Verloskunde toelatingstoets – 1 feb 2025
Anouk Snijder
,Inhoudsopgave
1. Geslachtelijke ontwikkeling en voortplanting ................................................................................... 3
Zwangerschap en baring ..................................................................................................................... 3
De humane choriongonadotrofine (hCG) houdt de zwangerschap in stand. .................................. 3
De zwangerschap heeft belangrijke consequenties voor de fysiologische functies van de vrouw. 4
De zwangerschap wordt beëindigd door een plotselinge verandering in de hormonale
verhoudingen. .................................................................................................................................. 5
Samenvatting ................................................................................................................................... 6
2. De postnatale periode van de moeder. ........................................................................................... 7
Groei van de borstklieren en de melkafscheiding staan onder invloed van veel hormonen. .......... 7
De lactogenese begint in de vijfde maand van de zwangerschap. ................................................. 8
De belangrijkste hormonen voor de melkafscheiding zijn prolactine en oxytocine. ........................ 9
Samenvatting ................................................................................................................................... 9
3. Groei en ontwikkeling .................................................................................................................... 10
Groei en ontwikkeling worden multifactorieel bepaald. ................................................................. 10
De groei is geen gelijkmatig voortschrijdend proces. .................................................................... 10
Samenvatting ................................................................................................................................. 11
Embryonale en foetale periode.......................................................................................................... 12
In de embryonale periode worden de specifieke weefsels en organen aangelegd; in de foetale
periode komen deze tot ontwikkeling. ........................................................................................... 12
De uitwisseling van zowel zuurstof en koolzuur als voedingsstoffen en afvalstoffen tussen
moeder en foetus vindt plaats in de placenta. ............................................................................... 12
Het endocriene systeem van de foetus werkt grotendeels autonoom. ......................................... 12
De geslachtsklieren worden vroeg in de embryonale ontwikkeling aangelegd, maar komen pas in
de puberteit in actie. ...................................................................................................................... 13
Het groeihormoon heeft geen functie in de foetale periode. ......................................................... 14
Thyroïdhormonen zijn essentieel voor de ontwikkeling van het centrale zenuwstelsel. ............... 14
Samenvatting ................................................................................................................................. 15
Overgang van de prenatale naar de postnatale fase ........................................................................ 16
Voor de foetale circulatie vervult de placenta de rol van buitenwereld waaruit noodzakelijke
stoffen worden opgenomen en waaraan afvalproducten worden afgegeven. .............................. 16
Hart en longen zijn al binnen drie maanden functioneel. .............................................................. 17
Foetaal bloed heeft een hogere affiniteit voor zuurstof dan maternaal bloed. .............................. 18
Hypercapnie en koude prikkels vormen de stimuli voor de eerste ademhaling. ........................... 18
De aeratie van de longen wordt vergemakkelijkt door het surfactant in de longen. ...................... 19
Het wegvallen van de placentaire doorbloeding en de eerste ademhaling van de foetus leidt de
overgang in van de foetale naar de postnatale circulatie. ............................................................. 19
De foetale nieren spelen een rol bij de regeling van de vochtbalans. ........................................... 20
Na de geboorte staat de baby onmiddellijk bloot aan een groot warmteverlies. ........................... 21
De eerste dagen na de geboorte is de neonatus aangewezen op eigen energievoorraden. ....... 21
Samenvatting ................................................................................................................................. 22
2
, 1. Geslachtelijke ontwikkeling en voortplanting
Zwangerschap en baring
De humane choriongonadotrofine (hCG) houdt de zwangerschap in stand.
De zwangerschap begint bij de innesteling van de bevruchte eicel in de baarmoederwand. Hierdoor
stoppen de ovariële cycli en menstruaties, wat vaak het eerste teken is van zwangerschap. Een
zwangerschap duurt ongeveer 38 weken vanaf de bevruchting, maar omdat het exacte moment van
ovulatie of bevruchting lastig vast te stellen is, wordt de duur vaak berekend vanaf de eerste dag van
de laatste menstruatie (ongeveer 40 weken of 280 dagen).
