Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 Globalisering
Paragraaf 1 Steeds meer grensoverschrijdende interactie
Grondstoffen, halffabricaten, eindproducten worden vervoerd via een complex mondiaal
transportnetwerk. Dit is een netwerk van aanvoer-, doorvoer- en afzetlijnen. Deze lijnen
komen samen in transportknooppunten. De locatie van de knooppunten hangt samen met
de absolute en relatieve ligging.
o Absolute ligging: uitgedrukt in coördinaten.
o Relatieve ligging: t.o.v. andere gebieden. Deze kan je uitdrukken in de mate van
bereikbaarheid en afstand tot andere voor dat gebied interessante plaatsen (zoals
havens/industrieterreinen). De relatieve ligging kan veranderen door bvb
investeringen in infrastructuur, omdat dit zorgt voor betere
bereikbaarheid.
Algemene regel: de interactie tussen gebieden neemt af naarmate de afstand toe neemt. Dit
heet afstandsverval (hoe verder van elkaar verwijderd, hoe minder interactie). De mate van
afstandsverval verandert door innovaties in transporttechnologie hierdoor kan men
efficiënter vervoeren.
Voorbeeld van afstandsverval
Steeds meer landen, bedrijven en mensen zijn onderdeel van mondiale en transnationale
netwerken: sociale netwerken (Twitter) of NAVO bijv. Door innovaties in de
informatietechnologie (internet, satellietverbindingen, tv) verandert het besef van tijd en
afstand.
De combinatie van ontwikkelingen in informatie- en transporttechnologie leiden
tot een wereld waarin tijd en ruimte er feitelijk niet meer toe doen
= tijd-ruimtecompressie.
o Absolute afstand: uitgedrukt in kilometers.
o Relatieve afstand: uitgedrukt in reistijd, moeite, en kosten
,Door het kleiner worden van de relatieve afstand hebben we het gevoel dat we allemaal
dicht op elkaar leven: global village. Hierin oefenen landen, overheden, bedrijven en
mensen continu invloed op elkaar uit doordat ze voortdurend met elkaar in contact staan.
Globalisering is het proces waarbij er steeds meer mondiale samenhang is op gebied van
politiek, economie en cultuur.
Leidt tot standaardisering: mensen nemen elkaars eet- en kleedgewoonten over
Leidt tot conflicten: groepen voelen zich economisch buitengesloten of hun cultuur
wordt aangetast door globalisering.
Theorie van Ullman;
gaat ervan uit dat er voor interactie tussen gebieden aan drie voorwaarden moet worden
voldaan:
1. Complementariteit: gebieden vullen elkaar aan. Aanbod > vraag. Heeft NL bananen
nodig dan levert Costa Rica hun bananen.
2. Transporteerbaarheid: als de relatieve en absolute afstand makkelijk te overbruggen.
3. Tussenliggende mogelijkheden: als gebied C dichterbij B ligt (en ook nog eens
goedkoper is) gaat C niet met A handel drijven.
, Paragraaf 2 Ontstaan van centrum en periferie.
De Verenigde Staten is op dit moment de grootste hegemoniale staat: een staat die met
behulp van politieke, economische, financiële en militaire middelen een overheersende rol
speelt in wereldorde. Status VS staat onder druk door globalisering: daardoor komen ook
andere landen op, zoals China. De wereldorde is aan het veranderen.
Hoe is de huidige wereldorde ontstaan?
Fase 1: handelskolonialisme
Ca. 1600 begon de wereldwijde kolonisatie: Europese landen gingen
overzeese landen/gebieden in Amerika, Azie en Afrika bezetten uit
economische en strategische overwegingen. Voornamelijk
handelsposten. De kolonien dienden vooral als leveranciers voor
inheemse producten (specerijen, zijde, koffie en mijnbouwproducten)
Fase 2: imperialisme (exploitatiekolonialisme)
Rond 1700-1800 zorgde de industriele revolutie voor grote
welvaartsgroei in Europa.
Welvaartsgroei bevolkingsgroei toename vraag naar
grondstoffen en voedingsmiddelen.
Het bezit van grondstofrijke koloniën werd nu belangrijker.
Europese staten gingen hun macht uitbreiden in de kolonien én in nieuw-
veroverde gebieden. De productie in de kolonien werd meer gericht op de vraag
vanuit het moederland.
o Imperialisme = het proces waarbij landen hun macht in andere delen
van de wereld uit willen breiden door gebieden te veroveren en te
beheersen.
Imperialisme leidde tot ruilvoetverslechtering: verhouding tussen prijs van export en prijs van
import was ongunstig voor de koloniën. (Veel meer eruit dan erin; uitbuiting)
Omdat de Europeanen de kolonien nu volledig overheersten, kwam
europeanisering op gang: de koloniserende mogendheden dwongen de
kolonien om Europese talen, religies, wetten en regels (cultuur) etc. over te
nemen.
Fase 3: dekolonisatie
Tegelijkertijd met de kolonisatie van Afrika begon in Midden- en Zuid-Amerika het proces
van dekolonisatie (3), wat gepaard ging met oorlog, staatsgrepen, conflicten, massale
armoede, honger en grote sociale ongelijkheid.
o Sociale ongelijkheid = grote verschillen in welvaart en ontwikkelingskansen tussen
groepen (klassen) van de bevolking.
