Samenvatting leesteksten iconografie en interpretatie
Tekst 1 van Birne Douglas, over "De Maagd en het Kind met Canon Joris van
der Paele" van Jan van Eyck:
Kern van de tekst
Douglas Brine onderzoekt het schilderij als een herdenkingsmonument
(memoriale kunst) voor kanunnik Joris van der Paele, in plaats van enkel een
devotioneel werk. De studie plaatst het werk in de bredere context van 15e-
eeuwse memoria-cultuur, waarin kunst, religie en herinnering aan overleden
weldoeners nauw verweven zijn.
Achtergrond en functie van het schilderij
Opdracht en context: Gemaakt in de jaren 1430 voor Joris van der Paele,
verbonden aan de Sint-Donaaskerk in Brugge. Het toont hem knielend voor
Maria en Jezus, begeleid door zijn naamheilige Sint-Joris en Sint-Donaas.
Memoria-praktijk: Het schilderij functioneerde als visueel gedenkteken,
gekoppeld aan missen die Van der Paele had laten instellen voor zijn
zielenheil. Deze missen waren onderdeel van zijn kapelaniestichtingen.
Vergelijking met grafmonumenten
Vergeleken met epitafen (reliëfplaten boven graven) uit dezelfde periode:
panelen of sculpturen met bidportretten van de overledene voor Maria met
Kind.
Andere voorbeelden, zoals het monument van Michel Ponche in St.-
Omer, tonen parallellen: de overledene wordt begeleid door zijn
patroonheiligen en weergegeven in gebed.
Van Eycks schilderij wordt in deze traditie geplaatst, maar onderscheidt
zich door zijn technische verfijning, illusie, en functie als
geschilderd gedenkteken.
Inscripties en frame
Het houten frame bevat symbolische inscripties, waaronder:
o Gotische textura quadrata onderaan – modern voor de 15e eeuw en
gebruikelijk op grafstenen.
o Romeinse majuskels bovenaan – archaïsch, wat tijdloosheid
suggereert.
Samen benadrukken ze de dualiteit van eeuwige heiligheid en
actuele stichtingen van Van der Paele.
,Joris van der Paele’s levensverhaal en memoria-initiatieven
Kanunnik met banden tot Rome, Brugge, Sint-Omaars en Maastricht.
Rijk netwerk en toegang tot kerkelijke inkomsten (prebenden), gebruikt
om:
o In 1434 en 1441 kapelaniën op te richten (met missen voor zijn ziel).
o Een schilderij te laten maken door Van Eyck, bedoeld als
permanente visuele vertegenwoordiging boven zijn graf.
o Liturgische objecten te schenken, vaak voorzien van zijn
familiewapens, waaronder kelken, gewaden, reliekhouders.
Plaatsing en rol in de kerk
Oorspronkelijke plaats: altaar van Petrus en Paulus in de zuidelijke
zijbeuk van de Sint-Donaaskerk.
Functie: mogelijk geen traditioneel altaarstuk (zoals een drieluik), maar
een muurmonument vergelijkbaar met een epitafium. Zijn rol was
herdenkend en representatief, niet strikt liturgisch.
De afwezigheid van Petrus en Paulus in het schilderij, ondanks de
altaartoewijding, wijst op focus op Van der Paele’s persoonlijke heiligen.
Technische en symbolische bijzonderheden
Illusionisme van Van Eyck: het schilderij bevat elementen die technisch
onmogelijk waren in echte bronswerken, zoals de perfecte reliëfletters op
het frame.
Hiermee positioneert Van Eyck de schilderkunst als superieur aan
beeldhouwkunst – een metaforische verheffing van zijn vak.
Het werk evoceert de visuele monumentaliteit van bronsmemorialen,
maar overstijgt hun beperkingen.
Herdenkingsfunctie en sociale context
Het schilderij fungeerde als Van der Paele’s symbolische aanwezigheid
in de kerk. Door zijn ziekte kon hij fysiek niet meer aanwezig zijn, dus zijn
portret nam zijn plaats in.
De plaatsing bij het altaar en de verbondenheid met missen, gebeden en
wijwater onderstreept hoe het schilderij interactie tussen levenden en
doden faciliteerde.
Hoewel zijn grafsteen, glasramen en andere objecten verloren zijn gegaan,
bleef zijn identiteit en nagedachtenis bewaard door Van Eycks
meesterwerk.
, Conclusie van Brine
Het schilderij is meer dan religieuze kunst: het is een memoriaal monument
dat sociale status, spirituele zorg en visuele representatie van Joris van der Paele
verenigt. Door zijn nadruk op de visuele kracht van schilderkunst als
herinneringsmedium, herschrijft Van Eyck met dit werk de traditie van
herdenking in de Bourgondische Nederlanden.
