Aardrijkskunde De Wereld Van, 4 vwo
Hoofdstuk 2 Endogene en exogene processen
Paragraaf 1 Geologische tijdschaal
De aarde bestaat al maar liefst 4,6 miljard jaar, maar het leven op aarde is pas de laatste
600 miljoen jaar ontwikkeld.
Bij het actualiteitsbeginsel gaan we ervan uit dat de fysische processen die nu
plaatsvinden, in het verleden op dezelfde manier hebben plaatsgevonden.
De geologische tijdschaal:
De posities en bewegingen van de continenten, en de klimatologische omstandigheden
verklaren de verschillende planten- en dierensoorten in elk tijdvak.
Tijdens het Carboon (350 miljoen jaar geleden) lag Nederland vlakbij de evenaar. Het
landschap was toen voornamelijk tropisch laaglandmoeras. In de moerassen zijn dikke
pakketten veen afgezet, vandaar onze huidige veenlandschappen. Veen is in de loop der tijd
omgezet in steenkool door de toenemende temperatuur en de druk van bovenliggende
sedimenten. Het bijproduct van steenkool is aardgas, dat wij nu uit de bodem winnen.
tn het verleden hebben alle continenten aan elkaar vastgezeten. Toen vormden ze het
supercontinent Pangea. (Zie hoe de continenten nog steeds als puzzelstukjes in elkaar
passen!) In het Trias is Pangea uit elkaar gevallen in kleinere continenten, ongeveer zoals
wij die nu kennen.
- Tijdens Pangaea lag Nederland in een zoutwoestijn → daarom zit er zout in onze
bodem.
- Aan het einde van het Perm vond er een grote uitstervingsgolf plaats.
- In het Mesozoicum (beslaat de periodes Trias, Jura en Krijt) heersten de
dinosaurussen over de aarde. Door een grote meteorietinslag stierven zij (en vele
andere organismen) uit, en kwam er een einde aan het Krijt. De 10 km grote
asteroide sloeg in bij (het huidige) Mexico, waar de krater nog te vinden is. Door
deze inslag ontstonden er grote vloedgolven en een korte hevige klimaatverandering.
, - In het Kenozoicum werd de aarde bewoond door de diersoorten die wij nu kennen.
- Pas aan het einde van het Kwartair (1.8 miljoen jaar geleden tot nu) is de moderne
mens ontstaan.
Het grootste deel van Nederland is gevormd tijdens het Kwartair:
o Tijdens de ijstijden hebben gletsjers de stuwwallen gevormd,
o Door de wind zijn er dikke pakketten zand en löss in NL afgezet.
o Door de zee, de wind en de rivieren zijn zand, veen en klei afgezet, dat in laag NL
nog steeds aan de oppervlakte ligt.
, Paragraaf 2 Platentektoniek
De aarde is opgebouwd uit verschillende lagen, die elk een verschillende dichtheid hebben.
De aardkern geeft haar warmte door aan de aardmantel. In de plastische asthenosfeer is
het gesteente zo heet, dat het langzaam stroomt. Dit zijn de convectiestromen. Deze
stromingen in de asthenosfeer zorgen voor de beweging van de aardplaten waaruit de harde
lithosfeer bestaat. Dit noemen we platentektoniek. De convectiestromen, en de daarop
drijvende platen, bewegen elk jaar enkele cm.
Twee soorten aardplaten: continentale platen die bestaan uit graniet en oceanische
platen die bestaan uit basalt.
De lithosfeer bestaat dus uit platen. Deze platen bewegen elk jaar enkele centimeters. Soms
botsen ze tegen elkaar, soms bewegen ze juist uit elkaar. Er zijn 3 verschillende
plaatbewegingen:
1. Divergente plaatbeweging
2. Convergente plaatbeweging (2 soorten)
3. Transforme plaatbeweging
Divergentie convergentie convergentie transform
Divergente plaatbeweging
Twee platen bewegen uit elkaar boven een opstijgende convectiestroom. Dit
opsijgende mama kan niet verder en buigt af naar opzij, hierdoor trekken de
convectiestromen als het ware de platen uit elkaar. Hierdoor ontstaan scheuren
en kan het opstijgende magma aan de oppervlakte komen. Bij divergente
plaatgrenzen ontstaan schildvulkanen.
