H10 Voeding en vertering
10.1 Je lichaam en je voedsel
Naar schatting heb je 500-1000 verschillende soorten darmbacteriën in je darmkanaal: je darmflora.
Een goede darmflora is belangrijk voor een goede vertering, stimuleert de ontlasting en speelt een
rol bij de afweer. Met je voedsel krijg je schadelijke en goede bacteriën binnen. De bacteriën die je
gezondheid bevorderen, kun je ook in capsules eten. Dit zijn probiotica. Met prebiotica bevorder je
de groei van deze bacteriën. De meeste schadelijke bacteriën gaan dood in het maagzuur. Een goede
hygiëne verkleint de kans dat je te veel van deze micro-organismen binnenkrijgt.
Je eet omdat het lekker is en je voedingsstoffen nodig hebt. Voeding bestaat uit de volgende
voedingsstoffen:
- Koolhydraten dienen als brandstof. Zij leveren energie in de vorm van ATP en worden door de
cellen gebruikt als bouwstof, bijvoorbeeld als onderdeel van receptoreiwitten.
- Vetten hebben een functie als brandstof, als bouwstof voor membranen en hormonen en
dienen als warmte-isolatie.
- Eiwitten zijn brandstof en bouwcellen voor bijvoorbeeld hemoglobine en antistoffen.
- Water is een bouwstof voor je cellen. Het is ook een transportmiddel en warmtebuffer.
- Mineralen hebben een functie als bouwstof en spelen een rol bij verschillende processen.
Van sommige mineralen heb je maar weinig nodig, zoals zink. Dit zijn de spoorelementen.
- Vitaminen (Binas 82A) zijn essentiële voedingsstoffen die het lichaam in kleine hoeveelheden
gebruikt: enkele mg per dag of soms nog minder. Bij een tekort ontstaan gebreksziekten,
zoals nachtblindheid.
Bepaalde plantaardige koolhydraten in het voedsel kun je niet verteren. Dit zijn voedingsvezels, die
de darmperistaltiek en daarmee de doorstroming stimuleren. Ze nemen veel water op, waardoor de
ontlasting vergroot wordt, vorm krijgt en soepel blijft. Als je er te weinig van eet, krijg je obstipatie.
De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van de verschillende voedingsstoffen zijn opgesteld
door de WHO. Wat een gezonde hoeveelheid voedsel per dag is, hangt af van de persoon en zijn
activiteiten. Daarom zijn deze adviezen opgesteld in procenten. Eet je regelmatig meer dan deze
richtlijnen, dan wordt je te dik. Voedsel is overal te verkrijgen waardoor in westerse landen obesitas
een probleem is. Er wordt dan geadviseerd om minder te eten en meer te bewegen. Bij muizen zit dit
anders: zij hebben een allel dat vetcellen aanzet tot deling. Hoe meer vetcellen, hoe dikker het dier.
Ook bij mensen heeft het DNA invloed: deze legt verbindingen tussen de zenuwcellen in de hersenen
en het hongergevoel.
Alle smaak-, geur- en kleurstoffen en conserveringsmiddelen zijn goedgekeurd door de Europese
autoriteit voor voedselveiligheid en hebben een E-nummer (Binas 82B) gekregen. Het zijn additieven:
stoffen die zijn toegevoegd om het voedingsmiddel aantrekkelijker of langer houdbaar te maken.
Alleen in grote hoeveelheden kunnen deze schadelijk zijn. Daarom is de ADI, de aanvaardbare
dagelijkse inname opgesteld (Binas 95AB). Deze additieven zijn niet per se nodig voor je lichaam.
Een voedselallergie is een heftige reactie van het immuunsysteem op een normale voedingsstof. Eten
zij deze stoffen, dan komt in hun lichaam histamine vrij, wat jeuk, benauwdheid en bultjes kan
veroorzaken. Problemen zijn te voorkomen door contact met bepaalde producten te vermijden.
Allergieën komen meer voor dan vroeger. Dit komt onder andere door de sterk toegenomen hygiëne
en de bewerkte voedingsmiddelen die we kopen.