Paragraaf 1 Steeds meer grensoverschrijdende interactie
Grondstoffen, halffabricaten, eindproducten worden vervoerd via een complex mondiaal
transportnetwerk. Dit is een netwerk van aanvoer-, doorvoer- en afzetlijnen. Deze lijnen
komen samen in transportknooppunten. De locatie van de knooppunten hangt samen met
de absolute en relatieve ligging.
o Absolute ligging: uitgedrukt in coördinaten.
o Relatieve ligging: t.o.v. andere gebieden. Deze kan je uitdrukken in de mate van
bereikbaarheid en afstand tot andere voor dat gebied interessante plaatsen (zoals
havens/industrieterreinen). De relatieve ligging kan veranderen door bvb
investeringen in infrastructuur, omdat dit zorgt voor betere
bereikbaarheid.
Algemene regel: de interactie tussen gebieden neemt af naarmate de afstand toe neemt. Dit
heet afstandsverval (hoe verder van elkaar verwijderd, hoe minder interactie). De mate van
afstandsverval verandert door innovaties in transporttechnologie hierdoor kan men
efficiënter vervoeren.
Voorbeeld van afstandsverval
Steeds meer landen, bedrijven en mensen zijn onderdeel van mondiale en transnationale
netwerken: sociale netwerken (Twitter) of NAVO bijv. Door innovaties in de
informatietechnologie (internet, satellietverbindingen, tv) verandert het besef van tijd en
afstand.
De combinatie van ontwikkelingen in informatie- en transporttechnologie leiden
tot een wereld waarin tijd en ruimte er feitelijk niet meer toe doen
= tijd-ruimtecompressie.
o Absolute afstand: uitgedrukt in kilometers.
o Relatieve afstand: uitgedrukt in reistijd, moeite, en kosten
,Door het kleiner worden van de relatieve afstand hebben we het gevoel dat we allemaal
dicht op elkaar leven: global village. Hierin oefenen landen, overheden, bedrijven en
mensen continu invloed op elkaar uit doordat ze voortdurend met elkaar in contact staan.
Globalisering is het proces waarbij er steeds meer mondiale samenhang is op gebied van
politiek, economie en cultuur.
Leidt tot standaardisering: mensen nemen elkaars eet- en kleedgewoonten over
Leidt tot conflicten: groepen voelen zich economisch buitengesloten of hun cultuur
wordt aangetast door globalisering.
Theorie van Ullman;
gaat ervan uit dat er voor interactie tussen gebieden aan drie voorwaarden moet worden
voldaan:
1. Complementariteit: gebieden vullen elkaar aan. Aanbod > vraag. Heeft NL bananen
nodig dan levert Costa Rica hun bananen.
2. Transporteerbaarheid: als de relatieve en absolute afstand makkelijk te overbruggen.
3. Tussenliggende mogelijkheden: als gebied C dichterbij B ligt (en ook nog eens
goedkoper is) gaat C niet met A handel drijven.
, Paragraaf 2 Ontstaan van centrum en periferie.
De Verenigde Staten is op dit moment de grootste hegemoniale staat: een staat die met
behulp van politieke, economische, financiële en militaire middelen een overheersende rol
speelt in wereldorde. Status VS staat onder druk door globalisering: daardoor komen ook
andere landen op, zoals China. De wereldorde is aan het veranderen.
Hoe is de huidige wereldorde ontstaan?
Fase 1: handelskolonialisme
Ca. 1600 begon de wereldwijde kolonisatie: Europese landen gingen
overzeese landen/gebieden in Amerika, Azie en Afrika bezetten uit
economische en strategische overwegingen. Voornamelijk
handelsposten. De kolonien dienden vooral als leveranciers voor
inheemse producten (specerijen, zijde, koffie en mijnbouwproducten)
Fase 2: imperialisme (exploitatiekolonialisme)
Rond 1700-1800 zorgde de industriele revolutie voor grote
welvaartsgroei in Europa.
Welvaartsgroei bevolkingsgroei toename vraag naar
grondstoffen en voedingsmiddelen.
Het bezit van grondstofrijke koloniën werd nu belangrijker.
Europese staten gingen hun macht uitbreiden in de kolonien én in nieuw-
veroverde gebieden. De productie in de kolonien werd meer gericht op de vraag
vanuit het moederland.
o Imperialisme = het proces waarbij landen hun macht in andere delen
van de wereld uit willen breiden door gebieden te veroveren en te
beheersen.
Imperialisme leidde tot ruilvoetverslechtering: verhouding tussen prijs van export en prijs van
import was ongunstig voor de koloniën. (Veel meer eruit dan erin; uitbuiting)
Omdat de Europeanen de kolonien nu volledig overheersten, kwam
europeanisering op gang: de koloniserende mogendheden dwongen de
kolonien om Europese talen, religies, wetten en regels (cultuur) etc. over te
nemen.
Fase 3: dekolonisatie
Tegelijkertijd met de kolonisatie van Afrika begon in Midden- en Zuid-Amerika het proces
van dekolonisatie (3), wat gepaard ging met oorlog, staatsgrepen, conflicten, massale
armoede, honger en grote sociale ongelijkheid.
o Sociale ongelijkheid = grote verschillen in welvaart en ontwikkelingskansen tussen
groepen (klassen) van de bevolking.
