optimaal
functioneren)
1. Dankbaarheidsoefeningen, het dagelijks opschrijven waar je dankbaar voor bent. Het
kan helpen om positiever te denken en meer waardering te hebben voor het leven.
2. Mindfulness, het bewust worden van het huidige moment. Dit kan meer rust en
tevredenheid bieden. Hierbij hoort ook accepteren.
3. Sterktegerichte benadering, richten op het ontdekken en benutten van je sterke
punten. Dit bevordert persoonlijke groei en succes.
4. Motivatie, het vergroten van intrinsieke motivatie.
5. Cognitieve defusie, het leren scheiden van cognities en gedrag.
6. Veerkracht, ervoor zorgen dat mensen flexibeler met tegenslagen kunnen omgaan.
3.1 Stress en coping
Eustress en Distress:
- Eustress (= positieve stress)
> Stress die je hebt als je op moet schieten.
- Distress (= negatieve stress)
> Langdurige of chronische stress, deze beïnvloedt je dagelijkse taken.
Hoe herken je stress?
- Lichamelijk; zweten, snelle hartslag, blozen, spierpijn
- Gedachten; twijfel gedachten
- Emoties; verdriet, boosheid, angst
- Gedrag; onoverzichtelijk, moeilijk concentreren, chaotisch
Model van Lazarus
(= stressmodel)
- Kijken vanuit de stimulus > Gebeurtenissen die stress opleveren (overleden partner,
oorlog, rampen, etc.). Bij het kijken vanuit de stimulus ervaart elke persoon dezelfde
hoeveelheid stress.
Alleen kijken naar de stimulus is volgens Lazarus niet genoeg:
