SAMENVATTING
KENNISTOETS BLOK 1
OT-MINBWO1-20
Julia van Hemert
,Inhoudsopgave
Samenvatting Perspectieven op bewegen .............................................................................................. 2
Hoofdstuk 1. Kijk op bewegingsonderwijs .......................................................................................... 2
1.1 Waarom bewegingsonderwijs? ........................................................................................... 2
1.2 Doelstelling bewegingsonderwijs ........................................................................................ 3
1.3 Didactiek is voor leerkrachten ............................................................................................. 4
1.4 Organiseren, optimaliseren en ontplooien ......................................................................... 4
1.5 Voorbereiden....................................................................................................................... 5
Hoofdstuk 2. Organiseren van bewegingssituaties ............................................................................. 8
2.1 Algemene organisatorische aspecten ....................................................................................... 8
2.2 Organiseren van een groepjesles ............................................................................................ 12
2.2.1 Starten van de les ................................................................................................................. 12
Basisdocument bewegingsonderwijs voor het basisonderwijs............................................................. 17
Hoofdstuk 2. Het beschrijvingskader van leerlijnen en tussendoelen .............................................. 17
2.2 Overzicht van leerlijnen en bewegingsthema’s....................................................................... 17
2.3 Kernactiviteiten ....................................................................................................................... 18
2.4 Verwante activiteiten .............................................................................................................. 19
2.5 Uitbouwfactoren ..................................................................................................................... 19
Hoofdstuk 6. De leerlijnen voor bewegingsonderwijs ...................................................................... 20
6.1 Leerlijn balanceren .................................................................................................................. 20
6.3 Leerlijn zwaaien ....................................................................................................................... 30
6.5 Leerlijn springen ...................................................................................................................... 43
6.9 Leerlijn doelspelen .................................................................................................................. 48
6.10 Leerlijn tikspelen ................................................................................................................... 61
6.11 Leerlijn stoeispelen................................................................................................................ 72
6.12 Leerlijn bewegen op muziek .................................................................................................. 78
1
,Samenvatting Perspectieven op bewegen
Hoofdstuk 1. Kijk op bewegingsonderwijs
1.1 Waarom bewegingsonderwijs?
Het vak bewegingsonderwijs is een duur vak en kost veel tijd.
Kunnen meedoen aan bewegingsactiviteiten geeft kinderen de mogelijkheid met andere
kinderen te spelen en zich te ontwikkelen op allerlei terreinen buiten het bewegen.
Waarom vinden wij bewegingsonderwijs belangrijk?
Bewegen is iets fundamenteels in het bestaan van kinderen. Veel van de eerste leerervaringen zijn
bewegend van aard: kruipen, grijpen, omdraaien, enz. Vervolgens gaan kinderen met hun
bewegingsmogelijkheden spelen: wedstrijdje hardlopen, tikkertje en verstoppertje. Al deze
activiteiten doen peuters, kleuters en oudere kinderen samen met anderen. Eerst vooral met
volwassenen, later steeds meer met andere kinderen.
Het is belangrijk dat je met andere kinderen leert spelen. Vaardig zijn in het reageren op anderen leer
je door het veel te doen en dit is precies waartoe kinderen tijdens bewegingsactiviteiten worden
uitgedaagd. Kinderen leren ook andere zaken tijdens bewegingsactiviteiten, zoals tellen bij
verstoppertje. Deze leerervaringen zijn niet de kern van de bewegingsactiviteiten.
Veel activiteiten die kinderen buiten schooltijd kunnen doen, zijn bewegingsactiviteiten. Het is
belangrijk dat kinderen met een ‘breed’ spectrum bekend zijn en mee kunnen doen.
Buiten schooltijd worden veel (bewegings-)activiteiten voor kinderen aangeboden: gymmen, voetbal,
schaatsen, ballet en circus. Daarnaast spelen kinderen ook nog op straat, op pleinen en in de zomer
op het strand en op de camping. Om te zorgen dat kinderen snel mee kunnen doen met deze
activiteiten, krijgen ze op school een breed spectrum aan bewegingsactiviteiten aangeboden. Zo
verwerven ze een brede handelingsbekwaamheid. Ze kunnen meedoen aan veel verschillende
activiteiten en bovendien leren ze gezamenlijk zo’n activiteit te arrangeren en op gang te houden.
Daarbij doen ze op verschillende manieren en in verschillende rollen mee.