Tijdens de zwangerschap verandert de hormonale balans van de vrouw aanzienlijk, wat in de eerste
maanden kan leiden tot misselijkheid en andere klachten. Het zich ontwikkelende embryo zorgt ervoor
dat het corpus luteum intact blijft door het produceren van humaan choriongonadotrofine (hCG), een
hormoon dat de progesteronproductie stimuleert. Progesteron zorgt ervoor dat het
baarmoederslijmvlies behouden blijft. Het verschijnen van hCG in bloed of urine is een betrouwbaar
teken van zwangerschap.
HCG, dat verwant is aan hormonen zoals LH, FSH en TSH, bereikt zijn piek rond de twaalfde week
van de zwangerschap. Daarna neemt de concentratie geleidelijk af tot ongeveer 25% van de
topwaarde en blijft stabiel tot het einde van de zwangerschap. Deze afname wordt gereguleerd door
negatieve terugkoppeling door progesteron van de placenta en steroïdeproductie door de foetus. Na
6-8 weken neemt de placenta de productie van hCG over van het corpus luteum.
Tijdens de zwangerschap speelt hCG een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de mannelijke foetus.
Het reguleert de proliferatie van Leydig-cellen en de testosteronproductie, wat essentieel is voor de
mannelijke seksuele differentiatie.
Daarnaast produceert de syncytiotrofoblast humaan chorionsomatomammotrofine (hCS), ook bekend
als humaan placentair lactogeen (hPL). Dit hormoon, dat structurele overeenkomsten heeft met
prolactine en groeihormoon, stimuleert de groei van de borsten (mammae), maar heeft een beperkte
invloed op de melkproductie. Bij de moeder vermindert hCS het glucoseverbruik en bevordert het de
vetmobilisatie, terwijl groeihormoon zelf weinig bijdraagt aan de foetale groei en in concentratie
verlaagd is tijdens de zwangerschap.
De placenta speelt ook een cruciale rol in de productie van oestrogenen en progesteron, die
essentieel zijn voor het behouden van de zwangerschap. Vanaf de 7e tot 8e week neemt de placenta
de productie van deze hormonen over van het corpus luteum. Omdat de placenta zelf niet genoeg
cholesterol kan aanmaken, krijgt het dit via low-density lipoproteïnen (LDL) uit het bloed van de
moeder. Daarnaast leveren moeder en foetus pregnenolonsulfaat voor de productie.
De progesteronspiegel in het bloed van de moeder stijgt gedurende de eerste 10 weken van de
zwangerschap en stabiliseert vervolgens wanneer de placenta de productie volledig overneemt. Na de
20e week neemt de progesteronconcentratie opnieuw progressief toe tot aan het einde van de
zwangerschap. Deze hormonale veranderingen ondersteunen niet alleen de groei van de foetus, maar
bereiden ook het lichaam van de moeder voor op de bevalling en het geven van borstvoeding.
De productie van oestrogenen door de placenta tijdens de zwangerschap is afhankelijk van
androgene substraten afkomstig van zowel de moeder als de foetus. De belangrijkste precursor
hiervoor is dehydro-epiandrosteronsulfaat (DHEAS), dat door de bijnierschors wordt geproduceerd. De
foetale bijnier heeft echter progesteron nodig, afkomstig van de placenta, om DHEAS te vormen.
De placenta bevat een enzym, aromatase, dat deze androgene precursoren omzet in de oestrogenen
oestradiol en oestron. Het hormoon dat tijdens de zwangerschap in de grootste hoeveelheden wordt
geproduceerd, is oestriol. Hoewel oestriol een relatief zwakke oestrogene werking heeft, speelt het
een belangrijke rol. De foetale lever zet DHEAS om in 16-hydroxy-dehydro-epiandrosteronsulfaat. Dit
wordt vervolgens in de placenta door sulfatase- en aromatase-enzymen omgezet in oestriol.
Deze samenwerking tussen moeder, foetus en placenta is essentieel voor de productie van voldoende
oestrogenen om de zwangerschap te ondersteunen en voor te bereiden op de bevalling.
