Hoofdstuk 9: Paradigma's
§1 Inleiding
Verschillende situaties kunnen vanuit verschillende invalshoeken bekeken worden: deze
invalshoeken worden paradigma's genoemd: een geheel van veronderstellingen.
Onderwerpen en definities kunnen veranderen wanneer ze bekeken worden vanuit een
ander paradigma. In de sociale wetenschappen worden ze gebruikt om verklaringen te
zoeken voor maatschappelijke verschijnselen.
§2 Rationele actor-paradigma
Bij dit paradigma wordt er uitgegaan van rationeel handelen: handelen als gevolg van
logische afwegingen waarbij het draait om nutsmaximalisatie. Nutsmaximalisatie is het
streven naar zoveel mogelijk baten en zo min mogelijk kosten. Volgens dit paradigma zullen
mensen dus altijd kiezen voor een optie met de meeste baten en de minste kosten na een
logische afweging. Hierbij wordt vooral gekeken op microniveau: vanuit individuele
afwegingen en keuzes van actoren. Deze handelingen kunnen wel een effect hebben op het
macroniveau.
- Actoren wegen doelgericht handelingsmogelijkheden tegen elkaar af met een
rationele afweging van kosten en baten.
- Rationeel handelen ordent de samenleving omdat er sociale en politieke
verhoudingen en bindingen ontstaan, waaronder ook ongelijke behandelingen.
- Individueel handelen naar nutsmaximalisatie kan negatieve gevolgen hebben op het
collectief. Er kan dus een verschil zijn tussen individuele en collectieve rationaliteit.
sociaal dilemma: Het gevolg van eigen keuzes en gedrag hangt af van de keuzes
van anderen.
Theorie van Adam Smith
Smith ging op zoek naar waarom sommige landen wel en andere landen niet welvarend
waren. Hieruit kwam dat de welvaart werd bepaald door de arbeidsdeling: wanneer
mensen zich kunnen specialiseren en taken worden opgesplitst, dan zorgt het voor een
hogere arbeidsproductiviteit en meer welvaart.
Bij het principe van specialisatie en het verdelen van taken hoort een vrije markt waarbij er
door vraag en aanbod de beste ruil wordt gemaakt: rationeel eigenbelang zal zorgen voor de
meeste welvaart. De mensen die hierbij de beste keuzes maken zouden dus ook de meeste
welvaart genieten, talent en intelligentie leiden tot betere rationaliteit.
§1 Inleiding
Verschillende situaties kunnen vanuit verschillende invalshoeken bekeken worden: deze
invalshoeken worden paradigma's genoemd: een geheel van veronderstellingen.
Onderwerpen en definities kunnen veranderen wanneer ze bekeken worden vanuit een
ander paradigma. In de sociale wetenschappen worden ze gebruikt om verklaringen te
zoeken voor maatschappelijke verschijnselen.
§2 Rationele actor-paradigma
Bij dit paradigma wordt er uitgegaan van rationeel handelen: handelen als gevolg van
logische afwegingen waarbij het draait om nutsmaximalisatie. Nutsmaximalisatie is het
streven naar zoveel mogelijk baten en zo min mogelijk kosten. Volgens dit paradigma zullen
mensen dus altijd kiezen voor een optie met de meeste baten en de minste kosten na een
logische afweging. Hierbij wordt vooral gekeken op microniveau: vanuit individuele
afwegingen en keuzes van actoren. Deze handelingen kunnen wel een effect hebben op het
macroniveau.
- Actoren wegen doelgericht handelingsmogelijkheden tegen elkaar af met een
rationele afweging van kosten en baten.
- Rationeel handelen ordent de samenleving omdat er sociale en politieke
verhoudingen en bindingen ontstaan, waaronder ook ongelijke behandelingen.
- Individueel handelen naar nutsmaximalisatie kan negatieve gevolgen hebben op het
collectief. Er kan dus een verschil zijn tussen individuele en collectieve rationaliteit.
sociaal dilemma: Het gevolg van eigen keuzes en gedrag hangt af van de keuzes
van anderen.
Theorie van Adam Smith
Smith ging op zoek naar waarom sommige landen wel en andere landen niet welvarend
waren. Hieruit kwam dat de welvaart werd bepaald door de arbeidsdeling: wanneer
mensen zich kunnen specialiseren en taken worden opgesplitst, dan zorgt het voor een
hogere arbeidsproductiviteit en meer welvaart.
Bij het principe van specialisatie en het verdelen van taken hoort een vrije markt waarbij er
door vraag en aanbod de beste ruil wordt gemaakt: rationeel eigenbelang zal zorgen voor de
meeste welvaart. De mensen die hierbij de beste keuzes maken zouden dus ook de meeste
welvaart genieten, talent en intelligentie leiden tot betere rationaliteit.