In het onderwijs maak je keuzes ten aanzien van de activiteiten die je aanbiedt. Deze keuzes worden
gemaakt in de kerndoelen. In deze gebieden kiezen leerkrachten die activiteiten die en goede basis
leggen voor deelname aan veel activiteiten uit dat gebied. De leerresultaten kunnen door deze
selectie een zekere diepgang krijgen, anders doe je veel activiteiten misschien maar één keer per
jaar.
De activiteiten buiten schooltijd zijn veelal activiteiten die zonder leiding van volwassenen worden
gespeeld. De kinderen moeten daarom in school ook leren om deze activiteiten zelfstandig te spelen,
zoals handelen volgens de regels en goed verdelen en wisselen van taken en functies. Deze punten
vragen ook de nodige onderwijstijd.
Bewegingsactiviteiten blijven belangrijk, ook op latere leeftijd. Vanuit deze activiteiten
terugredenerend kom je voor kinderen van 4 tot 12 jaar tot bepaalde, passende activiteiten.
2
, Ook na de schoolperiode blijven mensen actief bewegen. Dit is belangrijk voor het sociale leven. Voor
deelname aan de bewegingscultuur op latere leeftijd speelt mee dat het starten met een nieuwe
activiteit makkelijker is als deze bekend is vanuit de schoolperiode en dat daar bovendien geen
vervelende ervaringen aan gekoppeld worden. Daarom spelen activiteiten uit de bewegingscultuur
van volwassenen ook een rol bij het programma in het primair onderwijs. De meeste activiteiten zijn
natuurlijk ook met de aanpassingen aan het niveau waarop kinderen van deze leeftijd spelen,
activiteiten uit de bewegingscultuur van kinderen.
Bewegen is belangrijk voor lichamelijke ontwikkeling en gezondheid. Lessen (twee à drie keer per
week) bewegingsonderwijs leveren geen rechtstreekse bijdrage hieraan, maar een indirecte, namelijk
als het kinderen stimuleert ook buiten schooltijd te bewegen.
Als kinderen echter door het bewegingsonderwijs enthousiast zijn geworden voor bewegen ook
buiten schooltijd dan is daarmee een bijdrage geleverd aan de realisering van de
gezondheidsdoelstelling op langere termijn.
1.2 Doelstelling bewegingsonderwijs
In de bewegingscultuur staan veel activiteiten onder leiding van een scheidsrechter, maar ook heel
veel activiteiten worden zonder leiding gespeeld. In de lessen bewegingsonderwijs leer je de
kinderen daarom ook om activiteiten zelfstandig te spelen. In de lessen is het van belang dat de
kinderen genieten van de activiteiten die ze met elkaar doen. Dat kan als ieder kind wordt
gewaardeerd in zijn mogelijkheden en aangesproken wordt op zijn capaciteiten. De individuele
beleving van de activiteit verschilt per kind en daar probeer je in je aanpak bij aan te sluiten.
Het bovenstaande leidt tot drie doelstellingen:
1. Leren deelnemen aan bewegingsactiviteiten
Op eigen
2. Leren met andere deel te nemen aan bewegingssituaties wijze
Deelnemen
3. Leren op eigen wijze met anderen deel te nemen aan bewegingssituaties
De bewegingsactiviteiten worden gekozen op grond van de bewegingscultuur van
nu en later. Nieuwe trends worden zorgvuldig bekeken op de mogelijkheid en de Met anderen
wenselijkheid om ze een plaats te geven in het aanbod bewegingsonderwijs.
Criteria hiervoor zijn:
• Gaat het om een activiteit waarin kinderen gedurende langere tijd zich bewegend kunnen
ontwikkelen?
• Gaat het om een activiteit die voor ieder kind toegankelijk is?
• Gaat het om een activiteit die bepaalde groepen kinderen alleen via het onderwijs leren?
In het onderwijs heb je te maken met grote onderlinge verschillen qua niveau en interesse. Dit maakt
veranderingen ten opzichte van regels en arrangementen die in de sport gebruikelijk zijn
noodzakelijk, omdat er anders te weinig wordt bewegen en/of te weinig wordt geleerd door alle
kinderen in de les.
Om het effect van de lessen te vergroten is het belangrijk dat kinderen wordt geleerd om zonder
nadrukkelijke leiding van een volwassene de bewegingssituatie op gang te houden: de kinderen
kunnen in groepen werken waardoor meer kinderen tegelijkertijd met activiteiten bezig zijn.