10.2 Verteringsstelsel
De afbraak van moleculen uit het voedsel door enzymen heet de vertering. De reis van je voedsel
begint in de mond. Je eet een boterham die vermaalt wordt door je kiezen. Deze mechanische
, verkleining maakt de vertering van het voedsel gemakkelijker. Kleine stukken hebben een grotere
oppervlakte, waardoor het speeksel de voedingsstoffen in de boterham beter kan bereiken. Er zijn
zes grote speekselklieren (Binas 82C) en heel veel kleintjes die in de wangen en onder de tong liggen.
Speeksel bevat onder andere:
- Het enzym amylase, dat zetmeelmoleculen in het brood afbreekt.
- Slijm waardoor je voedselbrokken makkelijker kunt doorslikken.
- Eiwitten met een mondbacterie- en schimmeldodende werking. Lang niet alle bacteriën gaan
dood.
Bij de slikreflex duwt de tong het voedsel naar achteren. De huig sluit de neusholte af en het
strotklepje de luchtpijp. Het voedsel gaat de slokdarm in met peristaltische bewegingen, waarbij
lengtespieren voor de voedselbrok samentrekken en zo ruimte maken. Daarna trekken kringspieren
achter het voedsel samen. Als het voedsel verschuift ontspannen de spieren en herhaalt het proces
zich een stukje verderop weer.
Na het passeren van de slokdarm komt het voedsel in het derde orgaan: de maag. Met sterke spieren
kneedt de maag de voedselbrokken en vermengt ze met maagsap, afkomstig uit de talloze
maagsapklieren in de maagwand. Het maagsap (laag pH, 1,5 - 3,5) bestaat uit drie klierproducten:
- Zoutzuur (HCl) laat eiwitten opzwellen, zodat enzymen er beter bij kunnen. Ook helpt het bij
het activeren van eiwitsplitsende enzymen en bij het doden van veel bacteriën.
- Pepsinogeen is een inactief pro-enzym. Onder invloed van het zoutzuur ontstaat hieruit het
actieve peptase (pepsine, Binas 82EFG) dat eiwitten afbreekt tot polypeptiden.
- Slijm, gemaakt door cellen dichtbij de uitgang van de maagsapklieren. Het maagslijmvlies
beschermt de cellen van de maagwand tegen het zoutzuur en de peptase.
Aan de bovenkant sluit een kringspier de maag af van de slokdarm, aan de onderkant gebeurt de
afsluiting door de kringspier van de maagportier. Deze spieren voorkomen dat de zure voedselbrij
terug naar de slokdarm gaat of ongehinderd de twaalfvingerige darm instroomt. De vertering van
koolhydraten door amylase stopt bijna helemaal omdat de omgeving te zuur is voor dit enzym. De
peptase breekt de amylase ook af.
Het voedsel bereikt de dunne darm. Het eerste deel is de twaalfvingerige darm. Hierin mondt de
gezamenlijke afvoerbuis van lever, galblaas en alvleesklier uit. Alvleessap bevat HCO3-, waardoor de
pH in de twaalfvingerige darm tot ongeveer pH 8 stijgt. Het sap bestaat uit amylase en andere
verteringsenzymen, zoals tryptase en lipase. Deze enzymen breken grote koolhydraten, eiwitten of
vetten af. Gal dat uit de lever komt helpt hierbij door ze in kleine stukjes te knippen en daarmee de
oppervlakte te vergroten. Je voltooit de vertering in de rest van de dunne darm, waar
darmsapklieren veel enzymen afgeven aan de darminhoud. Die verteren koolhydraten, polypeptiden,
DNA, RNA of vetten (Binas 82EG) waardoor er moleculen ontstaan die klein genoeg zijn om een
celmembraan te passeren.
De opname van voedingsstoffen vindt vooral plaats door de darmcellen in de dunne darm. Het grote
oppervlak ontstaat doordat de 3-4m lange dunne darm aan de binnenkant sterk geplooid is. Die
darmplooien bevatten uitstulpingen, de villi (darmvlokken). De dekweefselcellen van de darmwand
hebben aan de buitenkant heel veel membraanuitstulpingen, de microvilli, die het oppervlak nog
groter maken (Binas 82C). De opgenomen stoffen worden door het bloed via de poortader naar de
lever vervoerd. Vetachtige stoffen reizen voor een deel eerst via lymfevaten en komen pas in het
bloed bij de ondersleutelbeenaders (Binas 84N).
Wat overblijft nadat de verteringsproducten en 85% van het water zijn opgenomen, is een nog
steeds waterige brij van niet verteerd voedsel met voedingsvezels en bacteriën. Langs een klep
10.1 Je lichaam en je voedsel
Naar schatting heb je 500-1000 verschillende soorten darmbacteriën in je darmkanaal: je darmflora.