3
Anouk Snijder
,Inhoudsopgave
1. Geslachtelijke ontwikkeling en voortplanting ................................................................................... 3
Zwangerschap en baring ..................................................................................................................... 3
De humane choriongonadotrofine (hCG) houdt de zwangerschap in stand. .................................. 3
De zwangerschap heeft belangrijke consequenties voor de fysiologische functies van de vrouw. 4
De zwangerschap wordt beëindigd door een plotselinge verandering in de hormonale
verhoudingen. .................................................................................................................................. 5
Samenvatting ................................................................................................................................... 6
2. De postnatale periode van de moeder. ........................................................................................... 7
Groei van de borstklieren en de melkafscheiding staan onder invloed van veel hormonen. .......... 7
De lactogenese begint in de vijfde maand van de zwangerschap. ................................................. 8
De belangrijkste hormonen voor de melkafscheiding zijn prolactine en oxytocine. ........................ 9
Samenvatting ................................................................................................................................... 9
3. Groei en ontwikkeling .................................................................................................................... 10
Groei en ontwikkeling worden multifactorieel bepaald. ................................................................. 10
De groei is geen gelijkmatig voortschrijdend proces. .................................................................... 10
Samenvatting ................................................................................................................................. 11
Embryonale en foetale periode.......................................................................................................... 12
In de embryonale periode worden de specifieke weefsels en organen aangelegd; in de foetale
periode komen deze tot ontwikkeling. ........................................................................................... 12
De uitwisseling van zowel zuurstof en koolzuur als voedingsstoffen en afvalstoffen tussen
moeder en foetus vindt plaats in de placenta. ............................................................................... 12
Het endocriene systeem van de foetus werkt grotendeels autonoom. ......................................... 12
De geslachtsklieren worden vroeg in de embryonale ontwikkeling aangelegd, maar komen pas in
de puberteit in actie. ...................................................................................................................... 13
Het groeihormoon heeft geen functie in de foetale periode. ......................................................... 14
Thyroïdhormonen zijn essentieel voor de ontwikkeling van het centrale zenuwstelsel. ............... 14
Samenvatting ................................................................................................................................. 15
Overgang van de prenatale naar de postnatale fase ........................................................................ 16
Voor de foetale circulatie vervult de placenta de rol van buitenwereld waaruit noodzakelijke
stoffen worden opgenomen en waaraan afvalproducten worden afgegeven. .............................. 16
Hart en longen zijn al binnen drie maanden functioneel. .............................................................. 17
Foetaal bloed heeft een hogere affiniteit voor zuurstof dan maternaal bloed. .............................. 18
Hypercapnie en koude prikkels vormen de stimuli voor de eerste ademhaling. ........................... 18
De aeratie van de longen wordt vergemakkelijkt door het surfactant in de longen. ...................... 19
Het wegvallen van de placentaire doorbloeding en de eerste ademhaling van de foetus leidt de
overgang in van de foetale naar de postnatale circulatie. ............................................................. 19
De foetale nieren spelen een rol bij de regeling van de vochtbalans. ........................................... 20
Na de geboorte staat de baby onmiddellijk bloot aan een groot warmteverlies. ........................... 21
De eerste dagen na de geboorte is de neonatus aangewezen op eigen energievoorraden. ....... 21
Samenvatting ................................................................................................................................. 22
2
, 1. Geslachtelijke ontwikkeling en voortplanting
Zwangerschap en baring
De humane choriongonadotrofine (hCG) houdt de zwangerschap in stand.
De zwangerschap begint bij de innesteling van de bevruchte eicel in de baarmoederwand. Hierdoor
stoppen de ovariële cycli en menstruaties, wat vaak het eerste teken is van zwangerschap. Een
zwangerschap duurt ongeveer 38 weken vanaf de bevruchting, maar omdat het exacte moment van
ovulatie of bevruchting lastig vast te stellen is, wordt de duur vaak berekend vanaf de eerste dag van
de laatste menstruatie (ongeveer 40 weken of 280 dagen).