Om te leren op eigen wijze met anderen aan bewegingssituaties deel te nemen, moeten kinderen
leren omgaan met verschillen in vaardigheden. Als kinderen hun grenzen op tijd aangeven en als
3
KENNISTOETS BLOK 1
OT-MINBWO1-20
Julia van Hemert
,Inhoudsopgave
Samenvatting Perspectieven op bewegen .............................................................................................. 2
Hoofdstuk 1. Kijk op bewegingsonderwijs .......................................................................................... 2
1.1 Waarom bewegingsonderwijs? ........................................................................................... 2
1.2 Doelstelling bewegingsonderwijs ........................................................................................ 3
1.3 Didactiek is voor leerkrachten ............................................................................................. 4
1.4 Organiseren, optimaliseren en ontplooien ......................................................................... 4
1.5 Voorbereiden....................................................................................................................... 5
Hoofdstuk 2. Organiseren van bewegingssituaties ............................................................................. 8
2.1 Algemene organisatorische aspecten ....................................................................................... 8
2.2 Organiseren van een groepjesles ............................................................................................ 12
2.2.1 Starten van de les ................................................................................................................. 12
Basisdocument bewegingsonderwijs voor het basisonderwijs............................................................. 17
Hoofdstuk 2. Het beschrijvingskader van leerlijnen en tussendoelen .............................................. 17
2.2 Overzicht van leerlijnen en bewegingsthema’s....................................................................... 17
2.3 Kernactiviteiten ....................................................................................................................... 18
2.4 Verwante activiteiten .............................................................................................................. 19
2.5 Uitbouwfactoren ..................................................................................................................... 19
Hoofdstuk 6. De leerlijnen voor bewegingsonderwijs ...................................................................... 20
6.1 Leerlijn balanceren .................................................................................................................. 20
6.3 Leerlijn zwaaien ....................................................................................................................... 30
6.5 Leerlijn springen ...................................................................................................................... 43
6.9 Leerlijn doelspelen .................................................................................................................. 48
6.10 Leerlijn tikspelen ................................................................................................................... 61
6.11 Leerlijn stoeispelen................................................................................................................ 72
6.12 Leerlijn bewegen op muziek .................................................................................................. 78
1
,Samenvatting Perspectieven op bewegen
Hoofdstuk 1. Kijk op bewegingsonderwijs
1.1 Waarom bewegingsonderwijs?
Het vak bewegingsonderwijs is een duur vak en kost veel tijd.
Kunnen meedoen aan bewegingsactiviteiten geeft kinderen de mogelijkheid met andere
kinderen te spelen en zich te ontwikkelen op allerlei terreinen buiten het bewegen.
Waarom vinden wij bewegingsonderwijs belangrijk?
Bewegen is iets fundamenteels in het bestaan van kinderen. Veel van de eerste leerervaringen zijn
bewegend van aard: kruipen, grijpen, omdraaien, enz. Vervolgens gaan kinderen met hun
bewegingsmogelijkheden spelen: wedstrijdje hardlopen, tikkertje en verstoppertje. Al deze
activiteiten doen peuters, kleuters en oudere kinderen samen met anderen. Eerst vooral met
volwassenen, later steeds meer met andere kinderen.
Het is belangrijk dat je met andere kinderen leert spelen. Vaardig zijn in het reageren op anderen leer
je door het veel te doen en dit is precies waartoe kinderen tijdens bewegingsactiviteiten worden
uitgedaagd. Kinderen leren ook andere zaken tijdens bewegingsactiviteiten, zoals tellen bij
verstoppertje. Deze leerervaringen zijn niet de kern van de bewegingsactiviteiten.
Veel activiteiten die kinderen buiten schooltijd kunnen doen, zijn bewegingsactiviteiten. Het is
belangrijk dat kinderen met een ‘breed’ spectrum bekend zijn en mee kunnen doen.
Buiten schooltijd worden veel (bewegings-)activiteiten voor kinderen aangeboden: gymmen, voetbal,
schaatsen, ballet en circus. Daarnaast spelen kinderen ook nog op straat, op pleinen en in de zomer
op het strand en op de camping. Om te zorgen dat kinderen snel mee kunnen doen met deze
activiteiten, krijgen ze op school een breed spectrum aan bewegingsactiviteiten aangeboden. Zo
verwerven ze een brede handelingsbekwaamheid. Ze kunnen meedoen aan veel verschillende
activiteiten en bovendien leren ze gezamenlijk zo’n activiteit te arrangeren en op gang te houden.
Daarbij doen ze op verschillende manieren en in verschillende rollen mee.