Tekst 1 van Birne Douglas, over "De Maagd en het Kind met Canon Joris van
der Paele" van Jan van Eyck:
Kern van de tekst
Douglas Brine onderzoekt het schilderij als een herdenkingsmonument
(memoriale kunst) voor kanunnik Joris van der Paele, in plaats van enkel een
devotioneel werk. De studie plaatst het werk in de bredere context van 15e-
eeuwse memoria-cultuur, waarin kunst, religie en herinnering aan overleden
weldoeners nauw verweven zijn.
Achtergrond en functie van het schilderij
Opdracht en context: Gemaakt in de jaren 1430 voor Joris van der Paele,
verbonden aan de Sint-Donaaskerk in Brugge. Het toont hem knielend voor
Maria en Jezus, begeleid door zijn naamheilige Sint-Joris en Sint-Donaas.
Memoria-praktijk: Het schilderij functioneerde als visueel gedenkteken,
gekoppeld aan missen die Van der Paele had laten instellen voor zijn
zielenheil. Deze missen waren onderdeel van zijn kapelaniestichtingen.
Vergelijking met grafmonumenten
Vergeleken met epitafen (reliëfplaten boven graven) uit dezelfde periode:
panelen of sculpturen met bidportretten van de overledene voor Maria met
Kind.
Andere voorbeelden, zoals het monument van Michel Ponche in St.-
Omer, tonen parallellen: de overledene wordt begeleid door zijn
patroonheiligen en weergegeven in gebed.
Van Eycks schilderij wordt in deze traditie geplaatst, maar onderscheidt
zich door zijn technische verfijning, illusie, en functie als
geschilderd gedenkteken.
Inscripties en frame
Het houten frame bevat symbolische inscripties, waaronder:
o Gotische textura quadrata onderaan – modern voor de 15e eeuw en
gebruikelijk op grafstenen.
o Romeinse majuskels bovenaan – archaïsch, wat tijdloosheid
suggereert.
Samen benadrukken ze de dualiteit van eeuwige heiligheid en
actuele stichtingen van Van der Paele.
,Joris van der Paele’s levensverhaal en memoria-initiatieven
Kanunnik met banden tot Rome, Brugge, Sint-Omaars en Maastricht.
Rijk netwerk en toegang tot kerkelijke inkomsten (prebenden), gebruikt
om:
o In 1434 en 1441 kapelaniën op te richten (met missen voor zijn ziel).
o Een schilderij te laten maken door Van Eyck, bedoeld als
permanente visuele vertegenwoordiging boven zijn graf.
o Liturgische objecten te schenken, vaak voorzien van zijn
familiewapens, waaronder kelken, gewaden, reliekhouders.
Plaatsing en rol in de kerk
Oorspronkelijke plaats: altaar van Petrus en Paulus in de zuidelijke
zijbeuk van de Sint-Donaaskerk.
Functie: mogelijk geen traditioneel altaarstuk (zoals een drieluik), maar
een muurmonument vergelijkbaar met een epitafium. Zijn rol was
herdenkend en representatief, niet strikt liturgisch.
De afwezigheid van Petrus en Paulus in het schilderij, ondanks de
altaartoewijding, wijst op focus op Van der Paele’s persoonlijke heiligen.
Technische en symbolische bijzonderheden
Illusionisme van Van Eyck: het schilderij bevat elementen die technisch
onmogelijk waren in echte bronswerken, zoals de perfecte reliëfletters op
het frame.
Hiermee positioneert Van Eyck de schilderkunst als superieur aan
beeldhouwkunst – een metaforische verheffing van zijn vak.
Het werk evoceert de visuele monumentaliteit van bronsmemorialen,
maar overstijgt hun beperkingen.
Herdenkingsfunctie en sociale context
Het schilderij fungeerde als Van der Paele’s symbolische aanwezigheid
in de kerk. Door zijn ziekte kon hij fysiek niet meer aanwezig zijn, dus zijn
portret nam zijn plaats in.
De plaatsing bij het altaar en de verbondenheid met missen, gebeden en
wijwater onderstreept hoe het schilderij interactie tussen levenden en
doden faciliteerde.
Hoewel zijn grafsteen, glasramen en andere objecten verloren zijn gegaan,
bleef zijn identiteit en nagedachtenis bewaard door Van Eycks
meesterwerk.
, Conclusie van Brine
Het schilderij is meer dan religieuze kunst: het is een memoriaal monument
dat sociale status, spirituele zorg en visuele representatie van Joris van der Paele
verenigt. Door zijn nadruk op de visuele kracht van schilderkunst als
herinneringsmedium, herschrijft Van Eyck met dit werk de traditie van
herdenking in de Bourgondische Nederlanden.