Tijdens de zwangerschap verandert de hormonale balans van de vrouw aanzienlijk, wat in de eerste
maanden kan leiden tot misselijkheid en andere klachten. Het zich ontwikkelende embryo zorgt ervoor
dat het corpus luteum intact blijft door het produceren van humaan choriongonadotrofine (hCG), een
hormoon dat de progesteronproductie stimuleert. Progesteron zorgt ervoor dat het
baarmoederslijmvlies behouden blijft. Het verschijnen van hCG in bloed of urine is een betrouwbaar
teken van zwangerschap.
HCG, dat verwant is aan hormonen zoals LH, FSH en TSH, bereikt zijn piek rond de twaalfde week
van de zwangerschap. Daarna neemt de concentratie geleidelijk af tot ongeveer 25% van de
topwaarde en blijft stabiel tot het einde van de zwangerschap. Deze afname wordt gereguleerd door
negatieve terugkoppeling door progesteron van de placenta en steroïdeproductie door de foetus. Na
6-8 weken neemt de placenta de productie van hCG over van het corpus luteum.
Tijdens de zwangerschap speelt hCG een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de mannelijke foetus.
Het reguleert de proliferatie van Leydig-cellen en de testosteronproductie, wat essentieel is voor de
mannelijke seksuele differentiatie.
Daarnaast produceert de syncytiotrofoblast humaan chorionsomatomammotrofine (hCS), ook bekend
als humaan placentair lactogeen (hPL). Dit hormoon, dat structurele overeenkomsten heeft met
prolactine en groeihormoon, stimuleert de groei van de borsten (mammae), maar heeft een beperkte
invloed op de melkproductie. Bij de moeder vermindert hCS het glucoseverbruik en bevordert het de
vetmobilisatie, terwijl groeihormoon zelf weinig bijdraagt aan de foetale groei en in concentratie
verlaagd is tijdens de zwangerschap.
De placenta speelt ook een cruciale rol in de productie van oestrogenen en progesteron, die
essentieel zijn voor het behouden van de zwangerschap. Vanaf de 7e tot 8e week neemt de placenta
de productie van deze hormonen over van het corpus luteum. Omdat de placenta zelf niet genoeg
cholesterol kan aanmaken, krijgt het dit via low-density lipoproteïnen (LDL) uit het bloed van de
moeder. Daarnaast leveren moeder en foetus pregnenolonsulfaat voor de productie.
De progesteronspiegel in het bloed van de moeder stijgt gedurende de eerste 10 weken van de
zwangerschap en stabiliseert vervolgens wanneer de placenta de productie volledig overneemt. Na de
20e week neemt de progesteronconcentratie opnieuw progressief toe tot aan het einde van de
zwangerschap. Deze hormonale veranderingen ondersteunen niet alleen de groei van de foetus, maar
bereiden ook het lichaam van de moeder voor op de bevalling en het geven van borstvoeding.
De productie van oestrogenen door de placenta tijdens de zwangerschap is afhankelijk van
androgene substraten afkomstig van zowel de moeder als de foetus. De belangrijkste precursor
hiervoor is dehydro-epiandrosteronsulfaat (DHEAS), dat door de bijnierschors wordt geproduceerd. De
foetale bijnier heeft echter progesteron nodig, afkomstig van de placenta, om DHEAS te vormen.
De placenta bevat een enzym, aromatase, dat deze androgene precursoren omzet in de oestrogenen
oestradiol en oestron. Het hormoon dat tijdens de zwangerschap in de grootste hoeveelheden wordt
geproduceerd, is oestriol. Hoewel oestriol een relatief zwakke oestrogene werking heeft, speelt het
een belangrijke rol. De foetale lever zet DHEAS om in 16-hydroxy-dehydro-epiandrosteronsulfaat. Dit
wordt vervolgens in de placenta door sulfatase- en aromatase-enzymen omgezet in oestriol.
Deze samenwerking tussen moeder, foetus en placenta is essentieel voor de productie van voldoende
oestrogenen om de zwangerschap te ondersteunen en voor te bereiden op de bevalling.
3