Een goede darmflora is belangrijk voor een goede vertering, stimuleert de ontlasting en speelt een
rol bij de afweer. Met je voedsel krijg je schadelijke en goede bacteriën binnen. De bacteriën die je
gezondheid bevorderen, kun je ook in capsules eten. Dit zijn probiotica. Met prebiotica bevorder je
de groei van deze bacteriën. De meeste schadelijke bacteriën gaan dood in het maagzuur. Een goede
hygiëne verkleint de kans dat je te veel van deze micro-organismen binnenkrijgt.
Je eet omdat het lekker is en je voedingsstoffen nodig hebt. Voeding bestaat uit de volgende
voedingsstoffen:
- Koolhydraten dienen als brandstof. Zij leveren energie in de vorm van ATP en worden door de
cellen gebruikt als bouwstof, bijvoorbeeld als onderdeel van receptoreiwitten.
- Vetten hebben een functie als brandstof, als bouwstof voor membranen en hormonen en
dienen als warmte-isolatie.
- Eiwitten zijn brandstof en bouwcellen voor bijvoorbeeld hemoglobine en antistoffen.
- Water is een bouwstof voor je cellen. Het is ook een transportmiddel en warmtebuffer.
- Mineralen hebben een functie als bouwstof en spelen een rol bij verschillende processen.
Van sommige mineralen heb je maar weinig nodig, zoals zink. Dit zijn de spoorelementen.
- Vitaminen (Binas 82A) zijn essentiële voedingsstoffen die het lichaam in kleine hoeveelheden
gebruikt: enkele mg per dag of soms nog minder. Bij een tekort ontstaan gebreksziekten,
zoals nachtblindheid.
Bepaalde plantaardige koolhydraten in het voedsel kun je niet verteren. Dit zijn voedingsvezels, die
de darmperistaltiek en daarmee de doorstroming stimuleren. Ze nemen veel water op, waardoor de
ontlasting vergroot wordt, vorm krijgt en soepel blijft. Als je er te weinig van eet, krijg je obstipatie.
De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van de verschillende voedingsstoffen zijn opgesteld
door de WHO. Wat een gezonde hoeveelheid voedsel per dag is, hangt af van de persoon en zijn
activiteiten. Daarom zijn deze adviezen opgesteld in procenten. Eet je regelmatig meer dan deze
richtlijnen, dan wordt je te dik. Voedsel is overal te verkrijgen waardoor in westerse landen obesitas
een probleem is. Er wordt dan geadviseerd om minder te eten en meer te bewegen. Bij muizen zit dit
anders: zij hebben een allel dat vetcellen aanzet tot deling. Hoe meer vetcellen, hoe dikker het dier.
Ook bij mensen heeft het DNA invloed: deze legt verbindingen tussen de zenuwcellen in de hersenen
en het hongergevoel.
Alle smaak-, geur- en kleurstoffen en conserveringsmiddelen zijn goedgekeurd door de Europese
autoriteit voor voedselveiligheid en hebben een E-nummer (Binas 82B) gekregen. Het zijn additieven:
stoffen die zijn toegevoegd om het voedingsmiddel aantrekkelijker of langer houdbaar te maken.
Alleen in grote hoeveelheden kunnen deze schadelijk zijn. Daarom is de ADI, de aanvaardbare
dagelijkse inname opgesteld (Binas 95AB). Deze additieven zijn niet per se nodig voor je lichaam.
Een voedselallergie is een heftige reactie van het immuunsysteem op een normale voedingsstof. Eten
zij deze stoffen, dan komt in hun lichaam histamine vrij, wat jeuk, benauwdheid en bultjes kan
veroorzaken. Problemen zijn te voorkomen door contact met bepaalde producten te vermijden.
Allergieën komen meer voor dan vroeger. Dit komt onder andere door de sterk toegenomen hygiëne
en de bewerkte voedingsmiddelen die we kopen.
10.2 Verteringsstelsel
De afbraak van moleculen uit het voedsel door enzymen heet de vertering. De reis van je voedsel
begint in de mond. Je eet een boterham die vermaalt wordt door je kiezen. Deze mechanische
, verkleining maakt de vertering van het voedsel gemakkelijker. Kleine stukken hebben een grotere
oppervlakte, waardoor het speeksel de voedingsstoffen in de boterham beter kan bereiken. Er zijn
zes grote speekselklieren (Binas 82C) en heel veel kleintjes die in de wangen en onder de tong liggen.