Hoofdstuk 2 Endogene en exogene processen
Paragraaf 1 Geologische tijdschaal
De aarde bestaat al maar liefst 4,6 miljard jaar, maar het leven op aarde is pas de laatste
600 miljoen jaar ontwikkeld.
Bij het actualiteitsbeginsel gaan we ervan uit dat de fysische processen die nu
plaatsvinden, in het verleden op dezelfde manier hebben plaatsgevonden.
De geologische tijdschaal:
De posities en bewegingen van de continenten, en de klimatologische omstandigheden
verklaren de verschillende planten- en dierensoorten in elk tijdvak.
Tijdens het Carboon (350 miljoen jaar geleden) lag Nederland vlakbij de evenaar. Het
landschap was toen voornamelijk tropisch laaglandmoeras. In de moerassen zijn dikke
pakketten veen afgezet, vandaar onze huidige veenlandschappen. Veen is in de loop der tijd
omgezet in steenkool door de toenemende temperatuur en de druk van bovenliggende
sedimenten. Het bijproduct van steenkool is aardgas, dat wij nu uit de bodem winnen.
tn het verleden hebben alle continenten aan elkaar vastgezeten. Toen vormden ze het
supercontinent Pangea. (Zie hoe de continenten nog steeds als puzzelstukjes in elkaar
passen!) In het Trias is Pangea uit elkaar gevallen in kleinere continenten, ongeveer zoals
wij die nu kennen.
- Tijdens Pangaea lag Nederland in een zoutwoestijn → daarom zit er zout in onze
bodem.
- Aan het einde van het Perm vond er een grote uitstervingsgolf plaats.
- In het Mesozoicum (beslaat de periodes Trias, Jura en Krijt) heersten de
dinosaurussen over de aarde. Door een grote meteorietinslag stierven zij (en vele
andere organismen) uit, en kwam er een einde aan het Krijt. De 10 km grote
asteroide sloeg in bij (het huidige) Mexico, waar de krater nog te vinden is. Door
deze inslag ontstonden er grote vloedgolven en een korte hevige klimaatverandering.
, - In het Kenozoicum werd de aarde bewoond door de diersoorten die wij nu kennen.
- Pas aan het einde van het Kwartair (1.8 miljoen jaar geleden tot nu) is de moderne
mens ontstaan.
Het grootste deel van Nederland is gevormd tijdens het Kwartair:
o Tijdens de ijstijden hebben gletsjers de stuwwallen gevormd,
o Door de wind zijn er dikke pakketten zand en löss in NL afgezet.
o Door de zee, de wind en de rivieren zijn zand, veen en klei afgezet, dat in laag NL
nog steeds aan de oppervlakte ligt.
, Paragraaf 2 Platentektoniek
De aarde is opgebouwd uit verschillende lagen, die elk een verschillende dichtheid hebben.
De aardkern geeft haar warmte door aan de aardmantel. In de plastische asthenosfeer is
het gesteente zo heet, dat het langzaam stroomt. Dit zijn de convectiestromen. Deze
stromingen in de asthenosfeer zorgen voor de beweging van de aardplaten waaruit de harde
lithosfeer bestaat. Dit noemen we platentektoniek. De convectiestromen, en de daarop
drijvende platen, bewegen elk jaar enkele cm.
Twee soorten aardplaten: continentale platen die bestaan uit graniet en oceanische
platen die bestaan uit basalt.
De lithosfeer bestaat dus uit platen. Deze platen bewegen elk jaar enkele centimeters. Soms
botsen ze tegen elkaar, soms bewegen ze juist uit elkaar. Er zijn 3 verschillende
plaatbewegingen:
1. Divergente plaatbeweging
2. Convergente plaatbeweging (2 soorten)
3. Transforme plaatbeweging
Divergentie convergentie convergentie transform
Divergente plaatbeweging
Twee platen bewegen uit elkaar boven een opstijgende convectiestroom. Dit
opsijgende mama kan niet verder en buigt af naar opzij, hierdoor trekken de
convectiestromen als het ware de platen uit elkaar. Hierdoor ontstaan scheuren
en kan het opstijgende magma aan de oppervlakte komen. Bij divergente
plaatgrenzen ontstaan schildvulkanen.