In het onderwijs maak je keuzes ten aanzien van de activiteiten die je aanbiedt. Deze keuzes worden
gemaakt in de kerndoelen. In deze gebieden kiezen leerkrachten die activiteiten die en goede basis
leggen voor deelname aan veel activiteiten uit dat gebied. De leerresultaten kunnen door deze
selectie een zekere diepgang krijgen, anders doe je veel activiteiten misschien maar één keer per
jaar.
De activiteiten buiten schooltijd zijn veelal activiteiten die zonder leiding van volwassenen worden
gespeeld. De kinderen moeten daarom in school ook leren om deze activiteiten zelfstandig te spelen,
zoals handelen volgens de regels en goed verdelen en wisselen van taken en functies. Deze punten
vragen ook de nodige onderwijstijd.
Bewegingsactiviteiten blijven belangrijk, ook op latere leeftijd. Vanuit deze activiteiten
terugredenerend kom je voor kinderen van 4 tot 12 jaar tot bepaalde, passende activiteiten.
2
, Ook na de schoolperiode blijven mensen actief bewegen. Dit is belangrijk voor het sociale leven. Voor
deelname aan de bewegingscultuur op latere leeftijd speelt mee dat het starten met een nieuwe
activiteit makkelijker is als deze bekend is vanuit de schoolperiode en dat daar bovendien geen
vervelende ervaringen aan gekoppeld worden. Daarom spelen activiteiten uit de bewegingscultuur
van volwassenen ook een rol bij het programma in het primair onderwijs. De meeste activiteiten zijn
natuurlijk ook met de aanpassingen aan het niveau waarop kinderen van deze leeftijd spelen,
activiteiten uit de bewegingscultuur van kinderen.
Bewegen is belangrijk voor lichamelijke ontwikkeling en gezondheid. Lessen (twee à drie keer per
week) bewegingsonderwijs leveren geen rechtstreekse bijdrage hieraan, maar een indirecte, namelijk
als het kinderen stimuleert ook buiten schooltijd te bewegen.
Als kinderen echter door het bewegingsonderwijs enthousiast zijn geworden voor bewegen ook
buiten schooltijd dan is daarmee een bijdrage geleverd aan de realisering van de
gezondheidsdoelstelling op langere termijn.
1.2 Doelstelling bewegingsonderwijs
In de bewegingscultuur staan veel activiteiten onder leiding van een scheidsrechter, maar ook heel
veel activiteiten worden zonder leiding gespeeld. In de lessen bewegingsonderwijs leer je de
kinderen daarom ook om activiteiten zelfstandig te spelen. In de lessen is het van belang dat de
kinderen genieten van de activiteiten die ze met elkaar doen. Dat kan als ieder kind wordt
gewaardeerd in zijn mogelijkheden en aangesproken wordt op zijn capaciteiten. De individuele
beleving van de activiteit verschilt per kind en daar probeer je in je aanpak bij aan te sluiten.
Het bovenstaande leidt tot drie doelstellingen:
1. Leren deelnemen aan bewegingsactiviteiten
Op eigen
2. Leren met andere deel te nemen aan bewegingssituaties wijze
Deelnemen
3. Leren op eigen wijze met anderen deel te nemen aan bewegingssituaties
De bewegingsactiviteiten worden gekozen op grond van de bewegingscultuur van
nu en later. Nieuwe trends worden zorgvuldig bekeken op de mogelijkheid en de Met anderen
wenselijkheid om ze een plaats te geven in het aanbod bewegingsonderwijs.
Criteria hiervoor zijn:
• Gaat het om een activiteit waarin kinderen gedurende langere tijd zich bewegend kunnen
ontwikkelen?
• Gaat het om een activiteit die voor ieder kind toegankelijk is?
• Gaat het om een activiteit die bepaalde groepen kinderen alleen via het onderwijs leren?
In het onderwijs heb je te maken met grote onderlinge verschillen qua niveau en interesse. Dit maakt
veranderingen ten opzichte van regels en arrangementen die in de sport gebruikelijk zijn
noodzakelijk, omdat er anders te weinig wordt bewegen en/of te weinig wordt geleerd door alle
kinderen in de les.
Om het effect van de lessen te vergroten is het belangrijk dat kinderen wordt geleerd om zonder
nadrukkelijke leiding van een volwassene de bewegingssituatie op gang te houden: de kinderen
kunnen in groepen werken waardoor meer kinderen tegelijkertijd met activiteiten bezig zijn.
Om te leren op eigen wijze met anderen aan bewegingssituaties deel te nemen, moeten kinderen
leren omgaan met verschillen in vaardigheden. Als kinderen hun grenzen op tijd aangeven en als
3