Speeksel bevat onder andere:
- Het enzym amylase, dat zetmeelmoleculen in het brood afbreekt.
- Slijm waardoor je voedselbrokken makkelijker kunt doorslikken.
- Eiwitten met een mondbacterie- en schimmeldodende werking. Lang niet alle bacteriën gaan
dood.
Bij de slikreflex duwt de tong het voedsel naar achteren. De huig sluit de neusholte af en het
strotklepje de luchtpijp. Het voedsel gaat de slokdarm in met peristaltische bewegingen, waarbij
lengtespieren voor de voedselbrok samentrekken en zo ruimte maken. Daarna trekken kringspieren
achter het voedsel samen. Als het voedsel verschuift ontspannen de spieren en herhaalt het proces
zich een stukje verderop weer.
Na het passeren van de slokdarm komt het voedsel in het derde orgaan: de maag. Met sterke spieren
kneedt de maag de voedselbrokken en vermengt ze met maagsap, afkomstig uit de talloze
maagsapklieren in de maagwand. Het maagsap (laag pH, 1,5 - 3,5) bestaat uit drie klierproducten:
- Zoutzuur (HCl) laat eiwitten opzwellen, zodat enzymen er beter bij kunnen. Ook helpt het bij
het activeren van eiwitsplitsende enzymen en bij het doden van veel bacteriën.
- Pepsinogeen is een inactief pro-enzym. Onder invloed van het zoutzuur ontstaat hieruit het
actieve peptase (pepsine, Binas 82EFG) dat eiwitten afbreekt tot polypeptiden.
- Slijm, gemaakt door cellen dichtbij de uitgang van de maagsapklieren. Het maagslijmvlies
beschermt de cellen van de maagwand tegen het zoutzuur en de peptase.
Aan de bovenkant sluit een kringspier de maag af van de slokdarm, aan de onderkant gebeurt de
afsluiting door de kringspier van de maagportier. Deze spieren voorkomen dat de zure voedselbrij
terug naar de slokdarm gaat of ongehinderd de twaalfvingerige darm instroomt. De vertering van
koolhydraten door amylase stopt bijna helemaal omdat de omgeving te zuur is voor dit enzym. De
peptase breekt de amylase ook af.
Het voedsel bereikt de dunne darm. Het eerste deel is de twaalfvingerige darm. Hierin mondt de
gezamenlijke afvoerbuis van lever, galblaas en alvleesklier uit. Alvleessap bevat HCO3-, waardoor de
pH in de twaalfvingerige darm tot ongeveer pH 8 stijgt. Het sap bestaat uit amylase en andere
verteringsenzymen, zoals tryptase en lipase. Deze enzymen breken grote koolhydraten, eiwitten of
vetten af. Gal dat uit de lever komt helpt hierbij door ze in kleine stukjes te knippen en daarmee de
oppervlakte te vergroten. Je voltooit de vertering in de rest van de dunne darm, waar
darmsapklieren veel enzymen afgeven aan de darminhoud. Die verteren koolhydraten, polypeptiden,
DNA, RNA of vetten (Binas 82EG) waardoor er moleculen ontstaan die klein genoeg zijn om een
celmembraan te passeren.
De opname van voedingsstoffen vindt vooral plaats door de darmcellen in de dunne darm. Het grote
oppervlak ontstaat doordat de 3-4m lange dunne darm aan de binnenkant sterk geplooid is. Die
darmplooien bevatten uitstulpingen, de villi (darmvlokken). De dekweefselcellen van de darmwand
hebben aan de buitenkant heel veel membraanuitstulpingen, de microvilli, die het oppervlak nog
groter maken (Binas 82C). De opgenomen stoffen worden door het bloed via de poortader naar de
lever vervoerd. Vetachtige stoffen reizen voor een deel eerst via lymfevaten en komen pas in het
bloed bij de ondersleutelbeenaders (Binas 84N).
Wat overblijft nadat de verteringsproducten en 85% van het water zijn opgenomen, is een nog
steeds waterige brij van niet verteerd voedsel met voedingsvezels en bacteriën. Langs een klep
